Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Przemyśl

Przemyśl

Przemyśl
Panorama miasta
Panorama miasta (widok z Zasania)
Herb Przemyśla Flaga Przemyśla
Województwo podkarpackie
Powiat miasto na prawach powiatu
Gmina
• rodzaj
Przemyśl
miejska
Założonook. X wiek (przed 981 )
Prawa miejskie 1389
Prezydent miasta Robert Choma
Powierzchnia 46,15 km²
Ludność (2009)
•  liczba
•  gęstość

66 549
1 439,4 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 16
Kod pocztowy 37-700 do 37-720
Tablice rejestracyjne RP
Położenie na mapie Polski

Przemyśl
49°47'N 22°46'E / 49.783, 22.767 Na mapach: 49°47'N 22°46'E / 49.783, 22.767
TERC
( TERYT )
1862011
SIMC 0971672
Miasta partnerskie Paderborn
South Kesteven
Eger
Lwów
Truskawiec
Kamieniec Podolski
Urząd miejski
Rynek 1
37-700 Przemyśl
Strona internetowa miasta
Przemyśl (stan na 1 stycznia 2010 )

Przemyśl ( ukr. Перемишль, ros. Перемышль, niem. Prömsel, czes. Přemyšl, łac. Praemislia) – miasto w województwie podkarpackim nad Sanem , liczące 66 389 mieszkańców (XII 2009 )[1], co czyni je drugim pod względem ludności miastem województwa podkarpackiego.

Najstarsze miasto regionu i jedno z najstarszych miast Polski. We wczesnym średniowieczu jeden z historycznych Grodów Czerwieńskich , przedmiot nieustannej rywalizacji ze strony Polski , Rusi i Węgier . Następnie m.in. część Rusi Halickiej , a także stolica niezależnego księstwa. Po 1344 stolica rozległej Ziemi Przemyskiej. Po I rozbiorze Polski w zaborze austriackim, w okresie autonomii galicyjskiej jedno z najważniejszych miast Galicji , przekształcony w trzecią co do wielkości twierdzę w Europie ( Twierdza Przemyśl ) z olbrzymim garnizonem wojskowym. W latach 1920 - 1939 w województwie lwowskim, w latach 1945 - 1975 w województwie rzeszowskim , w latach 1975 - 1998 stolica województwa przemyskiego . Siedziba starosty powiatu przemyskiego , a także powiat grodzki . Siedziba dwóch metropolii kościelnych - obrządku rzymskokatolickiego i greckokatolickiego .

Do czasu II wojny światowej był także ważnym siedliskiem ludności żydowskiej , która stanowiła według spisu z 1931 29,5% ludności miasta i posiadała 4 synagogi (dwie zlokalizowane w starej dzielnicy żydowskiej (okolice Rybiego Placu) nie istnieją, kolejna, na ul. Słowackiego , pełni obecnie funkcję biblioteki publicznej, synagoga zasańska jest w tej chwili opuszczona w stanie ruiny)- było to pierwsze udokumentowane osadnictwo Żydów na ziemiach polskich, datowane według Jehudy ha Kohena, żydowskiego uczonego, na 1085 .

Jesienią 1944 r. władze radzieckie założyły w mieście Obóz Przejściowy NKWD nr 49 dla żołnierzy AK i innych przeciwników okupacji sowieckiej. Najczęściej wywożono stąd jeńców do m. Borowicze lub do więzienia na Zamku w Rzeszowie , a także do obozów na Syberii. Represje względem żołnierzy AK trwały do października 1956 .

Spis treści

Charakterystyka

Przemysł drzewny (Zakłady Płyt Pilśniowych "Fibris"), wytwórnia farb i pomocy szkolnych Pollena Astra, mechaniczny i automatyki przemysłowej ( Polna , Fanina), kosmetyczny (Inglot), tkanin powlekanych (Sanwil), meblarski (Forte). Ponadto ośrodek tradycyjnych rzemiosł - ludwisarstwa (Felczyński) i fajczarstwa ( fajka przemyska ). Siedziba kilku instytucji o znaczeniu ponadlokalnym: podkarpackiego wojewódzkiego konserwatora zabytków, izby celnej, bieszczadzkiego oddziału straży granicznej, archiwum państwowego z ogromnymi zbiorami. Miasto posiada kilka muzeów, w tym najstarsze w regionie Muzeum Archidiecezjalne (zał. 1902 ) i największe na Podkarpaciu - Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej (zał. 1910 ). W Przemyślu znajduje się też nowy Szpital Wojewódzki i 114 Szpital Wojskowy. Istnieje wiele szkół, w tym kilka szkół wyższych. "Brama Bieszczad " z ważnymi i licznymi zabytkami w samym mieście, jak i w jego sąsiedztwie - zamkiem w Krasiczynie , arboretum w Bolestraszycach czy kompleksem sakralnym w Kalwarii Pacławskiej . Ważny węzeł komunikacyjny – trasa międzynarodowa E40 , przejście graniczne z Ukrainą w Medyce , duża, graniczna stacja kolejowa ( Przemyśl Główny , Przemyśl Zasanie i in.). Pierwotnie na Kopcu Tatarskim (Przemysława) miejsce kultu bogów słowiańskich .

Miasto wielokulturowe, gdzie obok siebie mieszkają przedstawiciele wielu narodów ( Polacy , Ukraińcy , Cyganie ) wyznań i obrządków (obok rzymskich katolików , mających tu swoją metropolię, z arcybiskupem Józefem Michalikiem na czele, także grekokatolicy , mający tu arcybiskupa swego obrządku, Jana Martyniaka , prawosławni ( diecezja przemysko-nowosądecka z arcybiskupem Adamem, rezydującym w Sanoku ) oraz przedstawiciele nurtów protestanckich : metodyści , adwentyści , baptyści , zielonoświątkowcy , a także Świadkowie Jehowy ).

Transport

Droga 28 Zator - Wadowice - Nowy Sącz - Gorlice - Biecz - Jasło - Krosno - Sanok - Medyka .

Miasto ma stację kolejową Przemyśl Główny oraz przystanek kolejowy Przemyśl Zasanie .

Gospodarka

Usytuowanie Przemyśla przy najdalej wysuniętej na wschód granicy Unii korzystnie wpływa na rozwój handlu międzynarodowego i turystyki.[]

Klimat

Średnia temperatura i opady dla Przemyśla
MiesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRoczna
Średnie najwyższe temperatury [°C]-116121720222218126211
Średnie najniższe temperatury [°C]-5-40491213131061-24
Opady [mm]30.530.53345.771.19496.576.255.943.240.643.2662,9
Źródło: Weatherbase[2] 17.12.2008

Historia

Przemyśl - jeden z Grodów Czerwieńskich
Średniowieczny drzeworyt
Ulica Franciszkańska w czasach I wojny światowej
Kopiec Tatarski - miejsce kultu bogów słowiańskich
Arcyksiążę Fryderyk podczas wizyty w Twierdzy Przemyśl, czerwiec 1915

Pierwsze wzmianki

Pierwsze wzmianki źródłowe dotyczące Przemyśla to przede wszystkim świadectwo tzw. Powieści dorocznej pod rokiem 6489 ( 981 ) o odebraniu Lachom Przemyśla, Czerwienia i innych grodów przez Włodzimierza Wielkiego "w sem że letie"[3].

Treść jak i wiarygodność przekazu tego źródła są w historiografii dość często kontestowane[4]. Do najbardziej elitarnych poglądów należą te o doszukiwaniu się w nazwie Przemyśl, tj. "Peremyszl", miasta Peremyl leżącego na Wołyniu na drodze do Czerwienia z Rusi . Wykluczałoby to uczestnictwo Przemyśla w walkach 981 roku[5].

Natomiast kwestia najdawniejszej przynależności jest szerzej dyskutowana. Do dwóch najznaczniejszych poglądów należą te o przynależności Przemyśla przed 981 do Polaków , co poniekąd mówi samo źródło[6] i potwierdzają najstarsze okoliczne nazwy mające polskie pochodzenie [7], oraz o przynależności tegoż miasta do Lędzian . Pierwsza z tez uznaje za kompletnie wiarygodny przekaz źródła i stara się nawet na tym budować szersze teorie[8]. Bardziej wstrzemięźliwi uczeni ograniczają się wyłącznie do stwierdzenia polskiej obecności w Przemyślu przed 981[9]. Wydaje się to jednak nieprawdopodobnym aby zajęty na zachodzie od początku panowania Mieszko I miał przed tym rokiem sposobność zajęcia tych terenów, w szczególności kiedy nie posiadał jeszcze Małopolski [10]. Nowsze badania archeologiczne zdają się jednak podważać powyższą koncepcję, a ma to związek z odkryciem faktu, że w latach 70. X wieku Mieszko umocnił swoje panowanie u zbiegu rzek Wisły i Sanu czego potwierdzeniem jest budowa w tym okresie grodu w Sandomierzu . Dysponując oparciem w ziemi sandomierskiej mogli Piastowie sięgnąć przed 981 rokiem po Przemyśl.

Drugi pogląd opiera się na bardzo prawdopodobnej teorii językoznawczej. Zakłada ona, że nazwa Lach została wywiedziona od Lędzian, jednego z pierwszych napotkanych przez Rusinów plemienia zachodniosłowiańskiego[11]. Lędzianie mieli potem dopiero "użyczyć" swojego miana całości etnicznej Polaków, natomiast w zapisce pod 981 rokiem występują jeszcze jako plemię[12].

Istniejący jeszcze trzeci pogląd o przynależności Przemyśla do Czechów , choć poparty przez liczne źródła poza powyższym[13], jest dziś przeważnie łączony z poglądem o Lędzianach. Mieli oni pozostawać w pewnym tylko stopniu uzależnienia od Czechów[14].

Ważnym źródłem do wczesnych dziejów Przemyśla są też znaleziska archeologiczne. Mowa tu przede wszystkim o palatium piastowskim z czasów Bolesława Chrobrego datowanym na lata 1018-1032 uznawanym też za monasterium, a odnalezionym na Wzgórzu Zamkowym oraz o 5 grobach węgierskich z pierwszej połowy X wieku odnalezionych w lewobrzeżnej części miasta[15]. W podziemiach katedry rzymskokatolickiej odkryto w wyniku długoletnich prac archeologicznych zarysy romańskiej rotundy - kościoła św.Mikołaja zbudowanego z fundacji Bolesława Śmiałego pomiędzy 1069 a 1086 rokiem. Natomiast w głębszych pokładach archeologicznych pod katedrą odkryto zarysy starszego kościoła z X wieku być może świadectwo przynależności grodu do państwa Mieszka I. Kontrowersje wzbudzają odkryte na Wzgórzu Zamkowym fundamenty budowli przez część uczonych uznawanej za tzw. "Cerkiew Wołodara" - świadectwo ruskiej obecności w grodzie w XII wieku, a przez innych za romańską bazylikę trójnawową z czasów Bolesława Chrobrego. Znalezione zabytki monet skłaniają ku drugiej koncepcji jednak nie przesądzają o jej słuszności. Plan wzmiankowanych powyżej fundamentów nie przystaje ponadto do opisu cerkwi wzniesionej przez Wołodara Rościsławicza więc niewykluczone, że czeka ona na swe odkrycie. Odkrycia archeologiczne poświadczają działalność w Przemyślu Bolesława Chrobrego, Bolesława Szczodrego, a być może również Mieszka I.

Przemyśl jest także jednym z nielicznych miast, które wspominają źródła hebrajskie . Najstarszym z nich jest świadectwo Jehudy ben Kohena z lat 1028 - 1040 o uprowadzeniu pewnego chłopca żydowskiego z miasta Primisz (Premisz) na targ niewolników do Pragi [16]. Źródło to zdaje się poświadczać nie tylko istnienie już w XI wieku gminy żydowskiej na tym terenie, ale też boje toczone tam przez Chrobrego w 1018 , lub ewentualnie wielką wyprawę Jarosława Mądrego z 1031 roku[17].

Średniowiecze

W 1031 roku Przemyśl został ponownie przyłączony do Rusi. W Polsce toczyła się wówczas walka o władzę między synami Bolesława Chrobrego . Bezprym , najstarszy syn Chrobrego, w walce z Mieszkiem II skorzystał z pomocy księcia kijowskiego Jarosława Mądrego , który w trakcie walk między braćmi zajął Grody Czerwieńskie i Przemyśl. Po śmierci księcia Jarosława, Ziemię Przemyską odziedziczyli jego synowie Włodzimierz Jarosławowicz i Rościsław Rurykowicz . Obaj bracia panowali do 1065 .

Czterdzieści lat po zajęciu Przemyśla przez księcia kijowskiego Jarosława Mądrego, został on zdobyty przez króla Bolesława Szczodrego . Gród powrócił w granice państwa polskiego. W 1071 roku król Polski interweniował na Rusi na rzecz swojego kuzyna Izasława I , walczącego z braćmi o tron kijowski. W trakcie walk, latem 1071 roku, po długim oblężeniu zajął on Przemyśl. Jan Długosz w swojej kronice tak opisuje zdobycie Przemyśla przez Bolesława Szczodrego w 1071 roku: Było to miasto podówczas potężne, wielką liczbą obywateli miejscowych i przybyłych osiadłe i we wszelką broń zaopatrzone, obronne rowy głębokimi i okopami znacznej wysokości, tudzież rzeką Sanem płynącym od północnej strony miasta. Czwartego dnia, gdy Rusini cofnęli się do twierdzy, opanował Bolesław miasto i rozkazał oblec zamek i ludem zbrojnym osaczyć go dokoła. A lubo Rusini bronili go z wielką usilnością, nie przestał jednak szturmować, lecz zdobycie było rzeczą trudną, gdyż i położeniem samym i wieżami silnie był obwarowany. Stracił więc całe lato na obleganiu, przewidując jak się rzeczywiście stało, że głodem przymusi Ruś do poddania. Poddał się zamek już u schyłku lata wymówiwszy sobie, że ludzie załogi zostawieni przy życiu wyniosą z sobą, tyle, ile każdy z nich udźwignąć zdoła. Król opuszczoną fortecę przezimował tam z rycerstwem.

Prawdopodobnie w 1072 roku Bolesław Szczodry ustanowił w Przemyślu biskupstwo, mianując biskupem opata z opactwa sandomierskiego. Po raz drugi Bolesław Szczodry zimował w Przemyślu w czasie powrotu z wyprawy na Węgry , gdzie interweniował w sporze o tron węgierski. Opuszczając Przemyśl pozostawił tam silną załogę polską. Od 1079 roku do 1086 Ziemią Przemyską rządził kolejny władca Polski, brat Szczodrego - książę Władysław Herman .

W 1086 roku Ruryk Rościsłowicz usunął z Przemyśla załogę polską i mianował siebie udzielnym księciem przemyskim. Wydarzenie to zapoczątkowało okres istnienia samodzielnego ruskiego Księstwa Przemyskiego , ze stolicą w Przemyślu, rządzonego przez ród Rurykowiczów .

Po śmierci Ruryka Rurykowicza władzę nad Księstwem Przemyskim przejął jego brat Wołodar , który toczył krwawy spór z Dawidem Igorewiczem . W związku z bratobójczymi wojnami, jakie prowadzili między sobą Rościsławowicze o panowanie nad ziemiami czerwieńskimi, książęta Rusi zwołali w 1097 zjazd w Lubeczu . Na zjeździe uchwalono podział posiadłości Rościsławowiczów i prawo ich dziedziczenia. Na mocy podjętych uchwał Ziemia Czerwieńska z Przemyślem pozostała przy Rościsławowiczach. Książę kijowski Świętopełk Izasławowicz nie pogodził się z takim rozwiązaniem i po uzyskaniu pomocy Węgrów, w 1099 próbował zająć Przemyśl. W bitwie, jaka rozegrała się na polach nad Wiarem , połączone wojska Wołodara, Dawida Igorewicza i Połowców rozbiły wojska Świętopełka i Węgrów.

W 1119 książę Wołodar zbudował w obrębie zamku przemyskiego katedrę prawosławną , w której miano chować książąt i władyków . Sam Wołodar był nieprzychylnie nastawiony do Polski, rządzonej wówczas przez Bolesława Krzywoustego . W celu zneutralizowania niebezpieczeństwa ruskiego, płynącego od strony Przemyśla, w 1119 rycerz polski Piotr Wołost rozkazał swoim ludziom porwać Wołodara. Podczas polowania w podprzemyskich lasach, został on uwięziony przez polskich wojów i przekazany Krzywoustemu. Po złożeniu zobowiązania o zaniechaniu wrogich akcji wobec Polski i zapłaceniu znacznego okupu, został wkrótce Wołodar wypuszczony. Nie dotrzymał on jednak złożonego księciu polskiemu zobowiązania, i jak relacjonuje Jan Długosz , w 1224 jego syn Wołodymirko najeżdża ziemie polskie, dochodząc aż do Biecza , uprowadzając z zajętych terenów na Ruś stada bydła. W odwecie Bolesława Krzywousty wkroczył na tereny Księstwa Przemyskiego i zadał klęskę wojskom Wołodara pod Wilichowem .

Po śmierci Wołodara panowanie nad Księstwem Przemyskim przejął jego starszy syn Rościsław . Toczył on walkę o utrzymanie spadku po ojcu z bratem Wołodymirkiem, który poprzez małżeństwo z córką króla węgierskiego zabezpieczył sobie pomoc Węgrów. W 1126 umarł Rościsław, a Wołodymirko przejmując cały spadek Rościsławowiczów, przeniósł w 1134 stolicę swojego poszerzonego księstwa z Przemyśla do Halicza . Po tym wydarzeniu gród przemyski spadł do roli drugorzędnego miasta na Rusi Halickiej . Wołodymirko toczył liczne wojny z Polakami i Węgrami, dzięki którym rozszerzył tereny swojego księstwa od Wisłoka i Sanu aż po Dunaj . W 1144 rozpoczął wojnę z księciem kijowskim Izasławem , wspieranym przez Polaków i Węgrów. W 1152 doszło do generalnego starcia. Wołodymirko otoczony w grodzie przemyskim przez znaczne siły węgierskie, dowodzone przez króla Gejzę II , i oddziały ruskie księcia Izasława przyjął bitwę przy brodach na prawym brzegu Sanu, ponosząc w niej wielką klęskę. Wypuszczony z niewoli węgierskiej, zmarł wkrótce w Haliczu. W 1206 władzę nad księstwem przemysko-halickim przejęli bracia Igorowicze z rodziny Rościsławowiczów.

Przez dziesiątki lat o bogate tereny Rusi Czerwonej spory toczyli nie tylko potomkowie Jarosława Mądrego, lecz także Polacy, Węgrzy i Litwini. W 1214 doszło do porozumienia między Polską i Węgrami, które kończyło rywalizację tych państw o tereny Rusi Czerwonej. Traktat spiski oddawał Przemyśl polskiemu księciu Leszkowi Białemu , Halicz zaś przypadł pięcioletniemu królewiczowi węgierskiemu Kolomanowi . Młodziutki książę został ożeniony z trzyletnią córką Leszka Białego - Salomeą , i następnie oboje zostali koronowani na władców Królestwa Halickiego.

Z czasem Przemyśl zaczął tracić jednak pozycję stołecznego grodu na rzecz Halicza. Po śmierci Daniela jego syn Lew Daniłowicz , książę halicko-przemyski i władca ziemi bełskiej, udawał się na wyprawy łupieżcze z Tatarami na Węgry i Polskę. Po śmierci księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego zaczął on czynić starania o tron polski. W celu uzyskania przychylności Polaków nadał im w Przemyślu przywilej wyłączający ich spod prawa ruskiego , a miastu samorząd i możliwość korzystania z prawa magdeburskiego (ok. 1280 roku). Po śmierci Lwa Daniłowicza, władzę nad księstwem halicko-przemyskim objął jego syn Jerzy , który wspierał Władysława Łokietka w walce z Czechami o tron krakowski.

Po wymarciu Rurykowiczów, Władysław Łokietek osadził w Haliczu ich siostrzeńca, a swojego kuzyna, Piasta mazowieckiego Bolesława . Po objęciu tronu halickiego przeszedł na prawosławie i przyjął imię dziada po kądzieli, Jerzego I . Był spowinowacony z Kazimierzem Wielkim , będąc szwagrem jego żony, Aldony , córki Giedymina Wielkiego , księcia litewskiego.

W 1338 Bolesław Jerzy II uczynił swoim spadkobiercą króla polskiego Kazimierza Wielkiego. W 1340 został zamordowany w wyniku spisku części bojarów halickich pod wodzą namiestnika Przemyśla Detki, którzy korzystali z pomocy Tatarów. Żonę Trojdenowica bojarzy utopili w przerębli. Celem spisku była chęć zdobycia władzy nad ziemią przemyską. Po tragicznej i bezpotomnej śmierci Jerzego II, księstwo halicko-przemyskie zajął Kazimierz Wielki.

lata 1772-1918

Podczas pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku Przemyśl wraz z całą Galicją dostał się w ręce Austrii. Przemyśl stał się stolicą jednego z 20 cyrkułów . Wkrótce nastąpiły liczne wyburzenia w tkance miasta. Rozebrano ratusz i mury miejskie, a kasacji uległy zgromadzenia dominikanów, dominikanek, bonifratrów, karmelitów, jezuitów i bazylianów. Klasztor dominikanów przeznaczono na urząd cyrkułu, a w klasztorze dominikanek umieszczono szpital dla okupacyjnych wojsk austriackich. Nastał czas zastoju w rozwoju miasta, wzmagany powodziami (1836, 1837, 1849), zarazami (1831, 1849) i głodem (1830, 1847)[18]. Druga połowa wieku XIX przyniosła ożywienie gospodarcze, a przełomem było wybudowanie w 1861 r. przez Przemyśl linii kolejowej łączącej Wiedeń z Krakowem i Lwowem oraz drugiej linii do Budapesztu. Miasto znacznie się rozbudowało poza dawny obszar murów miejskich[19]. W czasie pierwszej wojny światowej Przemyśl odegrał ważną rolę jako oblegana dwukrotnie twierdza austriacka.

lata 1918-1945

W czasie II wojny światowej zniszczeniu uległo około 45% miasta, w szczególności dzielnica żydowska i przedmieścia. Zniszczona została katedra oraz fronton kościoła franciszkanów, na Zasaniu spalone zostały budynki klasztoru i kościoła Benedyktynek[20].

Podział administracyjny

Rozwój terytorialny

Z dniem 1.01.2010 do miasta została przyłączona miejscowość Kruhel Wielki z gminy Krasiczyn , o powierzchni 2,39 km²[21].

Burmistrzowie i prezydenci Przemyśla

Obiekty architektury zabytkowej

W Przemyślu znajduje się największa liczba obiektów zabytkowych na obszarze województwie podkarpackiego [22] oraz jedna z największych w skali ogólnopolskiej. Swoją siedzibę ma tutaj Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków.

Pozostałości preromańskiej rotundy i palatium na Wzgórzu Zamkowym
Gotyckie prezbiterium katedry
Renesansowy Zamek Kazimierzowski
Wczesnobarokowy kościół oo.Karmelitów
Późnobarokowy kościół oo.Franciszkanów
Neogotycki kościół oo.Salezjanów
Pałac Lubomirskich - eklektyzm
Secesyjne kamienice przy ul. Grunwaldzkiej
Modernistyczny Dom Robotniczy
Pomnik Orląt Przemyskich - modernizm i konstruktywizm
Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej - dekonstruktywizm

Zamki, pałace i dworki

Kościoły i klasztory

Cerkwie i klasztory

Synagogi

Budynki użyteczności publicznej

Architektura i sztuka Secesji

  • założenie urbanistyczne w dzielnicy Zasanie - ul. Długosza, Grunwaldzka i pl. Konstytucji
  • wille: "Marya" przy Słowackiego 27, Poniatowskiego 25 (Zasanie)

Architektura militarna i obronna

Cmentarze

  • zabytkowe nagrobki na Cmentarzu Głównym
  • Nowy cmentarz żydowski
  • Stary cmentarz żydowski - nieistniejący
  • Cmentarz Wojskowy
  • zespół 4 cmentarzy wojennych z I wojny światowej
  • Cmentarz Żołnierzy Niemieckich z Wehrmachtu
  • Ukraiński Cmentarz Wojenny

Pozostałości preromańskie i romańskie

  • preromańska rotunda - relikty na Wzgórzu Zamkowym, IX w.
  • preromańskie monasterium na Wzgórzu Zamkowym, IX w.
  • romańska bazylika trzynawowa, X w.
  • palatium książęce, X w.

Inne

Muzea i Archiwa

Kultura

Ośrodki kultury

  • Centrum Kulturalne /Klub "Piwnice"/
  • Przemyskie Centrum Kultury i Nauki "Zamek"
  • Młodzieżowy Dom Kultury
  • Wojskowy Ośrodek Kultury
  • Dom Kultury "Kolejarz"

Teatr

  • Teatr "Fredreum" na Zamku Kazimierzowskim – Towarzystwo Dramatyczne im. Aleksandra Fredry

Kina

  • Kino "CENTRUM"

Galerie

  • Państwowa Galeria Sztuki Współczesnej
  • White Photo Gallery - Galeria Fotografii
  • Galeria Fotografii przy MKK "Niedźwiadek"
  • Galeria ZAMEK
  • Galeria GALICJA
  • Antyki i Dzieła Sztuki

Cykliczne imprezy kulturalne

  • Wielokulturowy Festiwal "Galicja" (organizator: Fundacja "Dziedzictwo" przy współpracy UM Przemyśl)
  • Dni Patrona Miasta "Wincentiada" (organizator: Przemyskie Centrum Kultury i Nauki)
  • Turniej Satyry im. Ignacego Krasickiego "O Złotą Szpilę" (organizator: CK Przemyśl) – konkurs stworzony i prowadzony przez Barbarę Płocicę, założeniem turnieju jest wyłonienie najlepszych satyryków w czterech konkurencjach: teatralnej, recytacji, literackiej i plastycznej.
  • Festiwal "Agora" (organizator: CK Przemyśl)
  • Noc Iwana Kupały* (organizator: Związek Ukraińców w Polsce Koło w Przemyślu)
  • Podkarpacki Jarmark Turystyczny (otwarcie sezonu turystycznego w województwie)
  • Barbarossa - inscenizacja walk o miasto z okresu II wojny światowej
  • Święto mleka
  • Święto wina i miodu
  • Jarmark Turystyczny
  • Salezjańskie Lato Muzyczne
  • Jesień Muzyczna

Film i fotografia

Literatura

  • Przemyska Wiosna Poetycka (organizator: PCKiN)
  • Turniej Wierszy Jednego Poety (organizator: Przemyska Biblioteka Publiczna)

Muzyka i taniec

  • Jazz Bez... – Mikołajki jazzowe (organizator: CK Przemyśl)
  • Jazz nad Sanem (organizator MKK "Niedźwiadek")
  • Świętojańska noc jazzowa (organizator: PCKiN)
  • Ogólnopolski Festiwal Kapel Podwórkowych (organizator: CK Przemyśl)
  • Przemyska Jesień Muzyczna (organizator: Towarzystwo Muzyczne w Przemyślu)
  • Dni Muzyki Oratoryjno-Kantatowej (organizator: CK Przemyśl)
  • Festiwal "Ghitaralia" (organizator Zespół Państwowych Szkół Muzycznych)
  • Międzywojewódzki Przegląd Dziecięcych Zespołów Tańca Ludowego „Taneczny Krąg” (organizator: CK Przemyśl)
  • Międzynarodowy Festiwal Muzyki Akordeonowej.
  • Salezjańskie Lato Muzyczne
  • Muzyka Młodych u Franciszkanów

Plastyka

  • Międzynarodowe Biennale Malarstwa "Srebrny Czworokąt" (organizator: Państwowa Galeria Sztuki Współczesnej w Przemyślu)

Teatr

  • Biesiada Teatralna w Horyńcu-Zdroju – Konfrontacje Zespołów Teatralnych Małych Form (organizator: CK Przemyśl)
  • Przegląd Teatralny "Antrakt" (organizator: CK Przemyśl)
  • Przemyska Jesień Teatralna (organizator: CK Przemyśl)
  • Przemyska Wiosna Fredrowska (organizator: PCKiN)

Kluby taneczne

  • Neo Club w podziemiach DH Szpak
  • Saturn, przy hotelu Gromada
  • Szalony Młyn
  • Sfera
  • Neo
  • Klub Iluzja

Edukacja

Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .

Sport

Piłka nożna
POLONIA Przemyśl (III liga) CZUWAJ Przemyśl (Klasa okręgowa)
Koszykówka
POLONIA Przemyśl (III liga)
Piłka ręczna
POSiR CZUWAJ Przemyśl (I liga)
Lekkoatletyka
Tempo 5 Przemyśl
Tenis stołowy
NURT POSIR Przemyśl (II liga)
Boks
Przemyska Szkoła Bokserska NIEDŹWIADKI
Narciarstwo
Sekcja narciarska POSiR Przemyśl
Kolarstwo
Przemyskie Towarzystwo Cyklistów
Strzelectwo sportowe
Klub Strzelecki "Twierdza" LOK Przemyśl
Taniec
Szkoła Tańca "A-Z" Przemyśl [1]

Coraz popularniejsze stają się spływy kajakowe Doliną Sanu[] Coraz popularniejsza w Przemyślu staje się Capoeira [] - sztuka walki i tańca (jedyną grupą w Przemyślu jest mundo capoeira)[].

Kluby sportowe

  • Klub Lekkoatletyczny "Tempo 5 Przemyśl"
  • Klub Strzelecki "Twierdza" LOK Przemyśl
  • Miejski Klub Sportowy "Polonia"
  • Kolejowy Klub Sportowy "Czuwaj"
  • Powiatowy Szkolny Związek Sportowy
  • Międzyszkolny Klub Sportowy „JUVENIA”
  • Powiatowe Szkolne Towarzystwo Sportu i Rekreacji
  • Klub Żeglarski „OPTY” przy MZK sp. z o.o.
  • Stowarzyszenie Karate „SAIHA” KYOKUSHINKAI-IFK
  • Przemyski Klub SHORIN - RYU Karate
  • Przemyska Reprezentacja Maratończyków

Obiekty sportowe

  • Strzelnica LOK (pneumatyczna i kulowa) ul. Słowackiego 40
  • Przemyski Park Sportowo Rekreacyjny (POSiR) ul. Sanocka 4
  • Stok Narciarski w Przemyślu (POSIR)
  • Sztuczne Lodowisko (POSIR) ul. Sanocka 2
  • Kryta Pływalnia (POSIR) ul. 22 Stycznia 6
  • Hala sportowa POSiR ul. Mickiewicza 30
  • Korty Tenisowe (KS Czuwaj) ul. 22 Stycznia 6
  • Skate Park (POSIR) ul. Sanocka 2
  • Stadion Miejskiego Klubu Sportowego "Polonia" ul. Sanocka 18
  • Stadion Klubu Sportowego "Czuwaj" ul. 22 Stycznia 6
  • Stadion szkolny "Juvenia" ul. Dworskiego 98 (lekkoatletyczny)
  • Boiska do siatkówki plażowej (Wyb. Ojca Świętego - plaża miejska)
  • Boisko ORLIK ul. Dworskiego 96

Kościoły i związki wyznaniowe

Ludzie związani z Przemyślem

Honorowi Obywatele Miasta[23]

Posłowie

Transmitowane programy

Radio
Program Częstotliwość Moc nadajnika Polaryzacja
Polskie Radio Program 1 87,8 MHz5 kWpozioma
Radio Eska Przemyśl Komin "MPEC90,3 MHz0,1 kWpionowa
Polskie Radio Dwójka 94,1 MHz1 kWpozioma
Radio Fara Przemyśl " Średnia"98,2 MHz1 kWpozioma
Polskie Radio Trójka 99,6 MHz5 kWpozioma
Radio Rzeszów Przemyśl102,0 MHz10 kWpozioma
RMF FM 103,4 MHz10 kWpozioma
Radio Maryja 105,1 MHz1 kWpionowa
Radio Zet 107,9 MHz10 kWpozioma
Telewizja

Telewizje kablowe i satelitarne : m.in. Toya , Cyfrowy Polsat

Prasa

Legendy

Legendy o powstaniu miasta:

  1. ruski książę Przemysław ruszył na polowanie i w miejscu, w którym upolował niedźwiedzia założył osadę z niedźwiadkiem w herbie, od jego imienia nazwaną Przemyślem
  2. na obszarze dzisiejszego Przemyśla powstała osada i wielu ludzi zastanawiało się, jak ją nazwać – pewna starsza kobieta powiedziała: "Myśl, nie myśl, niech będzie Przemyśl" – i tak też zostało.
  3. jako że miasto leżało w strategicznym punkcie, na styku Polski z Rusią, były to bardzo niebezpieczne strony. Udających się tam kupców i wędrowców uprzedzano: "Dobrze to sobie przemyśl..."

Przypisy

  1. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, stan 31.12.2009
  2. Weatherbase: Historical Weather for Przemysl, Poland ( ang. ). [dostęp 17.12.2008].
  3. wydanie internetowe Połnoje sobranije russkich letopisiej, t. I., Leningrad 1926-1928.
  4. Przykład kompletnej negacji M. Hruszewski, Istorija Ukrainy-Rusi, t. I, Lwów 1904.
  5. Taki pogląd wyraził S. M. Kuczyński, Studia z dziejów Europy Wschodniej X-XVII wieku, Warszawa 1965.
  6. na Rusi Polacy byli zwani Lachami; zob. Połnoje sobranije russkich letopisiej, t. I., Leningrad 1926-1928.
  7. Jerzy Nalepa , Prapolski bastion toponimiczny w Bramie Przemyskiej i Lędzanie, Onomastica, R. 36: 1991, s. 5–45; zob. także Jerzy Nalepa , Pogranicze polsko-ruskie do połowy wieku XIV a archaiczne hydronimy i toponimy : weryfikacja "weryfikacji", Slavia Antiqua, T. 41: 2000, s. 27-48.
  8. Jak np. o koalicji Włodzimierza z cesarzem Ottonem II ; zob. S. Zakrzewski, Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego, Warszawa 1920.
  9. Zob. H. Łowmiański, Początki Polski, t. V, Warszawa 1973.
  10. Zob. przede wszystkim G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego, t. II, Poznań 1988, s. 167 - 176.
  11. T. Lehr-Spławiński, Lędzice-Lędzianie-Lachowie, [w:] Opuscula Casimiro Tymieniecki septuagenario dedicata, Poznań 1959. Zob. też Constantine Porphyrogentius, De administrando imperii, ed. G. Moravcsik, Budapeszt 1949.
  12. Tak już W. Abraham, Organizacya kościoła w Polsce do połowy XII wieku, Lwów 1892.
  13. Żadne z tych źródeł Przemyśla bezpośrednio nie dotyczy; Chęć zamiany nazwy w zapisce "Powieści" z "Lachom" na "Czechom" wyrażał np. B. Grekow, Walka Rusi o stworzenie własnego państwa, Warszawa 1951.
  14. G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego, t. II, Poznań 1988. Badacz ten uważa także, że taki sam charakter miało panowanie Czechów w Krakowie przed zdobyciem go przez Mieszka I .
  15. O platium zob. A. Żaki, Preromańskie palatium i rotunda w Przemyślu, Wrocław-Poznań 1962. O grobach zob. A. Kunysz, Przemyśl w pradziejach i wczesnym średniowieczu, Przemyśl 1981.
  16. Wywód potwierdzający tożsamość miasta Primisz z Przemyślem zob. Kupfer F., Lewicki T. (wyd.), Źródła hebrajskie do dziejów Słowian i niektórych innych ludów środkowej i wschodniej Europy. Wyjątki z pism religijnych i prawniczych XI-XIII w., Wrocław-Warszawa 1956. Tam też edycja źródła.
  17. T. Lewicki, Źródła hebrajskie i arabskie do dziejów Przemyśla, [w:] Rocznik Przemyski 11 (1967), s. 49 - 64; Nie wszyscy uczeni przyznają rację tym poglądom (szczególnie o "Primisz = Przemyśl"); zob. S. M. Kuczyński, op. cit.
  18. S. Kryciński, Przemyśl i Pogórze Przemyskie, Pruszków – Olszanica 1997, s. 62
  19. A. Kunysz, Przemyśl tysiącletni gród nad Sanem, [w:] Przemyśl miasto zabytków i kultury, Kraków 1986, s. 35
  20. J. Rożański, Przemyśl, przewodnik, Przemyśl 1993, s. 52.
  21. Norbert Ziętal: W Przemyślu przybędzie osiem nowych ulic ( pol. ). [dostęp 28 grudnia 2009].
  22. http://www.google.ie/search?sourceid=navclient&ie=UTF-8&rlz=1T4SKPT_enIE398IE398&q=rejestr+zabytkow+przemysla
  23. Honorowi Obywatele Przemyśla

Bibliografia

  • Jerzy Motylewicz "Społeczeństwo Przemyśla w XVI i XVII wieku", Wydaw. Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2005, Rzeszów
  • Muzeum Narodowe Ziemie Przemyskiej (ed.): Tajemnice placu Berka Joselewicza w Przemyślu. Rezultaty badań archeologicznych w rejonie „żydowskiego miasta“ (Katalog wystawy). Przemyśl 2006, .

Zobacz też

Linki zewnętrzne

  1. UM Przemyśl: Przemyśl - strona główna ( pol. ). [dostęp 15 lipca 2008].
  2. Przemyśl Foto: Obszerna galeria zdjęć ( pol. ). [dostęp 15 lipca 2008].
  3. Iza i Piotr Strasz: Secesyjny Przemyśl ( pol. ). [dostęp 15 lipca 2008].


Inne hasła zawierające informacje o "Przemyśl":

Orlęta Lwowskie ...

Insurekcja kościuszkowska ...

Konstanty Fredro ...

Palatium ...

Austro-Węgry ...

1979 ...

Piotr Boratyński ...

Kmitowie herbu Szreniawa ...

Jan Rzeszowski (biskup krakowski) ...

Jan Puzyna ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Przemyśl":

229. Górnictwo,kopalnictwo i przetwórstwo przemysłowe w Polsce (plansza 7) ...

Sieć osadnicza Polski (plansza 13) były siedzibami władz wojewódzkich a obecnie są miastami powiatowymi (np. Koszalin, Elbląg, Przemyśl, Płock) a także miasta uprzemysłowione, szybko rozwijające się (np. Bełchatów, Ełk, ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie