Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Podział administracyjny II RP

Podział administracyjny II RP

Podział administracyjny II Rzeczypospolitej – podział administracyjny Polski i następujące w związku z nim zmiany w latach 1918 - 1939 .

Spis treści

Synteza

Podział administracyjny II RP w 1930 r.
Podział administracyjny Polski 30 października 1938
Podział administracyjny Polski 31 sierpnia 1939

Tworzenie jednostek administracyjnych

W chwili uzyskania niepodległości w 1918 roku, administracja polska spotkała się z pewnymi problemami. Poza władzami centralnymi na terenie Królestwa Polskiego i Galicji , na pozostałych obszarach kraju istniały tylko powiaty . W pierwszej kolejności należało utworzyć jednostki pośrednie – województwa . Z powodu różnych okoliczności (np. obowiązującego prawa zaborczego) zdecydowano się na zachowanie byłych granic rozbiorowych jako granic województw.

Na mocy tzw. ustawy tymczasowej z 2 sierpnia 1919 (która de facto przetrwała do 1937 roku) z dziesięciu guberni Królestwa Polskiego (wraz z zachodnimi terenami guberni grodzieńskiej) utworzono 14 sierpnia 1919 roku 5 województw: białostockie , kieleckie , lubelskie , łódzkie i warszawskie [1]. W Warszawie ustalono odrębne województwo.

Z byłych terenów pruskich utworzono 12 sierpnia 1919 roku województwa poznańskie (obszar Wielkiego Księstwo Poznańskiego i część powiatów namysłowskiego i sycowskiego ) i pomorskie (obszar Prus Zachodnich wraz z Działdowem z Prus Wschodnich )[2].

Województwo śląskie powstało na mocy ustawy z 15 lipca 1920 roku tegoż dnia[3]. Składało się z polskiej części dawnego pruskiego Górnego Śląska oraz polskiej części dawnego austriackiego Księstwa Cieszyńskiego . Jako jedyne w Polsce, województwo śląskie cieszyło się szeroką autonomią w zakresie administracji i ustawodawstwa. Podział administracyjny województwa śląskiego na powiaty został ustanowiony rozporządzeniem wojewody śląskiego z dnia 17 czerwca 1922 r. w przedmiocie ustroju powiatowego Województwa Śląskiego[4].

Ustawą z 3 grudnia 1920 roku zjednoczono administracyjny ustrój Galicji z tym wprowadzonym w byłym zaborze rosyjskim , tworząc 23 grudnia 1920 roku województwa: krakowskie , lwowskie , stanisławowskie i tarnopolskie [5].

Zgodnie z ustawą z 4 lutego 1921 roku na Zabużu utworzono 19 lutego 1921 roku województwa wołyńskie , poleskie i nowogródzkie [6]. Ostatnim obszarem nowej Polski, który otrzymał status województwa była Ziemia Wileńska , tworząc dopiero 20 stycznia 1926 roku województwo wileńskie , zgodnie z ustawą z 22 grudnia 1925 roku[7]. Łączna liczba województw w 1925 roku wynosiła 16 + Warszawa a liczba powiatów 281.

Charakterystyka

Stolicami województw na ogół były miasta duże ( Warszawa , Kraków , Poznań ), choć w kilku przypadkach były to miasta średnie ( Łuck , Kielce ), wręcz małe ( Nowogródek ). Siedziby powiatów były pod względem wielkości bardzo zróżnicowane. Niektóre miały większą liczbę mieszkańców niż stolice województw ( Częstochowa , Radom , Gdynia , a od roku 1938 po przyłączeniu do województwa pomorskiego także i Bydgoszcz ), inne były małymi miasteczkami, nawet wsiami ( Janów Podlaski czy Stopnica ). Istniejący podział administracyjny stanowił przedmiot krytyki[8].

W latach 20. wykazywano starania ku reformie administracyjnej, która zatarłaby ślady kordonów zaborowych. Postulowano m.in. podział Polski na pięć lub sześć województw, lecz takie skrajne projekty nie spotkały się z szerszym uznaniem. Poparcie zyskało natomiast przywracanie polskich nazw miejscowościom, których nazwy zostały zgermanizowane bądź zrusyfikowane (nie dotyczyło to jednak terenów dawnej Kongresówki , gdzie przetrwały nazwy carskiego pochodzenia typu Aleksandrów czy Konstantynów )[8].

Zmiany administracyjne

1 kwietnia 1932 roku nastąpiła masowa likwidacja powiatów. Zniesiono 21 najmniejszych bądź najsłabszych powiatów, głównie na terenie województw poznańskiego i krakowskiego[9][10][11][12][13][14]. Dwa powiaty – sarneński (1930) i turczański (1931) – zmieniły województwo[15][16].

Powiaty miejskie i miasta wyodrębnione z powiatów, ustawa samorządowa z marca 1933

Począwszy od roku 1928 w największych, lub z innych względów ważnych strategicznie, gospodarczo albo historycznie miastach, władze państwowe zaczęły tworzyć powiaty miejskie[17]. Łącznie do roku 1932 dwadzieścia miast (wraz z Gdynią w 1929 ) zostało wyłączonych z otaczających je powiatów ziemskich i podniesionych do rangi odrębnych powiatów. Na czele powiatu miejskiego stał starosta grodzki mianowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych, prawnie zobligowany do współpracy z prezydentem miasta wydzielonego z powiatu. Władze państwowe bardzo partykularnie traktowały zarówno zakres kompetencji, jak i obsadę stanowisk starostów grodzkich w poszczególnych miastach: mocą rozporządzeń MSW i rządu w części miast na prawach powiatu sprawowali je prezydenci tych miast, w innych starostowie powiatów ziemskich[18], a w niektórych funkcje te powierzano nawet (!) naczelnikom policji tych miast (§3 poprzednio cytowanego rozporządzenia), co dziś próbuje się tłumaczyć trudną sytuacją międzynarodową, wewnętrzną i polityczną zjednoczonej II RP[19].

W marcu roku 1933, tzw. duża ustawa samorządowa[20], wprowadziła pojęcie "miast wydzielonych z powiatowych związków samorządowych"; łącznie na terenie II RP wydzielono 53 takie miasta (39 z nich to miasta w obecnych granicach Polski), liczące według spisu powszechnego z roku 1931 ponad 25 tysięcy mieszkańców, w tym także wszystkie dotychczasowe miasta stanowiące powiaty miejskie. Ustawa nie nawiązywała ani nie definiowała pojęcia powiatów miejskich, dopuszczając jedynie w art.38 możliwość, w terminie do 3 lat od chwili wejścia w życie ustawy, wydania mocą rozporządzeń, odrębnych statutów dla Krakowa, Lwowa, Łodzi, Poznania, Wilna oraz miasta stołecznego Warszawy.

Na czele miast wyodrębnionych z powiatów w myśl ustawy stanąć mieli ich prezydenci, otrzymujący uprawnienia starosty powiatowego na teren miasta, a rady tych miast uprawnienia rady powiatu miejskiego. Jednak wydanie aktów wykonawczych do ustawy (w postaci rozporządzeń a nie odrębnych ustaw) pozostawiono kolejnym rządom II RP, które raczej niechętnie patrzyły na rozwój idei samorządności terytorialnej w Polsce, skutkiem czego postanowienia ustawy traktowano wybiórczo.

Z ważniejszych wydanych aktów prawnych z niej wynikających trzeba wymienić przede wszystkim (oprócz szeregu aktów tworzących zbiorcze gminy wiejskie) akcję masowej likwidacji powiatów i małych miast w roku 1934.

W kwestii powiatów miejskich, prócz wyodrębnienia z powiatów nowych 33 miast, które rządziły się zapisami wspomnianej ustawy, pozostawiono w mocy i bez zmian dotychczasowe, "stare" rozporządzenia dotyczące powiatów miejskich, a nawet, w roku 1936 wydano uregulowanie[21] określające w art.73, że powiatami miejskimi są miasta liczące według najnowszego spisu powszechnego ludności ponad 75 tysięcy mieszkańców, z zastrzeżeniem, że w drodze wyjątku Rada Ministrów może tworzyć powiaty miejskie także w miastach mniejszych, zaś na czele powiatu miejskiego stoi starosta grodzki mianowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych (art.74), utrwalając jednocześnie w art. 75-78 całkowitą dowolność w zakresie kompetencji i obsady funkcji starostów grodzkich przez władze państwowe. Jednocześnie artykuł 115 pozostawiał miastom wyodrębnionym z powiatów ustawą z roku 1933, do czasu nowych uregulowań, kompetencje miast wydzielonych.

W praktyce oznaczało to pewien rozgardiasz i tymczasowość w tej dziedzinie, które utrzymały się aż do wybuchu II wojny światowej .

W konsekwencji Mały Rocznik Statystyczny GUS z czerwca 1939 roku podawał na stronach 34-36 dane o 53 miastach (w tej liczbie zawarto powiaty miejskie) "wyodrębnionych z powiatowych związków samorządowych" według stanu z kwietnia 1939 roku, a jednocześnie na stronach 12-14 podaje, według stanu na rok 1931 (a więc sprzed reformy w 1933 roku), podział na powiaty i powiaty miejskie sprzed wydzielenia nowych 33 miast w roku 1933.

Spośród 39 miast na obecnym obszarze Polski, wydzielonych w okresie przedwojennym "z powiatowych związków samorządowych" (w tym 18 powiatów miejskich) 30 jest obecnie miastami na prawach powiatu (bez Żyrardowa , Pabianic , Tomaszowa Mazowieckiego , Zgierza , Będzina , Zawiercia i Ostrowca Świętokrzyskiego ; prócz tego dwa przedwojenne powiaty miejskie ( Inowrocław i Gniezno ) nie są obecnie miastami wydzielonymi z powiatów).

Natomiast wszystkie miasta "wyodrębnione z powiatowych związków samorządowych" w okresie IIRP utrzymały do dnia dzisiejszego status miast prezydenckich (dołączyło do nich po wojnie 68 nowych w wyniku zmian granic państwa i kolejnych reform samorządowych).

Wg Małego Rocznika Statystycznego GUS[22] w 1939 roku w Polsce istniały 53 miasta wydzielone z powiatowych związków samorządowych (str.34-36):

  1. Warszawa
  2. Płock
  3. Żyrardów
  4. Łomża
  5. Łódź
  6. Piotrków Trybunalski
  7. Pabianice
  8. Tomaszów Mazowiecki
  9. Zgierz
  10. Częstochowa
  11. Sosnowiec
  12. Radom
  13. Kielce
  14. Będzin
  15. Dąbrowa Górnicza
  16. Zawiercie
  17. Ostrowiec Świętokrzyski
  18. Lublin
  19. Siedlce
  20. Chełm
  21. Białystok
  22. Suwałki
  23. Poznań
  24. Kalisz
  25. Gniezno
  26. Bydgoszcz
  27. Toruń
  28. Włocławek
  29. Grudziądz
  30. Gdynia
  31. Inowrocław
  32. Chorzów
  33. Katowice
  34. Bielsko (obecnie: Bielsko-Biała )
  35. Kraków
  36. Tarnów
  37. Nowy Sącz
  38. Przemyśl
  39. Rzeszów

oraz 14 leżących obecnie poza granicami Polski:

  1. Grodno
  2. Wilno
  3. Brześć nad Bugiem
  4. Pińsk
  5. Równe
  6. Łuck
  7. Kowel
  8. Lwów
  9. Borysław
  10. Drohobycz
  11. Stanisławów
  12. Kołomyja
  13. Stryj
  14. Tarnopol

Dyskusje wokół ewentualnych zmian podziału administracyjnego II RP

Pod koniec lat międzywojennych przybierał formę projekt zredukowania liczby województw, a mianowicie zlikwidowanie województw kieleckiego, białostockiego, nowogródzkiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego[8]. Powstał projekt utworzenia nowego województwa sandomierskiego , obejmującego głównie obszar Centralnego Okręgu Przemysłowego [23].

Dążenia do zniwelowania nadal istniejących różnic pozaborowych oraz chęć usprawnienia zarządzania ciążącym do siebie gospodarczo regionami były przyczyną przeprowadzonych w 1938 i 1939 roku dwóch serii zmian, polegających głównie na przełączaniu powiatów między sąsiednimi województwami[8]. W ich ramach łącznie 25 powiatów (i pojedyncze gminy) zmieniły przynależność wojewódzką, często na zasadzie wzajemnej wymiany[24]. Przeprowadzono także ujednolicenie podziału kraju na gminy i gromady . W październiku 1938 roku do Rzeczypospolitej z Czechosłowacji zostało przyłączone Zaolzie , a w listopadzie części Spisza , Orawy , Ziemi Czadeckiej , doliny Popradu oraz źródłowisko Udawy [25].

1 kwietnia 1939 roku II Rzeczpospolita składała się z: 16 województw , 264 powiatów , 611 gmin miejskich (w tym 53 miast wydzielonych z powiatów – z przydzielonymi przez rząd w zróżnicowanym zakresie uprawnieniami powiatów), 3195 gmin wiejskich oraz 40.533 gromad [8]

Przypisy

  1. Dz. U. z 1919 r. Nr 65, poz. 395 - Ustawa tymczasowa z dnia 2 sierpnia 1919 r. o organizacji władz administracyjnych II instancji
  2. Dz. U. z 1919 r. Nr 64, poz. 385 - Ustawa z dnia 1 sierpnia 1919 r. o tymczasowej organizacji zarządu b. dzielnicy pruskiej
  3. Dz. U. z 1920 r. Nr 73, poz. 497 – Ustawa konstytucyjna z dnia 15 lipca 1920 r. zawierająca statut organiczny Województwa Śląskiego
  4. Dz. U. Śl. Nr 1 poz. 3; załącznik: Dz. U. Śl. Nr 13 poz. 43
  5. Dz. U. z 1920 r. Nr 117, poz. 768 - Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy
  6. Dz. U. z 1921 r. Nr 16, poz. 93 - Ustawa o unormowaniu stanu prawno-politycznego na ziemiach, przyłączonych do obszaru Rzeczypospolitej na podstawie umowy o preliminaryjnym pokoju i rozejmie, podpisanej w Rydze dnia 12 października 1920 r.
  7. Dz. U. z 1926 r. Nr 6, poz. 29 - Ustawa z dnia 22 grudnia 1925 r. w sprawie utworzenia województwa wileńskiego
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Stefan Wojtkowiak: Państwowe, administracyjne, wojskowe i wyznaniowe podziały terytorialne na ziemiach polskich (zarys dziejów) – Jak przez wieki administracyjnie dzielono i jak ostatnio podzieliliśmy terytorium Polski. Łódź: Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Łodzi, 2000. 
  9. Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa krakowskiego
  10. Dz. U. z 1932 r. Nr 3, poz. 19 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia powiatu gniewskiego oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa pomorskiego
  11. Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa poznańskiego
  12. Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 36 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa lwowskiego
  13. Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 37 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 1932 r. w sprawie zniesienia oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa stanisławowskiego
  14. Dz. U. z 1932 r. Nr 30, poz. 315 - Obwieszczenie Rady Ministrów z dnia 19 marca 1932 r. o sprostowaniu błędów w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia powiatu gniewskiego oraz zmiany granic niektórych powiatów na obszarze województwa pomorskiego
  15. Dz. U. z 1930 r. Nr 82, poz. 649 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. o zmianie granic województw poleskiego i wołyńskiego
  16. Dz. U. z 1931 r. Nr 34, poz. 238 – Ustawa z dnia 20 marca 1931 r. o wyłączeniu powiatu turczańskiego z województwa stanisławowskiego
  17. Dz. U. z 1928 r. Nr 45, poz. 426 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 marca 1928 r. w sprawie powiatów miejskich
  18. Dz. U. z 1932 r. Nr 70, poz. 643 - Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 8 sierpnia 1932 r. o poruczeniu funkcyj starostów grodzkich w miastach Grudziądzu, Toruniu i Radomiu odnośnym starostom powiatowym
  19. Dz. U. z 1932 r. Nr 41, poz. 408 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 1932 r. w sprawie powiatów miejskich
  20. Dz. U. z 1933 r. Nr 305, poz. 294 - Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego
  21. Dz. U. z 1936 r. Nr 80, poz. 555 Obwieszczenie ministra spraw wewnętrznych z dnia 25 sierpnia 1936 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o organizacji i zakresie działania władz administracji ogólnej
  22. Mały Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa, czerwiec 1939
  23. Sandomierz ( pol. ). E-Wyjazd.pl. [dostęp 2009-04-17].
  24. Szczegóły zmian wraz z odnośnikami do odpowiednich rozporządzeń znajdują się w poniższych tabelach
  25. Dz. U. z 1938 r. Nr 87, poz. 585 - Dekret Prezydenta RP z dnia 11 listopada 1938 r. o zjednoczeniu z Rzecząpospolitą Polską ziem odzyskanych w listopadzie 1938 r. i rozciągnięciu na te ziemie mocy obowiązującej niektórych aktów ustawodawczych.

Województwa (1921)

Powiaty i miasta powiatowe w 1938 r.
HerbWojewództwoPow.km²Mieszk.Mieszk.
/km²
Liczba
powiatów
Liczba
miast
Liczba
gmin
Miasto wojewódzkie
Dawne Królestwo Polskie
białostockie 32.4501.301.85840,11349180
Białystok
kieleckie 25.7412.535.89895,51739310
Kielce
lubelskie 31.1232.085.74666,91933276
Lublin
łódzkie 19.0342.252.769118,41346232
Łódź
warszawskie 29.3422.114.88672,12359297
Warszawa
Miasto stołeczne Warszawa 141936.7136643,4410
Warszawa
Kresy Wschodnie
nowogródzkie 22.692800.76135,38889
Nowogródek
poleskie 42.280879.41720,81017113
Brześć nad Bugiem
wołyńskie 30.2741.437.56947,5101995
Łuck
wileńskie ¹29.1091.005.56534,5814103
Wilno
Galicja
krakowskie 17.4481.992.810114,222531896
Kraków
lwowskie 27.0242.718.014100,627612202
Lwów
stanisławowskie 18.3681.339.19172,91529904
Stanisławów
tarnopolskie 16.2401.428.52088,017351087
Tarnopol
Dawny zabór pruski
poznańskie 26.5281.967.86574,2341183041
Poznań
pomorskie 16.386935.64357,118331359
Toruń
Dawne ziemie niemieckie i austriackie
śląskie 4.2301.124.967265,99+318414
Katowice
¹ 1921 - jako Ziemia Wileńska, zaś jako województwo - dopiero od 1925 roku.

Powiaty według województw

Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu na ostatni rok istnienia w ramach danego województwa. Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r. , w przypadku powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą, dane ze spisu powszechnego z 1921 r.

Województwo białostockie

Woj. białostockie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo białostockie
augustowski 203574.800
Augustów 12.147
białostocki ¹3079140.100
Białystok ¹91.100
Białystok miasto (od 1928) ¹3991.100
Białystok ¹91.100
białowieski (1921-22) 5 7160214.353
Białowieża  ?
bielski 54989204.500
Bielsk 7.029
grodzieński (od 1921) 6 74459213.100
Grodno 49.932
kolneński (do 1932) ²152863.656
Kolno 5.285
łomżyński (do 1939) ² ³2657168.200
Łomża 25.065
ostrołęcki (do 1939) ² ³2281112.600
Ostrołęka 13.438
ostrowski (do 1939) ³146799.800 Ostrów Mazowiecka 17.611
sejneński (do 1925) 479519.699
Sejny 2.254
sokólski 2333103.100
Sokółka 6.382
suwalski 42246110.100
Suwałki 21.957
szczuczyński (od Szczuczyn )145168.200 Grajewo 9.036
wołkowyski (od 1921) 73938171.300
Wołkowysk 15.136
wysokomazowiecki 146787.000
Wysokie Mazowieckie 3.977
¹ 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiat miejski w Białymstoku ( Dz. U. z 1928 r. Nr 45, poz. 426 ).
² 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat kolneński a jego terytorium przyłączono do powiatów łomżyńskiego i ostrołęckiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 3, poz. 18 )
³ 1 kwietnia 1939 powiaty łomżyński , ostrołęcki i ostrowski przyłączono do województwa warszawskiego ( Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240 ).
4 1 stycznia 1925 r. zniesiono powiat sejneński a jego terytorium przyłączono do powiatu suwalskiego ( Dz. U. z 1924 r. Nr 117, poz. 1052 )
5 1 sierpnia 1922 r. zniesiono powiat białowieski a jego terytorium przyłączono do powiatu bielskiego ( Dz. U. z 1922 r. Nr 56, poz. 504 )
6 21 maja 1929 r. utworzono powiat szczuczyński w woj. nowogródzkim z części powiatu lidzkiego i grodzieńskiego ( Dz. U. z 1929 r. Nr 33, poz. 307 ).
7 19 lutego 1921 r. powiaty białowieski , powiat grodzieński i wołkowyski przyłączono do woj. białostockiego ( Dz. U. z 1921 r. Nr 16, poz. 93 ).

Województwo kieleckie

Woj. kieleckie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo kieleckie
będziński ² 4459231.300
Będzin 47.835
Częstochowa miasto (od 1928) ²48117.200
Częstochowa 117.200
częstochowski ²1855182.600
Częstochowa ²117.200
iłżecki (od Iłża )1835162.400 Wierzbnik 513.600
jędrzejowski 1277108.800
Jędrzejów 12.853
kielecki 2052244.100
Kielce 58.397
konecki (do 1939) ¹1862179.800
Końskie 11.102
kozienicki 1857143.1
Kozienice 7.793
miechowski 1353153.700
Miechów 6.360
olkuski 1361151.300
Olkusz 9.916
opatowski 1639186.500
Opatów 9.519
opoczyński (do 1939) ¹1773129.900
Opoczno 8.921
pińczowski 1148126.000
Pińczów 7.423
Radom miasto (od 1932) ³2577.900
Radom 77.900
radomski ³2095166.900
Radom ³77.900
sandomierski 1186124.400
Sandomierz 7.894
Sosnowiec miasto (od 1928) ²33109.000
Sosnowiec 109.000
stopnicki (od Stopnica )1590153.200
Busko 5.026
włoszczowski 1446101.600
Włoszczowa 6.900
zawierciański (od 1927) 4945131.000
Zawiercie 32.713
¹ 1 kwietnia 1939 powiaty opoczyński i konecki (z wyjątkiem gmin miejskich Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich Bliżyn i Szydłowiec ) przyłączono do województwa łódzkiego ( Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240 ).
² 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiaty miejskie w Częstochowie i Sosnowcu (ten ostatni z powiatu będzińskiego ) ( Dz. U. z 1928 r. Nr 45, poz. 426 ).
³ 18 maja 1932 r. utworzono powiat miejski w Radomiu ( Dz. U. z 1932 r. Nr 41, poz. 408 ).
4 1 stycznia 1927 r. utworzono powiat zawierciański z części powiatu będzińskiego ( Dz. U. z 1926 r. Nr 125, poz. 727 ).
5 Do 31 marca 1939. Potem jako Starachowice-Wierzbnik ( M.P. z 1939 r. Nr 77, poz. 175 ).

Województwo krakowskie

Woj. krakowskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo krakowskie
bialski 4635139.100
Biała 22.891
bocheński 877113.800
Bochnia 12.274
brzeski 849102.200
Brzesko 3.672
chrzanowski 722138.100 Chrzanów 17.833
dąbrowski 65066.700
Dąbrowa 6.017
dębicki (od 1937) 81141110.900
Dębica 9.276
gorlicki ¹1082104.800
Gorlice 6.730
grybowski (do 1932) ¹58551.932
Grybów 3.311
jasielski ²1055116.100
Jasło 10.112
krakowski 5 7884187.500
Kraków 219.300
Kraków miasto 48219.300
Kraków 219.300
limanowski 94487.300
Limanowa 2.542
makowski (od 1924 do 1932) ³82367.378
Maków 4.111
mielecki 90177.500
Mielec 7.057
myślenicki 3 5988102.700
Myślenice 6.277
nowosądecki ¹1572183.900
Nowy Sącz 30.278
nowotarski 3 62069131.800
Nowy Targ 10.700
oświęcimski (do 1932) 4314 ?
Oświęcim 11.949
pilzneński (lub pilzneński) (do 1932) ²57347.355
Pilzno 3.671
podgórski (do 1923) 722139.937
Podgórze 24.676
ropczycki (do 1937) ² 81141110.700
Ropczyce 3.382
spisko-orawski (do 1925) 658322.684
Nowy Targ 8.071
tarnowski ¹881142.400
Tarnów 45.235
wadowicki ³ 41109145.100
Wadowice 8.400
wielicki (do 1932) 545868.084
Wieliczka 9.872
żywiecki ³1153130.900
Żywiec 6.571
¹ 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grybowski a jego terytorium włączono do powiatów nowosądeckiego , gorlickiego i tarnowskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3 ).
² 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pilzneński a jego terytorium włączono do powiatów ropczyckiego i jasielskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3 ).
³ powiat makowski utworzono dopiero 1 stycznia 1924 r. z części obszaru powiatów żywieckiego i myślenickiego ( Dz. U. z 1923 r. Nr 122, poz. 991 ). 1 kwietnia 1932 r. powiat zniesiono a jego terytorium włączono do powiatów wadowickiego , żywieckiego , myślenickiego i nowotarskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3 ).
4 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat oświęcimski a jego terytorium włączono do powiatów bialskiego i wadowickiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3 ).
5 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat wielicki a jego terytorium włączono do powiatów myślenickiego i krakowskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 1, poz. 3 ).
6 1 lipca 1925 r. zniesiono powiat spisko-orawski a jego terytorium włączono do powiatu nowotarskiego ( Dz. U. z 1925 r. Nr 63, poz. 441 ).
7 1 stycznia 1924 r. zniesiono powiat podgórski a jego terytorium włączono do powiatu krakowskiego ( Dz. U. z 1923 r. Nr 122, poz. 992 )
8 1 kwietnia 1937 r. zniesiono powiat ropczycki a z jego terytorium utworzono powiat dębicki ( Dz. U. z 1937 r. Nr 18, poz. 119 ).

Województwo lubelskie

Woj. lubelskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo lubelskie
bialski ²2122116.000
Biała Podlaska 17.549
biłgorajski 1720116.900
Biłgoraj 8.177
chełmski 1975162.300
Chełm 29.222
garwoliński (do 1939) ¹1974159.900
Garwolin 6.262
hrubieszowski 1575130.000
Hrubieszów 13.359
janowski 1960152.700
Janów 7.067
konstantynowski (do 1932)² (od Konstantynów )127258.460
Janów Podlaski 3.900
krasnostawski 1521134.200
Krasnystaw 10.435
lubartowski 1389108.000
Lubartów 7.638
lubelski ³1889163.500
Lublin ³112.300
Lublin miasto (od 1928) ³30112.300
Lublin 112.300
łukowski 1762129.100
Łuków 13.971
puławski ¹1618156.500
Puławy 7.205
radzyński 162199.100
Radzyń 5.291
siedlecki ²1988151.400
Siedlce 36.927
sokołowski (do 1939) ¹127683.900
Sokołów Podlaski 9.901
tomaszowski 1397121.100
Tomaszów 10.433
węgrowski (do 1939) ¹130188.800
Węgrów 9.416
włodawski 2326113.600
Włodawa 8.519
zamojski 1662149.500
Zamość 24.273
¹ 1 kwietnia 1939 r. wyłączono powiaty: garwoliński , sokołowski , węgrowski i gminę Irena z powiatu puławskiego (którą przyłączono do powiatu garwolińskiego - Dz. U. z 1939 r. Nr 14, poz. 82 ) i włączono je do województwa warszawskiego ( Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240 ).
² 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat konstantynowski a jego terytorium włączono do powiatu bialskiego i siedleckiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 33 ).
³ 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiat miejski w Lublinie ( Dz. U. z 1928 r. Nr 45, poz. 426 ).

Województwo lwowskie

Woj. lwowskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo lwowskie
bóbrecki 89197.100
Bóbrka 5.441
brzozowski 68483.200 Brzozów 4.242
cieszanowski (do 1922) 4113686.549
Cieszanów 42.248
dobromilski 99494.000
Dobromil 5.531
drohobycki 1499194.400
Drohobycz 32.300
gródecki 88985.000
Gródek Jagielloński 12.942
jarosławski 1337148.000
Jarosław 22.330
jaworowski 97786,800 Jaworów 10.690
kolbuszowski 87369.600
Kolbuszowa 3.112
krośnieński ¹934113.400
Krosno 12.125
liski (od 1931 leski) 51832111.600
Lisko (od 1931 Lesko) 53.943
lubaczowski (od 1923) 4114687.300
Lubaczów 46.245
lwowski 1276142.800
Lwów 312.200
Lwów miasto 67312.200
Lwów 312.200
łańcucki 88997.700
Łańcut 7.535
mościski 75589.500
Mościska 4.770
niżański 97364.200
Nisko 5.461
przemyski 1002162.500
Przemyśl 51.000
przeworski 41561.400
Przeworsk 5.941
rawski 1401122.100
Rawa Ruska 11.146
rudecki 67079.200
Rudki 3.649
rzeszowski ¹1270185.100
Rzeszów 26.900
samborski ²1133133.800
Sambor 21.900
sanocki 1282114.200
Sanok 14.262
sokalski 1324109.100 Sokal 12.135
starosamborski (do 1932) ²68982.135 Stary Sambor 4.867
strzyżowski (do 1932) ¹52456.400
Strzyżów 3.060
tarnobrzeski 94972.200
Tarnobrzeg 3.643
turczański (od 1931) ³1829114.400
Turka 10.145
żółkiewski 111195.500
Żółkiew 10.348
¹ 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat strzyżowski a jego terytorium włączono do powiatów rzeszowskiego i krośnieńskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 36 ).
² 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat starosamborski a jego terytorium włączono do powiatu samborskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 36 ).
³ 17 kwietnia 1931 roku przyłączono do woj. lwowskiego powiat turczański z woj. stanisławowskiego ( Dz. U. z 1931 r. Nr 34, poz. 238 ).
4 1 stycznia 1923 przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu cieszanowski z Cieszanowa do Lubaczowa a nazwę powiatu zmieniono na powiat lubaczowski ( M.P. z 1922 r. Nr 282, poz. 204 )
5 4 marca 1931 zmieniona nazwę Liska na Lesko i przez to powiatu liskiego na powiat leski ( M.P. z 1931 r. Nr 51, poz. 86 )

Województwo łódzkie

Woj. łódzkie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo łódzkie
brzeziński 1100150.900
Brzeziny 13.045
kaliski (do 1938) ²1481195.800
Kalisz 68.300
kolski (do 1938) ²1220119.400 Koło 13.771
konecki (od 1939) 41619135.900
Końskie 11.102
koniński (do 1938) ¹ ²2368207.500
Konin 10.390
kutnowski (od 1939) 4922108.00
Kutno 23.451
łaski 1400171.900
Łask 6.502
łęczycki 1317127.600
Łęczyca 10.553
łowicki (od 1939) 41258104.800
Łowicz 17.613
łódzki ³893161.700
Łódź ³604.600
Łódź miasto (od 1928) ³59604.600
Łódź 604.600
opoczyński (od 1939) 41773129.900
Opoczno 8.921
piotrkowski 2073222.200
Piotrków 51.294
radomszczański 2149186.400
Radomsko 22.980
rawski (od 1939) 4132793.500
Rawa Mazowiecka 9.200
sieradzki 1618167.400
Sieradz 10.537
skierniewicki (od 1939) 483171.000
Skierniewice 20.191
słupecki (do 1932) ¹107083.985
Słupca 6.204
turecki (do 1938) ²1248101.700
Turek 9.421
wieluński 2107214.3
Wieluń 13.220
¹ 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat słupecki a jego terytorium włączono do powiatu konińskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 34 ).
² 1 kwietnia 1938 roku przeniesiono powiaty kaliski , kolski , koniński i turecki do województwa poznańskiego ( Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350 ).
³ 12 kwietnia 1928 r. utworzono powiat miejski w Łodzi ( Dz. U. z 1928 r. Nr 45, poz. 426 ).
4 1 kwietnia 1939 roku do województwa łódzkiego przyłączono:

Województwo nowogródzkie

Woj. nowogrodzkie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo nowogródzkie
baranowicki 3298161.100
Baranowicze 22.893
duniłowicki (lub duniłowiczowski) (do 1922) ¹3687112.717
Duniłowicze 1.386
dziśnieński (od Dzisna ) (do 1922) ²5156170.342
Głębokie 4.514
lidzki ³4258183.500
Lida 19.490
nieświeski 1968114.500
Nieśwież 7.357
nowogródzki 2930149.500
Nowogródek 9.567
słonimski 3069126.500
Słonim 16.284
stołpecki 237199.400
Stołpce 6.569
szczuczyński (od 1929) ³2273107.200
Szczuczyn (1921) 1.539
wilejski (do 1922) 43421103.914
Wilejka 3.417
wołożyński 2799115.500
Wołożyn 6.269
¹ 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat duniłowicki i przyłączono do Ziemi Wileńskiej ( Dz. U. z 1922 r. Nr 26, poz. 213 ).
² 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat dziśnieński i przyłączono do Ziemi Wileńskiej ( Dz. U. z 1922 r. Nr 26, poz. 213 ).
³ 21 maja 1929 r. utworzono szczuczyński z części powiatu lidzkiego i grodzieńskiego ( Dz. U. z 1929 r. Nr 33, poz. 307 ).
4 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat wilejski i przyłączono do Ziemi Wileńskiej ( Dz. U. z 1922 r. Nr 26, poz. 213 ).

Województwo poleskie

Woj. poleskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo poleskie
brzeski 4625216.200
Brześć nad Bugiem 50.700
drohiczyński 235197.000
Drohiczyn (1921) 1.987
iwacewicki (od 1935) ²356283.700
Iwacewicze (1921) 373
kobryński 3545114.000
Kobryń 10.101
kosowski (do 1935) ²357848.586
Kosów Poleski 3.256
koszyrski (lub kamień-koszyrski)324395.000
Kamień Koszyrski (1921) 1.265
łuniniecki ³5722109.300
Łuniniec 8.721
piński ³5587183.600
Pińsk 31.913
prużański 2644108.600
Prużana 8.013
sarneński (do 1930) ¹ ³5441131.652
Sarny 5.931
stoliński (od 1923) ³5389124.800
Stolin 6.328
¹ 16 grudnia 1930 r. powiat sarneński zmienił przynależność z województwa poleskiego do województwa wołyńskiego ( Dz. U. z 1930 r. Nr 82, poz. 649 ).
² 1 kwietnia 1935 r. zniesiono powiat kosowski a z jego terytorium utworzono powiat iwacewicki ( Dz. U. z 1929 r. Nr 35, poz. 318 ; zm. Dz. U. z 1931 r. Nr 111, poz. 867 ).
³ 1 stycznia 1923 r. utworzono powiat stoliński z części powiatów łuninieckiego , sarneńskiego i pińskiego ( Dz. U. z 1922 r. Nr 116, poz. 1051 ).

Województwo pomorskie

Woj. pomorskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo pomorskie
brodnicki 91256.300
Brodnica 8.521
bydgoski (od 1938) ¹133458.100
Bydgoszcz 117.200
Bydgoszcz miasto (od 1938) ¹75117.200
Bydgoszcz 117.200
chełmiński 73852.800
Chełmno 12.531
chojnicki 185476.900
Chojnice 14.255
działdowski (do 1938) ²84242.700
Działdowo 5.103
Gdynia miasto (od 1929) 46638.600
Gdynia (1936) 38.600
gniewski (do 1932) ³41727.161
Gniew 3.639
Grudziądz miasto 2854.000
Grudziądz 54.000
grudziądzki 75842.800
Grudziądz 54.000
Inowrocław miasto (od 1938) ¹3734.400
Inowrocław 34.400
inowrocławski (od 1938) ¹126767.500
Inowrocław 34.400
kartuski 4130268.700
Kartuzy 5.055
kościerski 116251.700
Kościerzyna 7.379
lipnowski (od 1938) ¹1535104.500
Lipno 10.415
lubawski (od Lubawa )83353.600
Nowe Miasto Lubawskie 4.473
morski (od 1927) 4128179.900
Gdynia (od 1928 Wejherowo ) 431.210
nieszawski (od 1938) ¹1278117.900
Nieszawa 2.904
pucki (do 1926) 459027.973
Puck 2.792
rypiński (od 1938) ¹118884.900
Rypin 8.348
sępoleński 68131.600
Sępolno 3.992
starogardzki ³112771.800
Starogard 13.356
szubiński (od 1938) ¹91747.800
Szubin 3.271
świecki ³153388.000 Świecie 8.729
tczewski ³71667.400
Tczew 22.500
Toruń miasto 5961.900
Toruń 61.900
toruński 86452.300
Toruń 61.900
tucholski 103941.200
Tuchola 5.477
wąbrzeski 67349.900
Wąbrzeźno 8.591
wejherowski (do 1928) 478943.755
Wejherowo (do 1928) 48.786
włocławski (od 1938) ¹1325147.800
Włocławek 56.000
wyrzyski (od 1938) ¹110164.900
Wyrzysk 1.642
¹ 1 kwietnia 1938 r. dokonano zmian granic województwa. Z województwa poznańskiego przyłączono powiaty wyrzyski , szubiński , bydgoski i inowrocławski , powiaty miejskie Bydgoszcz i Inowrocław oraz części powiatu mogileńskiego (miasto Kruszwica i gminy Kruszwica i Chełmce , które przyłączono do powiatu inowrocławskiego - Dz. U. z 1938 r. Nr 19, poz. 154 ) a z województwa warszawskiego przyłączono powiaty: nieszawski , rypiński , lipnowski i włocławski ( Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350 ).
² 1 kwietnia 1938 roku powiat działdowski przyłączono do woj. warszawskiego ( Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350 ).
³ 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat gniewski a jego obszar włączono do powiatów starogardzkiego , świeckiego i tczewskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 3, poz. 19 ).
4 1 stycznia 1927 r. utworzono powiat morski z siedzibą w Gdyni z większości powiatu puckiego (pozostały obszar włączono do powiatu wejherowskiego ) oraz z części powiatu wejherowskiego , łącznie z Gdynią ( Dz. U. z 1926 r. Nr 117, poz. 678 ; Dz. U. z 1926 r. Nr 128, poz. 760 ). 21 marca 1928 r. włączono do powiatu morskiego powiat wejherowski z wyjątkiem gmin Linja, Tłuczewo, Niepoczołowice, Zakrzewo i Kętrzyno włączonych do powiatu kartuskiego i przeniesiono siedzibę z Gdyni do Wejherowa ( Dz. U. z 1928 r. Nr 25, poz. 221 ). 24 stycznia 1929 wyłączono z powiatu morskiego gminę miejską Gdynia i utworzono z niej odrębny powiat miejski ( Dz. U. z 1929 r. Nr 4, poz. 35 ).

Województwo poznańskie

Woj. poznańskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo poznańskie
bydgoski (do 1938) ³133458.100
Bydgoszcz 117.200
Bydgoszcz miasto (do 1938) ³75117.200
Bydgoszcz 117.200
chodzieski 89344.500
Chodzież 7.511
czarnkowski 91943.300
Czarnków 4.737
Gniezno miasto (od 1925) ¹1830.700
Gniezno 30.700
gnieźnieński ¹ 11112657.300
Gniezno ¹30.700
gostyński 70155.900
Gostyń 6.815
grodziski (do 1932) 443035.672
Grodzisk 5.604
Inowrocław miasto (od 1925 do 1938) ¹ ³3734.400
Inowrocław 34.400
inowrocławski (do 1938) ¹ ³99448.600
Inowrocław ¹34.400
jarociński 8112487.500
Jarocin 8.688
kaliski (od 1938) ²1478196.700
Kalisz 68.300
kępiński 7117986.800
Kępno 7.182
kolski (od 1938) ²1097109.800 Koło 13.771
koniński (od 1938) ²2152188.000
Konin 10.300
kościański 9105778.900
Kościan 10.200
koźmiński (do 1932) 545334.496
Koźmin 4.999
krotoszyński 591575.500
Krotoszyn 12.969
leszczyński 82761.200
Leszno 19.400
międzychodzki 75531.000
Międzychód 5.126
mogileński ³ 10105970.300
Mogilno 5.200
nowotomyski 4127687.300
Nowy Tomyśl 2.550
obornicki 96650.400
Oborniki 5.244
odolanowski (do 1932) 662943.217
Odolanów 2.437
ostrowski 61194104.100
Ostrów Wielkopolski 24.400
ostrzeszowski (do 1932) 757240.082
Ostrzeszów 5.413
pleszewski (do 1932) 848338.234
Pleszew 7.638
Poznań miasto 1377246.500
Poznań 246.500
poznański (od 1925) 12122791.200
Poznań 246.500
poznański wschodni (do 1924) 1266451.530
Poznań 169.793
poznański zachodni (do 1924) 1263845.337
Poznań 169.793
rawicki 52349.900
Rawicz 10.827
strzelneński (lub strzeliński) (do 1932) 1061539.913
Strzelno 4.927
szamotulski 107667.700
Szamotuły 8.307
szubiński (do 1938) ³91747.800
Szubin 3.271
śmigielski (do 1932) 955437.955
Śmigiel 3.754
średzki 80049.900
Środa 8.087
śremski 92157.300
Śrem 7.652
turecki (od 1938) ²1591130.500
Turek 9.421
wągrowiecki 103754.300
Wągrowiec 7.555
witkowski (do 1927) 1158830.248
Witkowo 1.605
wolsztyński 75447.900 Wolsztyn 4.580
wrzesiński 1160843.700
Września 8.148
wyrzyski (do 1938) ³116366.900
Wyrzysk 1.642
żniński 73941.500
Żnin 5.090
¹ 1 lipca 1925 r. utworzono powiaty miejskie w Gnieźnie i Inowrocławiu ( Dz. U. z 1925 r. Nr 59, poz. 416 , Dz. U. z 1925 r. Nr 59, poz. 417 ).
² 1 kwietnia 1938 roku do woj. poznańskiego przeniesiono powiaty kaliski , kolski , koniński i turecki z woj. łódzkiego ( Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350 ).
³ 1 kwietnia 1938 roku z woj. poznańskiego wyłączono powiaty wyrzyski , szubiński , bydgoski i inowrocławski , powiaty miejskie Bydgoszcz i Inowrocław oraz części powiatu mogileńskiego (miasto Kruszwica i gminy Kruszwica i Chełmce , które przyłączono do powiatu inowrocławskiego - Dz. U. z 1938 r. Nr 19, poz. 154 ) i włączono je do woj. pomorskiego ( Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350 ).
4 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat grodziski , a jego terytorium włączono do powiatu nowotomyskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35 ).
5 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat koźmiński , a jego terytorium włączono do powiatu krotoszyńskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35 ).
6 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat odolanowski , a jego terytorium włączono do powiatu ostrowskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35 ).
7 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat ostrzeszowski , a jego terytorium włączono do powiatu kępińskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35 ).
8 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat pleszewski , a jego terytorium włączono do powiatu jarocińskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35 ).
9 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat śmigielski , a jego terytorium włączono do powiatu kościańskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35 ).
10 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat strzelneński , a jego terytorium włączono do powiatu mogileńskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 35 ).
11 1 kwietnia 1927 r. zniesiono powiat witkowski , a jego terytorium włączono do powiatu gnieźnieńskiego i wrzesińskiego ( Dz. U. z 1927 r. Nr 17, poz. 130 ).
12 1 stycznia 1925 r. zniesiono powiaty poznański wschodni i poznański zachodni i utworzono z ich terytorium powiat poznański ( Dz. U. z 1924 r. Nr 117, poz. 1044 ).
13 29 stycznia 1925 r. zniesiono starostwo grodzkie w Poznaniu przekazując jego uprawnienia prezydentowi miasta ( Dz. U. z 1925 r. Nr 8, poz. 61 )

Województwo stanisławowskie

Woj. stanisławowskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo stanisławowskie
bohorodczański (do 1932) ²85470.212
Bohorodczany 2.615
doliński 2397118.400
Dolina 9.616
horodeński 84992.900
Horodenka 12.200
kałuski 1137102.300
Kałusz 12.100
kołomyjski 41339176.000
Kołomyja 33.800
kosowski 183993.900
Kosów Huculski 5.653
nadwórniański ²2472140.700
Nadwórna 8.716
peczeniżyński (do 1929) 449643.085
Peczeniżyn 5.984
rohatyński 1147127.300
Rohatyn 7.513
skolski (do 1932) ³126850.310
Skole 5.989
stanisławowski ²1249198.400
Stanisławów 60.000
stryjski ³2081152.600
Stryj 30.500
śniatyński 56778.000 Śniatyń 10.800
tłumacki 934116.000
Tłumacz 6.836
turczański (do 1931) ¹145976.645
Turka 10.030
żydaczowski 88383.800
Żydaczów 4.534
¹ 17 kwietnia 1931 roku z woj. stanisławowskiego wyłączono powiat turczański i włączono do woj. lwowskiego ( Dz. U. z 1931 r. Nr 34, poz. 238 ).
² 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat bohorodczański a jego obszar włączono do powiatów nadwórniańskiego i stanisławowskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 37 ).
³ 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat skolski a jego obszar włączono do powiatów stryjskiego ( Dz. U. z 1932 r. Nr 6, poz. 37 ).
4 1 kwietnia 1929 r. zniesiono powiat peczeniżyński a jego obszar włączono do powiatu kołomyjskiego ( Dz. U. z 1929 r. Nr 20, poz. 190 ).

Województwo śląskie

Woj. śląskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo śląskie
bielski 33959.500
Bielsko 25.400
Bielsko miasto 1025.400
Bielsko 25.400
cieszyński 4 61305176.600
Cieszyn 28.000
frysztacki (od 1938) 5 6262143.000
Frysztat  ?
Katowice miasto 42126.200
Katowice 126.200
katowicki 2 3213357.300
Katowice 126.200
Królewska Huta miasto (od 1934 Chorzów)132128.900
Królewska Huta (od 1934 Chorzów)128.900
lubliniecki 71545.200
Lubliniec 8.512
pszczyński 21046151.500
Pszczyna 7.240
rudzki (do 1924) 210652.159
Ruda  ?
rybnicki 2890212.900
Rybnik 23.000
świętochłowicki (do 1939) 2 380201.200
Świętochłowice 26.706
tarnogórski 3268107.000
Tarnowskie Góry 15.500
1 1 lipca 1934 przemianowano miasto Królewska Huta na Chorzów (Dz. Ust. Śl. z 1934 r. nr 13, poz. 24).
2 15 lutego 1924 zniesiono powiat rudzki , a jego terytorium włączono do powiatów katowickiego , pszczyńskiego , rybnickiego i świętochłowickiego (Dz. U. Śl. z 1924 r. nr 5, poz. 20).
3 7 marca 1939 zniesiono powiat świętochłowicki , a jego terytorium włączono do powiatów katowickiego i tarnogórskiego (Dz. U. Śl. z 1939 r. nr 6, poz. 15).
4 31 października 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono cieszyński zachodni (czeskocieszyński), który zintegrowano z polskim powiatem cieszyńskim (wschodnim) (Dz. U. Śl. z 1938 r. Nr 18 poz. 35)
5 31 października 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono powiat frysztacki (Dz. U. Śl. z 1938 r. Nr 18 poz. 35)
6 16 listopada 1938 do Polski z Czechosłowacji przyłączono skrawki powiatów frydeckiego i czadeckiego o łącznej powierzchni 641 km², które 1 lutego 1939 przyłączono do polskich powiatów frysztackiego i cieszyńskiego (Dz. U. Śl. z 1939 r. Nr 2 poz. 6).

Województwo tarnopolskie

Woj. tarnopolskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo tarnopolskie
borszczowski 1067103.300
Borszczów 6.235
brodzki 112591.300
Brody 16.400
brzeżański 1135103.800
Brzeżany 11.600
buczacki 1208139.100
Buczacz 11.100
czortkowski 73484.000
Czortków 19.000
husiatyński (do 1925) 187385.991
Husiatyn 2.104
kamionecki 100082.100 Kamionka Strumiłowa 7.935
kopyczyniecki (od 1925) 184188.600
Kopyczyńce 8.732
podhajecki 101895.700
Podhajce 5.743
przemyślański 92789.900
Przemyślany 5.391
radziechowski 102269.300
Radziechów 5.440
skałacki 87689.200
Skałat 7.223
tarnopolski 1231142.200
Tarnopol 33.900
trembowelski 78984.300
Trembowla 7.840
zaleszczycki 68472.000
Zaleszczyki 4.114
zbaraski 74065.600
Zbaraż 7.673
zborowski 94181.400
Zborów 5.182
złoczowski 1195118.600
Złoczów 13.000
1 1 lipca 1925 przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu husiatyńskiego z Husiatyna do Kopyczyniec a nazwę powiatu zmieniono na powiat kopyczyniecki ( M.P. z 1925 r. Nr 160, poz. 717 )

miasto stołeczne Warszawa

miasto stołeczne Warszawa
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Miasto stołeczne Warszawa
południowo-warszawski (od 1928) 1 250307.100
Warszawa 1.179.500
północno-warszawski (od 1928) 1 231478.200
Warszawa 1.179.500
prasko-warszawski (od 1928) 150176.100
Warszawa 1.179.500
śródmiejsko-warszawski (od 1931) 210218.100
Warszawa 1.179.500
1 24 sierpnia 1928 r. utworzono powiaty: południowo-warszawski , północno-warszawski i prasko-warszawski ( Dz. U. z 1928 r. Nr 72, poz. 647 ).
2 1 kwietnia 1931 r. utworzono powiat śródmiejsko-warszawski z części powiatów południowo-warszawskiego i północno-warszawskiego ( Dz. U. z 1931 r. Nr 26, poz. 155 ).

Województwo warszawskie

Woj. warszawskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo warszawskie
błoński 1074143.800
Grodzisk 15.678
ciechanowski 120978.800
Ciechanów 13.954
działdowski (od 1938) ³84242.700
Działdowo 5.103
garwoliński (od 1939) 42044175.700
Garwolin 6.262
gostyniński 114781.600
Gostynin 7.783
grójecki 1699132.400
Grójec 9.518
kutnowski (do 1939) ²922108.000
Kutno 23.400
lipnowski (do 1938) ¹1535104.500
Lipno 10.415
łomżyński (od 1939) 42657168.200
Łomża 25.065
łowicki (do 1939) ²1258104.800
Łowicz 17.613
makowski 113665.600
Maków Mazowiecki 6.645
miński 1228111.100 Mińsk Mazowiecki 13.500
mławski 1486103.100 Mława 19.584
nieszawski (do 1938) ¹1278117.900
Nieszawa 2.904
ostrołęcki (od 1939) 42281112.600
Ostrołęka 14.100
ostrowski (od 1939) 4146799.800 Ostrów Mazowiecka 17.611
płocki 1485128.100
Płock 33.000
płoński 128981.400
Płońsk 10.393
przasnyski 141069.100
Przasnysz 7.838
pułtuski 1527118.100
Pułtusk 16.800
radzymiński 107697.500
Radzymin 6.780
rawski (do 1939) ²132793.500
Rawa Mazowiecka 9.200
rypiński (do 1938) ¹121486.600
Rypin 8.348
sierpecki 120484.900
Sierpc 10.051
skierniewicki (do 1939) ²83171.000
Skierniewice 20.191
sochaczewski 105275.200
Sochaczew 10.822
sokołowski (od 1939) 4127683.900
Sokołów Podlaski 11.900
warszawski 1766318.500
Warszawa 1.179.500
węgrowski (od 1939) 4130188.800
Węgrów 9.416
włocławski (do 1938) ¹1325147.800
Włocławek 56.000
¹ 1 kwietnia 1938 r. wyłączono powiaty nieszawski , rypiński , lipnowski oraz włocławski i przyłączono je do woj. pomorskiego ( Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350 ).
² 1 kwietnia 1939 r. wyłączono powiaty kutnowski , łowicki , rawski oraz skierniewicki i przyłączono je do woj. łódzkiego ( Dz. U. z 1938 r. Nr 27, poz. 240 ).
³ 1 kwietnia 1938 roku do woj. warszawskiego przyłączono powiat działdowski z woj. pomorskiego ( Dz. U. z 1937 r. Nr 46, poz. 350 ).
4 1 kwietnia 1939 roku do woj. warszawskiego przyłączono:

Województwo wileńskie *

Woj. wileńskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
* Ziemia Wileńska (od 1926 województwo wileńskie)
brasławski 4217143.100
Brasław (1921) 1.587
duniłowicki (lub duniłowiczowski) (do 1925) 43849112.911
Duniłowicze 1.386
dziśnieński (od Dzisna )3968159.900
Głębokie 7.544
mołodeczański (od 1927) ³189891.300
Mołodeczno 5.964
oszmiański ³2362104.600
Oszmiana 7.334
postawski (od 1926) 4305099.900
Postawy (1921) 974
święciański 4017136.500 Święciany 5.893
trocki (do 1923 ?) ² ? ?
Troki ok. 2.000
wilejski ³3427131.100
Wilejka 5.848
wileński (do 1923 ?) ¹ ² ? ?
Wilno ¹ok. 129.000
wileńsko-trocki (od Troki ) (od 1923 ?)5967214.500
Wilno 195.100
Wilno miasto ¹105195.100
Wilno 195.100
¹ 28 maja 1919 r. utworzono powiat miejski w Wilnie (Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 5, poz. 40), zniesiony 11 grudnia 1920 r. (Dz. Urz. TKR z 1920 r. Nr 8, Dekret Nr 35 z dnia 29 listopada 1920 r.), przywrócony w 1921 r. (Dz. Urz. TKR z 1921 r. Nr 9 (19), Dekret Nr 96 z dnia 18 lutego 1921 r.).
² Około 1923 r. (dokładna data nieznana) powiaty wileński i trocki połączono w jeden powiat wileńsko-trocki
³ 1 kwietnia 1927 r. utworzono powiat mołodeczański z części obszaru powiatów wilejskiego i oszmiańskiego ( Dz. U. z 1925 r. Nr 67, poz. 472 ; zm. Dz. U. z 1926 r. Nr 26, poz. 158 ; zm. Dz. U. z 1927 r. Nr 8, poz. 62 ).
4 1 stycznia 1926 r. utworzono powiat postawski z powiatu duniłowickiego ( Dz. U. z 1925 r. Nr 67, poz. 472 ).

Województwo wołyńskie

Woj. wołyńskie
PowiatPow.km²Mieszk.Miasto powiatoweMieszk.
Województwo wołyńskie
dubieński (lub dubnowski)3275226.700
Dubno 12.696
horochowski 1757122.100 Horochów 5.991
kostopolski (od 1925) ²3496159.600
Kostopol 6.523
kowelski 5682255.100
Kowel 27.653
krzemieniecki 2790243.000
Krzemieniec 19.997
lubomelski 205485.500
Luboml 4.111
łucki 4767290.800
Łuck 37.737
ostrogski (do 1924) ³81856.595 Ostróg 12.975
rówieński ²2898252.800
Równe 40.788
sarneński (od 1930) ¹5478181.300
Sarny 7.587
włodzimierski 2208150.400
Włodzimierz 24.609
zdołbunowski (od 1925) ³1349118.300
Zdołbunów 10.228
¹ 16 grudnia 1930 r. przyłączono do woj. wołyńskiego powiat sarneński z woj. poleskiego ( Dz. U. z 1930 r. Nr 82, poz. 649 ).
² 1 stycznia 1925 r. utworzono powiat kostopolski z części powiatu rówieńskiego ( Dz. U. z 1924 r. Nr 68, poz. 655 ).
³ 1 stycznia 1925 r. przemianowano powiat ostrogski na zdołbunowski ( Dz. U. z 1924 r. Nr 68, poz. 655 ).

Ważniejsza literatura

  • Województwo Śląskie, p.red. F. Serafina, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1996 (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 1555);
  • Jak przez wieki administracyjnie dzielono i jak ostatnio podzieliliśmy terytorium Polski, prof. dr hab. Stefan Wojtkowiak ,
  • Dzienniki Ustaw
  • Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa Gutenberga
  • Adam J. Mielcarek, Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej, Warszawa 2008.

Zobacz też


Inne hasła zawierające informacje o "Podział administracyjny II RP":

Mieszko II Lambert ...

Nadciśnienie tętnicze ...

Adwentyzm ...

Linz ...

Studia ...

Växjö ...

Sztuka ...

Brno ...

XVI wiek ...

Grzyby ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Podział administracyjny II RP":

01 Znaki drogowe - znaki uzupełniające (plansza 17) ...

Podział odcinka (plansza 5) ...

011. Cesarstwo Bizantyjskie (plansza 11) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie