Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

II Rzeczpospolita

II Rzeczpospolita

Rzeczpospolita Polska
(II Rzeczpospolita)




1918–1945
Flaga Polski
Flaga Polski Godło Polski
Hymn : Mazurek Dąbrowskiego
Położenie Polski
Konstytucja mała ( 1919 - 1921 )
marcowa ( 1921 - 1935 )
kwietniowa ( 1935 - 1945 )
Język urzędowy polski , niemiecki [1]
Język używany polski , niemiecki , jidysz , litewski , rosyjski , białoruski , ukraiński
Stolica Warszawa
Ustrój polityczny demokratyczny
( 1919 - 1926 )
autorytarny
( 1926 - 1945 )
Typ państwa republika parlamentarna ( 1919 - 1926 )
republika prezydencka ( 1926 - 1939 )
republika prezydencka w stanie wojny ( 1939 - 1945 )
Ostatnia głowa państwa prezydent (ostatni)
Władysław Raczkiewicz
Ostatni szef rządu Prezes Rady Ministrów (ostatni) Tomasz Arciszewski
Powierzchnia
 • całkowita
b/d. na świecie
389 720¹ km²
Liczba ludności  ( 1938 )
 • całkowita 
 •  gęstość zaludnienia
 • narodowości

34 849 000 (szacunek 1939 r., wg spisu 1931 r. 31 918 000)
89,7 osób/km²
Polacy , Ukraińcy , Żydzi , Białorusini , Niemcy
Jednostka monetarna marka polska ( 1918 - 1924 )- na terenie całego kraju od kwietnia 1920
złoty polski ( 1924 - 1939 )
odzyskanie niepodległości


• ogłoszenie
• uznanie

od Niemiec i Austro-Węgier

7 października 1918
11 listopada 1918
Inkorporacja (1922):
Litwa Środkowa
wycofanie uznania międzynarodowego dla władz RP (utrata podmiotowości prawnej)
Wielka Brytania , USA , ZSRR , po nich pozostałe państwa konstytuującej się ONZ
6 lipca 1945
Religia dominująca rzymskokatolicka , greckokatolicka , prawosławie , judaizm
Strefa czasowa UTC +1 - zima
UTC +2 - lato
Terytoria zależne Wolne Miasto Gdańsk
Terytoria autonomiczne województwo śląskie
Mapa Polski
Obwieszczenie o utworzeniu Urzędu Skarbu Narodowego, Kalisz 1918
Belweder w Warszawie , siedziba Naczelnika Państwa, a później Prezydenta RP

II Rzeczpospolita – państwo polskie odrodzone w 1918 po 123 latach zaborów .

Nazwa podkreśla ciągłość z I Rzecząpospolitą ( 15691795 ), zlikwidowaną traktatami rozbiorowymi zawartymi pomiędzy Austrią , Prusami i Rosją w drugiej połowie XVIII wieku ( 17731795 ). Urzędowym językiem II Rzeczypospolitej był polski , a walutą początkowo marka polska a od 1924 złoty polski .

Spis treści

Daty graniczne

Za formalny początek II Rzeczypospolitej przyjmuje się 11 listopada 1918 , kiedy to Józef Piłsudski objął władzę wojskową z rąk Rady Regencyjnej w Warszawie . Trzy dni później ( 14 listopada 1918 ) przejął również władzę cywilną a zarówno Rada Regencyjna, jak i Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej rozwiązały się przekazując władzę Piłsudskiemu jako Tymczasowemu Naczelnikowi Państwa .

Po agresji na Polskę III Rzeszy i ZSRR ( kampania wrześniowa ) i okupacji wojennej terytoriów II RP przez obu agresorów (we wrześniu 1939 ) legalną kontynuacją władz II Rzeczypospolitej, uznawaną na arenie międzynarodowej przez cały okres II Wojny Światowej był Rząd RP na uchodźstwie , a jako podległa mu administracja w okupowanym kraju - Polskie Państwo Podziemne i jego struktury polityczne i wojskowe ( Armia Krajowa ).

Wycofanie uznania dyplomatycznego dla Rządu RP na uchodźstwie przez Wielką Brytanię i USA 6 lipca 1945 i w konsekwencji pozostałe kraje świata zrzeszone w konstytuującej się wówczas Organizacji Narodów Zjednoczonych uważać należy za faktyczny koniec prawnomiędzynarodowy II Rzeczypospolitej. Ostatecznym aktem jej formalnego istnienia było przekazanie w 1990 insygniów prezydenckich II Rzeczypospolitej przez Ryszarda Kaczorowskiego - ostatniego Prezydenta II Rzeczypospolitej na uchodźstwie - pierwszemu wybranemu w wolnych wyborach Prezydentowi RP [2] - Lechowi Wałęsie .

Uznanie międzynarodowe

Józef Piłsudski niezwłocznie po objęciu władzy cywilnej wystosował depeszę do społeczności międzynarodowej, informując ją o powstaniu niepodległego państwa polskiego [3]. Pierwszym państwem, jakie uznało niepodległość II Rzeczpospolitej były Niemcy, jednak już 15 grudnia 1918 roku Polska zerwała z tym państwem stosunki dyplomatyczne [4]. Szersze uznanie niepodległości Polski na arenie międzynarodowej związane było z postawą Francji i Wielkiej Brytanii. Wkrótce po rozejmie w Trewirze i zawieszeniu broni na froncie polsko-ukraińskim, najpierw Francja w dniu 24 lutego 1919 roku, a następnie Wielka Brytania 25 lutego uznały niepodległość Polski [5]. 27 marca tego samego roku niepodległość Polski uznała Stolica Apostolska [6].

Terytorium i granice

Powierzchnia kraju

388 634 km² (1 stycznia 1938), a po zajęciu Zaolzia w październiku 1938 * 389 720 km².

Długość granic

Całkowita długość granic Polski - 5529 km

Granice z sąsiednimi państwami wg długości

Ustalenie granic

Granice II Rzeczypospolitej zostały ustalone traktatowo poprzez: Traktat wersalski , Traktat ryski , Traktat w Saint Germain , Traktat w Trianon i rozstrzygnięcia międzysojuszniczej Rady Ambasadorów (w odniesieniu do granicy Polski z Czechosłowacją na Śląsku Cieszyńskim i granicy z Litwą ). W 1921 w następstwie traktatu wersalskiego , wyników plebiscytu i trzech powstań śląskich do Polski przyłączono wschodnią część Górnego Śląska . Śląsk Opolski pozostał częścią niemieckiej Republiki Weimarskiej .

Sąsiedzi

Terytoria zależne i autonomiczne

Punkty ekstremalne granic

Losy granic II Rzeczypospolitej

Po zbrojnej agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 , okupacji wojskowej wschodnich terenów II Rzeczypospolitej przez Armię Czerwoną i ustaleniu w dniu 28 września 1939 przez III Rzeszę i ZSRR w zawartym w Moskwie pakcie o granicach i przyjaźni niemiecko-sowieckiej linii granicznej na okupowanych wojskowo przez Wehrmacht i Armię Czerwoną terenach Polski mieszkańcy obu okupowanych części państwa polskiego poddani zostali represjom przez okupantów.

Do Rzeszy bezpośrednio zostały wcielone: województwo pomorskie, śląskie, poznańskie ( Kraj Warty ), łódzkie z Łodzią , Suwalszczyzna , północna i zachodnia część Mazowsza oraz zachodnie części województw krakowskiego i kieleckiego.

Z terytorium Rzeczypospolitej pomiędzy linią granicy niemiecko-sowieckiej z 28 września 1939 a określoną w dekrecie wschodnią granicą ziem polskich wcielonych bezpośrednio do Niemiec ( określoną jako nowa wschodnia granica Rzeszy) Adolf Hitler utworzył odrębny twór administracyjny podporządkowany Rzeszy - Generalne Gubernatorstwo .

Pozostałe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na wschód od linii granicznej ustalonej na terytorium Polski w układzie pomiędzy III Rzeszą a ZSRR zostało w październiku 1939 anektowane przez ZSRR.[7] Formalną podstawą były pseudoplebiscyty w postaci wyborów w 1939 , a następnie aneksja w trybie uchwały Rady Najwyższej ZSRR .

Były to akty prawne równoległe do dwóch dekretów Adolfa Hitlera - (z 8 i 12 października 1939 r.), którymi jednostronnie wcielił zachodnie terytoria Polski do Rzeszy (zobacz: Tereny Rzeczypospolitej Polskiej anektowane przez III Rzeszę ), tworząc jednocześnie z centralnych ziem II Rzeczypospolitej Generalne Gubernatorstwo .

Wszystkie powyższe akty prawne, rozporządzające jednostronnie suwerennym i określonym traktatami międzynarodowymi terytorium II Rzeczypospolitej były sprzeczne z ratyfikowaną przez Niemcy i Rosję Konwencją haską IV (1907) . Były one w konsekwencji nieważne w świetle prawa międzynarodowego i nie były uznawane zarówno przez Rząd RP na uchodźstwie jak i państwa sojusznicze wobec Polski, a także państwa trzecie (neutralne) przez cały czas trwania II wojny światowej . Wywodziły się z doktryny przyjętej traktatem o granicach i przyjaźni z 28.09.1939 r. wyłącznie przez III Rzeszę i ZSRR o zaprzestaniu istnienia państwa polskiego z dniem 28 września 1939 , po kapitulacji Warszawy jako stolicy Polski .

W wyniku postanowień konferencji w Teheranie , konferencji jałtańskiej i konferencji poczdamskiej po zakończeniu II wojny światowej , Rzeczpospolita Polska (od 1952 pod nazwą Polska Rzeczpospolita Ludowa ), objęła centralną i zachodnią część terytorium II Rzeczypospolitej, a także przyznane przez mocarstwa Ziemie Odzyskane i stała się prawnomiędzynarodowym sukcesorem II Rzeczypospolitej. Natomiast ziemie na wschód od Bugu , Kresy Wschodnie , czyli województwa wileńskie, nowogrodzkie, poleskie, wołyńskie, tarnopolskie i stanisławowskie, a także część województwa białostockiego i lwowskiego, zostały wcielone do ZSRR .

Ustrój polityczny

System władzy w II Rzeczypospolitej Polskiej ( 1918 - 1939 ) określony został do 1926 jako republika demokratyczna z wielopartyjnym systemem parlamentarno-gabinetowym . Po zamachu stanu ( przewrót majowy 1926 ) ustrój państwa uległ modyfikacji w trybie zmiany konstytucji ( nowela sierpniowa ) i faktycznego sposobu wykonywania władzy, w konsekwencji został przekształcony w system prezydencko-autorytarny (od obozu politycznego sprawującego władzę zwany sanacją ).

Kalendarium wydarzeń politycznych

Władze

Naczelnik Państwa

Prezydenci

L.p.Imię i nazwiskoOkres sprawowania urzędu
Józef Piłsudski - pełnił obowiązki głowy państwa jako Naczelnik Państwa (początkowo Tymczasowy Naczelnik Państwa) 14 listopada 1918 - 11 grudnia 1922
1. Gabriel Narutowicz 11 grudnia 1922 - 16 grudnia 1922
Maciej Rataj - pełnił obowiązki prezydenta RP jako marszałek Sejmu 16 grudnia 1922 - 22 grudnia 1922
2. Stanisław Wojciechowski 22 grudnia 1922 - 14 maja 1926
Maciej Rataj - pełnił obowiązki prezydenta RP jako marszałek Sejmu 15 maja 1926 - 4 czerwca 1926
Józef Piłsudski - wybrany 31 maja 1926 przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta RP , nie przyjął urzędu
3. Ignacy Mościcki 4 czerwca 1926 - 30 września 1939

Po przewrocie majowym w 1926 faktycznie najwyższą władzę w państwie posiadał Józef Piłsudski , który piastował urząd Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych .

Premierzy

W latach 1918 - 1939 Prezydium Rady Ministrów mieściło się w obecnym Pałacu Prezydenckim
W 1928 roku oddano do użytku nową salę posiedzeń sejmu. Senat przejął na własność wcześniejszą siedzibę, którą przebudowano tak, by lepiej spełniała swą funkcję
L.p.Imię i nazwiskoObjął urządZłożył urząd
1. Jędrzej Moraczewski 18 listopada 1918 16 stycznia 1919
2. Ignacy Jan Paderewski 18 stycznia 1919 27 listopada 1919
3. Leopold Skulski 13 grudnia 1919 9 czerwca 1920
4. Wincenty Witos 10 czerwca 1920 23 czerwca 1920
5. Władysław Grabski 27 czerwca 1920 24 lipca 1920
6. Wincenty Witos (po raz drugi) 24 lipca 1920 13 września 1921
7.
8.
Antoni Ponikowski
(dwukrotnie)
19 września 1921
10 marca 1922
5 marca 1922
6 czerwca 1922
9. Artur Śliwiński 28 czerwca 1922 7 lipca 1922
10. Wojciech Korfanty (desygnowany przez Sejm, nie rozpoczął misji formowania gabinetu, w obliczu sprzeciwu naczelnika państwa) 14 lipca 1922 31 lipca 1922
11. Julian Ignacy Nowak 31 lipca 1922 14 grudnia 1922
12. gen. Władysław Eugeniusz Sikorski 16 grudnia 1922 26 maja 1923
13. Wincenty Witos (po raz trzeci) 28 maja 1923 14 grudnia 1923
14. Władysław Grabski (po raz drugi) 19 grudnia 1923 14 listopada 1925
15. Aleksander Józef hr. Skrzyński 20 listopada 1925 5 maja 1926
16. Wincenty Witos (po raz czwarty) 10 maja 1926 14 maja 1926
17.
18.
19.
Kazimierz Bartel
(trzykrotnie)
15 maja 1926
8 czerwca 1926
27 września 1926
4 czerwca 1926
24 września 1926
30 września 1926
20. marsz. Józef Klemens Piłsudski 2 października 1926 27 czerwca 1928
21. Kazimierz Bartel (po raz czwarty) 27 czerwca 1928 13 kwietnia 1929
22. Kazimierz Świtalski 14 kwietnia 1929 7 grudnia 1929
23. Kazimierz Bartel (po raz piąty) 29 grudnia 1929 15 marca 1930
24. Walery Sławek 29 marca 1930 23 sierpnia 1930
25. marsz. Józef Klemens Piłsudski (po raz drugi) 25 sierpnia 1930 4 grudnia 1930
26. Walery Sławek (po raz drugi) 4 grudnia 1930 26 maja 1931
27. Aleksander Prystor 27 maja 1931 9 maja 1933
28. Janusz Jędrzejewicz 10 maja 1933 13 maja 1934
29. Leon Tadeusz Kozłowski 15 maja 1934 28 marca 1935
30. Walery Sławek (po raz trzeci) 28 marca 1935 12 października 1935
31. Marian Zyndram-Kościałkowski 13 października 1935 15 maja 1936
32. gen. Felicjan Sławoj Składkowski 15 maja 1936 30 września 1939

Rząd RP na uchodźstwie

Po agresji na Polskę III Rzeszy i ZSRR ( kampania wrześniowa ) i okupacji wojennej terytoriów II RP przez obu agresorów legalną kontynuacją władz II Rzeczypospolitej, uznawaną na arenie międzynarodowej przez cały okres II Wojny Światowej był Rząd RP na uchodźstwie a jako podległa mu administracja w okupowanym kraju - Polskie Państwo Podziemne i jego struktury polityczne i wojskowe ( Armia Krajowa ).

Podział administracyjny

Podział administracyjny II RP
( 1937 )
Tablice rejestracyjne
( 1937 )
WojewództwoSiedzibaPowierzchnia
w tys. km²
( 1930 )
Ludność
w tys. osób
( 1931 )
20-24
białostockie
Białystok 26,01 263,3
25-29
kieleckie
Kielce 22,22 671,0
30-34
krakowskie
Kraków 17,62 300,1
35-39
lubelskie
Lublin 26,62 116,2
40-44
lwowskie
Lwów 28,43 126,3
45-49
łódzkie
Łódź 20,42 650,1
50-54
nowogródzkie
Nowogródek 23,01 057,2
55-59
poleskie
Brześć nad Bugiem 36,71 132,2
60-64
pomorskie
Toruń 25,71 884,4
65-69
poznańskie
Poznań 28,12 339,6
70-74
stanisławowskie
Stanisławów 16,91 480,3
00-19
Miasto Warszawa
Warszawa 0,141 179,5
85-89 warszawskie Warszawa 31,72 460,9
75-79 ?
śląskie
Katowice 5,11 533,5
80-84
tarnopolskie
Tarnopol 16,51 600,4
90-94
wileńskie
Wilno 29,01 276,0
95-99
wołyńskie
Łuck 35,72 085,6


Demografia

Zasięg języka polskiego 1918 ( Eugeniusz Romer : Geograficzno-Statystyczny Atlas Polski, Lwów 1921, wyd.2 - tablica 11)
Mapa języków II RP, 1937[8]
Polacy w województwach kresowych w 1931 roku wg spisu powszechnego (%)
Ludność
Data spisuLudnośćProcent ludności miejskiejGęstość zaludnienia
(osób na 1 km²)
30 września 1921 27 177 00024,6%69,9
9 grudnia 1931 32 107 00027,4%82,6
31 grudnia 1938 34 849 00030%89,7

Narodowości

Polska w okresie międzywojennym była krajem wielonarodowościowym, w którym Polacy stanowili od 64% do 69,2% populacji. Na większości obszaru wiejskiego Kresów Wschodnich Polacy stanowili mniejszość (na rzecz Ukraińców lub Białorusinów), natomiast większość w miastach[9]. Polacy przeważali m.in. na Wileńszczyźnie i w ówczesnym województwie lwowskim . Na zachodzie przeważali w niektórych okolicach Niemcy . W wielu miejscowościach dominowała ludność żydowska .

Narodowości według spisu z 1931 r. (samookreślenie według używanego języka)[10]

  1. Polacy – 68,9%.
  2. Ukraińcy – 10,1%.
  3. Żydzi – 8,6%.
  4. Rusini – 3,8%.
  5. Białorusini – 3,1%.
  6. Niemcy – 2,3%.
  7. " tutejsi " – 1,8%.
  8. Rosjanie – 0,4%.
  9. inni – 1%.

Religie

Podział administracyjny:

Ludność największych miast w 1939 r.

Warszawa , Plac Teatralny
Lwów , Kopiec Unii Lubelskiej

W Polsce istniały wówczas: 2 miasta o ludności powyżej 500 tys., 12 miast o ludności 100÷500 tys., 11 miast o ludności 50÷100 tys., 46 miast o ludności 20÷50 tys. i 83 miasta o ludności 10÷20 tys.

miastoliczba mieszkańców (tys.)województwo
1
Herb Warszawy
Warszawa
1289warszawskie
2
Herb Łodzi
Łódź
672łódzkie
3
Herb Lwowa
Lwów
340lwowskie
4
Herb Poznania
Poznań
272poznańskie
5
Herb Krakowa
Kraków
259krakowskie
6
Herb Wilna
Wilno
215wileńskie
7
Herb Bydgoszczy
Bydgoszcz
141poznańskie/od 1.04.1938 r. pomorskie
8
Herb Częstochowy
Częstochowa
138kieleckie
9
Herb Chorzowa
Chorzów
137 *śląskie
10
Herb Katowic
Katowice
134śląskie
11
Herb Sosnowca
Sosnowiec
130kieleckie
12
Herb Lublina
Lublin
122lubelskie
13
Herb Gdyni
Gdynia
120pomorskie
14
Herb Białegostoku
Białystok
107białostockie
15
Herb Kalisza
Kalisz
91łódzkie
16
Herb Radomia
Radom
86kieleckie
17
Herb Kielc
Kielce
80kieleckie
18
Herb Torunia
Toruń
78pomorskie

* po przyłączeniu Hajduków Wielkich 1.05.1939 r.

Zobacz też

Przypisy

  1. w autonomicznym województwie śląskim
  2. określanej jako III Rzeczpospolita
  3. Kronika powstań polskich 1794—1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, ss. 333, 338. . 
  4. Kronika powstań polskich 1794—1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 342. . 
  5. Kronika powstań polskich 1794—1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 350. . 
  6. Kronika powstań polskich 1794—1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 352. . 
  7. Traktat o granicach i przyjaźni zawarty 28.09.1939 w Moskwie pomiędzy III Rzeszą a ZSRR stwierdzał w art.III.: Niezbędna reorganizacja administracji publicznej będzie przeprowadzona na terenach na zachód od linii określonej w artykule I przez Rząd Rzeszy Niemieckiej, na terenach na wschód od tej linii przez Rząd ZSRR..
  8. Mapa opracowana na podstawie: 1. Eugeniusz Romer , Powszechny atlas geograficzny, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1928 2. Atlas historyczny Polski, PPWK Warszawa-Wrocław 1998, str. 46
  9. Polacy stanowili większość w dużych miastach, w mniejszych miastach dominowała ludność polska lub żydowska
  10. por. Henryk Zieliński , "Historia Polski 1914-1939", Ossolineum, Wrocław 1985, , str. 124-126; tabela tam cytowana m.in. za: "Mały rocznik statystyczny" 1939

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "II Rzeczpospolita":

Stanisław Narutowicz ...

Stanisław Konarski ...

Zygmunt III Waza ...

Maciej Słomczyński ...

Ford Madox Brown ...

Insurekcja kościuszkowska ...

Szymon Kossakowski ...

Dożynki ...

Narodowy socjalizm ...

Order Orła Białego ...


Inne lekcje zawierające informacje o "II Rzeczpospolita":

208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 8) ...

211a Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej w dwudziestoleciu międzywojennym (plansza 2) ...

211a Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej w dwudziestoleciu międzywojennym (plansza 10) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie