Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Sztuka

Sztuka

Sztuka – dziedzina działalności ludzkiej, uprawiana przez artystów. Nie istnieje jedna spójna, ogólnie przyjęta definicja sztuki, gdyż jej granice są redefiniowane w sposób ciągły, w każdej chwili może pojawić się dzieło, które w arbitralnie przyjętej, domkniętej definicji się nie mieści. Sztuka spełnia rozmaite funkcje, m.in. estetyczne, społeczne, dydaktyczne, terapeutyczne, jednak nie stanowią one o jej istocie[1].

Sztuka narodziła się wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej. Można przypuszczać, że na początku pełniła przede wszystkim funkcję związaną z obrzędami magicznymi , którą zachowała u ludów pierwotnych.

Spis treści

Definicje sztuki

Antyczna i średniowieczna definicja sztuki

Wyraz sztuka (łac.ars, grec. techne) w starożytności i średniowieczu oznaczały tyle, co umiejętność, znajomość ściśle określonych reguł i postępowanie zgodnie z nimi, czyli tyle, co rzemiosło . I w istocie, w poczet sztuk zaliczano, oprócz malarstwa i rzeźby , wiele rzemiosł, jak garncarstwo , czy krawiectwo , ale także np. retorykę , czy strategię . Robienie czegoś bez reguł było przeciwieństwem sztuki, np. we wczesnym okresie Grecy sądzili, że poezja powstaje pod natchnieniem Muz i nie włączali jej w poczet sztuk.

Sztuki "pospolite" i "wyzwolone"

To, co łączy sztuki z rzemiosłem i częścią nauk było dla myślicieli starożytności i średniowiecza daleko bardziej widoczne niż to, co je odróżnia. Nie powstał podział na sztuki rzemieślnicze i artystyczne, dzielono natomiast je ze względu na to, czy angażują tylko umysł, czy też wymagają także wysiłku fizycznego. Te pierwsze nazywano sztukami wyzwolonymi (artes liberales) a ostatnie pospolitymi (artes vulgares), w średniowieczu zaś pospolite przemianowano na mechaniczne. Sztuki wyzwolone były uważane za wiele wyższe niż mechaniczne. Sztuk wyzwolonych wymieniano siedem: gramatyka , retoryka , logika , arytmetyka , geometria , astronomia i muzyka . W średniowieczu sztuki mechaniczne (wśród których była również rzeźba, malarstwo, czy architektura ) usiłowano, dla zachowania symetrii sprowadzić również do siedmiu, a że było ich znacznie więcej, wymieniano te uznane za najważniejsze, czyli mające wymiar utylitarny (sztuki nazywane dziś pięknymi nie mieściły się więc na wykazach sztuk).

Renesansowa definicja sztuki

W Odrodzeniu pozycja społeczna artystów rośnie, zaczęli oni dążyć do podniesienia statusu swej profesji i oddzielenia od rzemiosła, toteż aspirują do miana uczonych, podnosząc rzeźbę, architekturę i malarstwo do rangi nauki, tym bardziej, że współgrało to z ich dążeniami, by obliczyć swe dzieła z matematyczną dokładnością. Dopiero później pojawił się sprzeciw wobec tej ścisłej koncepcji, sztuka oddzieliła się także od nauk. Pomimo, że miano świadomość, że sztuki są czymś różnym od nauk i rzemiosł, nie było pomysłu, co łączy to, co dziś nazywamy sztukami pięknymi. Początkowo uważano, że jest to rysunek, i mówiono o sztukach rysunkowych, nie wiedziano jednak, na jakiej podstawie dołączyć do tego muzykę, taniec i teatr . Próbowano wyróżnić też sztuki umysłowe, muzyczne, pamięciowe, obrazowe.

Sztuki piękne

W XVII i XVIII wieku trwały spory na temat nazewnictwa w dziedzinie sztuki. Dopiero w połowie XVIII wieku francuski filozof oświeceniowy , Charles Batteux , wprowadził termin sztuki piękne (beaux-arts), zaliczając do nich malarstwo, rzeźbę, architekturę, muzykę, wymowę , poezję , taniec i teatr [2]

Sztuka począwszy od XIX wieku uniezależnia się od rzemiosła i wiąże ściślej z pojęciem twórczości , oryginalności, indywidualizmu i nowatorstwa. Materią sztuki są dzieła sztuki , a ich autorzy (według idealnego modelu) stają się artystami motywowanymi wewnętrznym przymusem tworzenia, czy też potrzebą wyrażenia uczuć, rozwiązania problemów własnych lub ogólnoludzkich, niedającymi się ograniczyć wyłącznie do funkcji dostarczyciela wrażeń estetycznych.

Współczesne definicje sztuki

Sztuka dzisiejsza, począwszy od dadaizmu i surrealizmu , nie odpowiada już takiej definicji, piękno w procesie estetyzacji rzeczywistości wyszło poza sztukę, a dla niej samej nie jest już nie tylko wartością wyróżniającą, ale nawet nie jest niezbędne. W ciągu swej długiej historii pojęcie sztuka z bardzo szerokiego, o precyzyjnie wytyczonych granicach znacznie zawęziło swój obszar, ale też jego granice wyraźnie się zatarły.

W społeczeństwach współczesnych, w dużej części zawłaszczona przez przemysł rozrywkowy , sztuka stała się też w pewnej mierze kolejną gałęzią przemysłu (zobacz: sztuka popularna).

Rezygnacja z definicji

W XX wieku zaliczono sztukę do grupy pojęć otwartych (termin stworzony przez Ludwiga Wittgensteina ), czyli takich, które grupują w sposób luźny przedmioty nie mające wyraźnych cech wspólnych, jedynie coś, co Wittgenstein określił jako "podobieństwo rodzinne" a więc taki, że nie sposób podać dla takiej grupy cech koniecznych i wystarczających. To ujęcie spotkało się z krytyką, ze względu na to, iż na jej mocy w poczet sztuki można było zaliczyć wszystko[3].

Definicja Alternatywna

Opierająca się na formule alternatywnej "bądź-bądź"

Sztuka jest odtwarzaniem rzeczy, bądź konstruowaniem form, bądź wyrażaniem przeżyć – jeśli wytwór tego odtwarzania, konstruowania, wyrażania jest zdolny zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać

Tatarkiewicz, W., Dzieje Sześciu Pojęć, Warszawa, PWN, 1988, s.52

Nominatywna definicja sztuki

Cechą łączną dla wszystkich dzieł sztuki ma być intencja, z jaką dzieło zostało powołane do życia. Jeśli twórca wytwarza je z intencją stworzenia dzieła, to dany wytwór dziełem bezwzględnie jest. Koresponduje to z powiedzeniem Donalda Judda, że sztuką jest to, co się za sztukę uważa. Taka definicja z kolei uniemożliwia wartościowanie wytworów, podobnie jak w poprzednim przypadku, wszystko, co autor uzna za sztukę, musi nią zostać, bez względu na poziom, jaki reprezentuje.

Definicja kontekstualna

To czy przedmiot, bądź wydarzenie stanie się dziełem sztuki zależy od tego, czy ogół ludzi sztuki, tzw. artworld[4] to za sztukę uzna na mocy intersubiektywnych opinii. Ważny tu jest kontekst aktualnego stanu teorii sztuki, a także miejsca i czasu, nie wszystko bowiem jest możliwe w każdym miejscu i czasie. Taki punkt widzenia zdecydowanie oddziela sztukę od wartości estetycznych. Pojęcie sztuki kontekstualnej wprowadził w Polsce Jan Świdziński .

Instytucjonalna definicja sztuki

Ujęcie bardzo podobne do powyższego, tylko, że artworld jest tu rozumiany jako zajmujące się sztuką instytucje społeczne w szerokim tego słowa znaczeniu. Zaznaczyć trzeba, że tak rozumiany artworld nie posiada ściśle sformalizowanej struktury, uznanie danego przedmiotu za dzieło sztuki nie ma kształtu formalnego, urzędowego nadania. To rozumienie sztuki równie mocno jak poprzednie odrywa sztukę od wartości estetycznych.

Modele działania w sztuce Atkinsona[5]

Terry Atkinson wyróżnia cztery modele działania w sztuce:

  • Konstruowanie przedmiotów, których forma ma wszystkie cechy niezbędne do tego, aby dany przedmiot uznać za dzieło sztuki. (np. malowanie obrazu)
  • Dodawanie nowych cech do tych, które już zostały ustalone jako właściwe dziełu sztuki. (np. Magdalena Abakanowicz tworząc po raz pierwszy przestrzenną kompozycję z tkaniny artystycznej)
  • Uznawanie dowolnych przedmiotów za dzieła sztuki, jeśli tylko zostaną umieszczone w kontekście sytuującym je jako takie. (np. Marcel Duchamp Fontanna
  • Tworzenie teoretycznych obiektów o cechach tautologicznych, będących wypowiedzią sztuki o sztuce ( konceptualizm , metasztuka)

Postmodernistyczny ogląd sztuki

Z chwilą gdy wszelkie całościowe, modernistyczne systemy, wyznaczające właściwe cele sztuki, odróżniające sztukę od niesztuki upadły, nastąpiła utrata "obiektywnego", "zewnętrznego" punktu oparcia dla sądów o sztuce, nie ma już dla nich ostatecznego, teoretycznego uzasadnienia. Sam podział na sztukę i niesztukę jednak pozostał, tworzący się na bieżąco w nieustającym dyskursie o sztuce, nie posiada, i jak się okazuje, też nie potrzebuje już żadnego głębszego zakorzenienia w jakiejkolwiek metanarracji.

Sztuka a estetyka

W nowożytnych koncepcjach sztuki pogląd o estetycznej jej naturze podawany był w wątpliwość od romantyzmu (przez takie kierunki jak naturalizm , ekspresjonizm ). Zjawiska te były przez myśl estetyczną długo marginalizowane, przełom nastąpił dopiero dzięki awangardzie , sam zmysłowy ogląd przestał stanowić podstawę nie tylko do wartościowania, ale nawet rozpoznania dzieła sztuki (dadaizm, surrealizm, kubizm ). Neoawangarda lat 60. (np. konceptualizm ) odrzuciła wszystkie estetyczne wyróżniki sztuki[6].

Funkcje sztuki

Sztuce przypisuje się pełnienie w życiu jednostki i społeczeństwa szeregu funkcji. Poniższa ich lista nie jest ani kompletna, ani obiektywna:

  • komunikacyjna – artysta przez swe dzieło porozumiewa się z odbiorcą,
  • estetyczna – sztuka miałaby wywołać u odbiorcy swoiste przeżycia estetyczne, np. odwołując się do idei piękna ,
  • poznawcza – odbiorca poznaje nie tylko dzieło, ale też historię przodków, poprzez dzieła może się "przenieść" do świata ówczesnego[],
  • etyczna, propagandowa, wychowawcza – sztuka miałaby wychowywać, uczyć, nakłaniać, uwidacznia pewne wzorce postępowania lub normy,
  • metafizyczna (religijna) – dzieła sztuki powstają z motywacji metafizycznej (religijnej) i mają za zadanie pobudzanie uczuć; muzyka, obrazy, rzeźby, architektura służą życiu duchowemu lub religii, ale też czerpią z niej tematykę swoich dzieł; Bogu, mitologii greckiej były poświęcone liczne dzieła: Dawid Michała Anioła, freski z Kaplicy Sykstyńskiej, Ostatnia wieczerza – Leonarda da Vinci i wiele innych;
  • emocjonalna – objawia się głównie w tańcu i muzyce[],
  • terapeutyczna – zakłada się, że sztuka może leczyć; katharsis – oczyszczenie psychiki ( muzykoterapia , poezjoterapia, wideoterapia, biblioterapia , filmoterapia, chromatoterapia, dramoterapia, ludoterapia, choteoterapia),
  • ludyczna (zabawowa) – pozwala się odprężyć i odstresować poprzez czynne uczestnictwo lub odbiór w charakterze widza w takich dziedzinach jak taniec, muzyka, komedia, satyra, kabaret;
  • identyfikacyjna i integracyjna – sztuka integruje i wykazuje przynależność do pewnej grupy społecznej (np. lekarze, harcerze, muzycy, Polacy); pomaga zachować tożsamość kulturową społecznościom lokalnym i narodom;
  • użytkowa – jest to sztuka usługowa, np. rzemiosło artystyczne, przedmioty codziennego użytku ( wzornictwo przemysłowe ), architektura, ale także satyra, muzyka taneczna.

Dziedziny sztuki

Terminu dziedzina sztuki nie należy mylić z terminem kierunek czy nurt artystyczny, który może obejmować wiele dziedzin sztuki. Jako przykład można podać sztukę minimalną . Jest to kierunek, który obejmuje dziedziny malarstwo i rzeźbę .

Sztuki plastyczne

Periodyzacja sztuki

Przypisy

  1. Założenie, że sztuka posiada w ogóle jakąś istotę (naturę),którą można odkryć, pociąga za sobą stwierdzenie że praktyka artystyczna jest egzemplifikacją ponadczasowej natury sztuki, założenie to zostało poddane bardzo ostrej krytyce przez m.in. Morrisa Weitza, George'a Dickiego, Arthura Danto i Maurice Mandelbauma. Krytyka ta wpisuje się w szerszy nurt antyesencjalizmu.
  2. w r. 1746 Charles Batteux wydał dzieło " Les Beaux-Arts réduits à un même principe " ("Sztuki piękne sprowadzone do jednej wspólnej zasady").
  3. Podział ten (cztery pierwsze kategorie) podano za: Grzegorz Dziamski, Postmodernizm wobec kryzysu estetyki współczesnej
  4. Termin stworzony przez Arthura C. Danto
  5. podaję za: Grzegorz Dziamski Konceptualizm (patrz Bibliografia)
  6. A przynajmniej chciała odrzucić. Estetyczność jest przypisana każdemu fizycznie istniejącemu obiektowi, konceptualizm odrzucił materializację dzieła sztuki, aby zlikwidować wartości estetyczne w dziełach, jednak funkcję niematerialnego dzieła przejęła jak najbardziej materialna dokumentacja (zdjęcia, wykresy, opisy), sprzedawana, kupowana i wystawiana w galeriach

Bibliografia

  • Władysław Tatarkiewicz , Dzieje sześciu pojęć, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005 , .
  • Grzegorz Dziamski, Postmodernizm wobec kryzysu estetyki współczesnej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1996, .
  • Grzegorz Dziamski, Konceptualizm w: Grzegorz Dziamski (red.) Od awangardy do postmodernizmu, Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. 1996 , .
  • Grzegorz Dziamski (red.), Awangarda w perspektywie postmodernizmu, Poznań , 1996,
  • Carolyn Korsmeyer, Gender w estetyce, Kraków , 2008 , .

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Sztuka":

Linz 188 968 ( 2006 ).Spis treści1 Początki miasta2 Znani mieszkańcy3 Hitler4 Dzielnice5 Zabytki6 Kultura6.1 Sztuka7 Komunikacja8 Użytkowanie terenu9 Ciekawostki10 Przypisy11 Linki zewnętrzne Początki miastaZałożycielem miasta byli ...

Sztuka Sztuka – dziedzina działalności ludzkiej, uprawiana przez artystów. Nie istnieje jedna spójna, ...

Antanas Smetona ...

Ewangeliści ...

Chronologia powstawania dzieł Williama Szekspira ...

David Garrick ...

Sztych sztych (broń) sztych (miara) sztych (Sztuka) ...

Aleksandr Suworow takie działy z dziedziny wojskowości jak: jeździectwo, strzelectwo, szermierka, taktyka, kartografia, artyleria, Sztuka fortyfikacyji, i historię sztuki wojennej. Ze względu na słaby stan zdrowia ...

Jarząb pospolity i ogrodach . Oprócz formy typowej używa się w tym celu różnych odmian ozdobnych. Sztuka kulinarna . Surowe owoce są niejadalne, nie tylko z powodu gorzkiego smaku, ...

Ajschylos ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Sztuka":

206 Kultura, nauka i sztuka okresu międzywojennego (plansza 3) src="https://szkolnictwo.pl/rysunki_lekcje/2117/3110_podroz na ksiezyc.jpg" align=right hspace=10> Kultura, nauka i Sztuka okresu międzywojennego Kinematograf, wynalazek braci Auguste`a i Louisa Lumiere, pozwolił w 1902 ...

012. Islam (plansza 12) ...

010c. Rzym (plansza 3) są pieśni modlitewne, lecz początkowo tłumaczono utwory greckie, które następnie wykorzystywano w Sztukach teatralnych. Tytus Makcjusz Plautus, najwybitniejszy rzymski komediopisarz, który opisywał codzienne życie ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie