Kościerzyna (
kasz.
Kòscérzna,
niem.
Berent, dawniej Bern) to
miasto i gmina
w północnej
Polsce
, w
województwie pomorskim
, w
powiecie kościerskim
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa gdańskiego
. Jest jedynym miastem w
Europie
mającym dwa sanktuaria: Matki Boskiej Kościerskiej Królowej Rodzin i Matki Boskiej Bolesnej Królowej Anielskiej.
Położenie
Leży w południowej części
Pojezierza Kaszubskiego
na
Kaszubach
, jest popularnym centrum turystycznym. Wysokość nad poziomem morza: 150 m. Miasto otoczone jest przez jeziora –
Gałęźne
,
Kapliczne
,
Wierzysko
, niedaleko leżą także jeziora
Garczyn
,
Sudomie
i
Osuszyno
.
Kościerzyna leży przy skrzyżowaniu
drogi krajowej nr 20
,
drogi wojewódzkiej nr 214
i
drogi wojewódzkiej nr 221
.
Kościerzyna
jest też węzłem kolejowym. Krzyżują się tam trasy Nowa Wieś Wielka – Gdynia Port Centralny, Kościerzyna – Chojnice, Kościerzyna – Gołubie, Pszczółki – Kościerzyna (nieczynna). Dodatkowo przyjeżdżają tu pociągi z Wierzchucina.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2005[2] Kościerzyna ma obszar 15,83 km², w tym:
- użytki rolne: 55%
- użytki leśne: 5%
Miasto zajmuje 1,36% powierzchni powiatu.
Dzielnice i osiedla
Cegielnia
,
Flokusy
,
Markubowo
, Osada Leśna, Osiedle Marii Curie Skłodowskiej, Osiedle Plebanka, Osiedle Rogali, Osiedle Tysiąclecia, Osiedle Za Dworcem, Osiedle Świerkowa,
Plebanka
,
Szydlice
, Wierzysko i Osiedle Zachód (Budownictwo TBS).
Demografia
Dane z
30 czerwca
2009
[1]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 23 000 | 100 | 11 871 | 51,6 | 11 129 | 48,4 |
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) | 1452,9 | 749,9 | 703 |
Według danych z roku 2005[3] średni dochód na mieszkańca wynosił 1538,67 zł.
Historia
Początki miasta pod koniec XIII wieku. Początkowo była to osada znajdująca się przy grodzie obronnym.
Prawa miejskie
uzyskała w 1398.
Do XIX wieku był to ośrodek rejonu rolniczego. Od połowy XIX wieku ważny ośrodek polskości na Kaszubach. W 1931 roku przez Kościerzynę poprowadzono tzw.
magistralę węglową
(
Śląsk
-
Gdynia
). W czasie II wojny światowej Kościerzyna została wcielona do
III Rzeszy
; wymordowano m.in. wielu Kaszubów, wśród nich inteligencję. 8 marca 1945 miasto zostało wyzwolone przez
Armię Czerwoną
, jednak kontakt z żołnierzami radzieckimi, dokonującymi często grabieży i gwałtów na miejscowej ludności, niesłusznie traktowanej jako niemiecka, zapisał się negatywnie w pamięci mieszkańców.
W czasach PRL-u (1944-89) liczba ludności zwiększyła się poprzez wybudowanie kilku osiedli bloków mieszkalnych. Jednocześnie dbano o kulturę; w 1965 r. założona została (druga w kraju) Izba Regionalna. Zwrócono uwagę na kaszubski miód pitny produkowany tu dawniej. Po wojnie tradycje miodosytnictwa kontynuowała Wytwórnia Miodów Pitnych. W latach osiemdziesiątych rozpoczęto budowę nowego szpitala (ukończony w 1998 r.); to miało być zaplecze sanitarne dla Trójmiasta w wypadku użycia broni masowego rażenia.
Transport
Dworzec autobusowy w Kościerzynie
Kościerzyna jest ważnym lokalnym węzłem kolejowo – drogowym krzyżują się tu linie kolejowe nr:
201
(
Nowa Wieś Wielka
–
Gdynia
),
211
(do
Chojnic
) a w przeszłości
233
(do
Pszczółek
) oraz drogi:
krajowa nr 20
(ze
Stargardu Szczecińskiego
do
Gdyni
) z drogami wojewódzkimi nr
214
(z
Łeby
do
Warlubia
) i
221
(z
Gdańska
).
Ponadto Kościerzyna jest lokalnym węzłem w komunikacji autobusowej. Planuje się rozbudowę SKM Trójmiasto, która ma przejeżdżać przez Kościerzynę.
Religia
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi
Kościół Rzymskokatolicki
oraz
Kościół Zielonoświątkowy
–
protestancka
wspólnota o charakterze
ewangelicznym
.
Zabytki
- Obraz
Matki Bożej
z IX wieku w Kościele Zmartwychwstańców.
- Na ul. Towarowej
skansen
parowozów
(czynny codziennie od 10 do 18).
- Kościół świętej Trójcy – zbudowany w latach 1914-1917 na planie
krzyża greckiego
w stylu
neobarokowym
. W kościele znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej Kościerskiej, który jest namalowaną w 1616 roku kopią dzieła z IX wieku.
- Pomnik Józefa Wybickiego, autorstwa Wawrzyńca Sampa, z 1975 r.
- Na ulicy 8 Marca był kiedyś cmentarz ewangelicki; obecnie to jest park osiedlowy.
- Kościół Zmartwychwstańców zbudowany w latach 1892-1894,
neogotycki
, do
1945
ewangelicki
.
- Rynek (układ ulic ze średniowiecza; kamienice, łącznie z
ratuszem
, są z XIX wieku).
- Gmach Sądu Rejonowego przy ul. Dworcowej.
- Budynek Byłego Browaru wraz z zabytkowym kominem przy ul. Miodowej (w niedalekiej przyszłości budynek ma zostać zaadaptowany na nowoczesne Kino i Galerię Handlową).
- Budynek Starostwa Powiatowego przy ul. 3 maja.
- Zakład Najświętszej Marii Panny Anielskiej (obecnie w części budynku znajduje się Szkoła Podstawowa nr 1).
- Budynek Poczty przy ul. Dworcowej.
- Budynek Pierwszego Banku przy ul. Dworcowej.
- Pomnik Chrystusa Króla przy ul. Kaplicznej.
- Neogotycki Ratusz z XIX wieku przy Rynku.
- budydek dworca kolejowego przy ul. Dworcowej.
- ulica Dworcowa z pięknymi dworkami i kamieniczkami.
- budynek SP nr 1, 2 oraz PZS nr 2.
- Muzeum Kolejnictwa;
Ludność
- 1960: 10 900
- 1970: 15 100
- 1975: 17 100
- 1976: 17 636
- 1980: 18 664
- 1985: 20 658
- 1990: 22 663
- 1993: 22 972
- 1994: 23 080
- 1995: 23 174
- 1996: 23 278
- 1998: 23 501
- 1999: 22 826
- 2000: 22 916
- 2001: 23 060
- 2002: 23 218
- 2003: 23 196
- 2004: 23 145
- 2005: 23 031
- 2006: 23 528
- 2007: 24 022
- 2008: 24 976
Kultura
W Kościerzynie znajduje się Centrum Kultury i Sportu im. Józefa Wybickiego, biblioteka miejska, Muzeum Ziemi Kościerskiej oraz Centrum Kultury Kaszubskiej.
Sąsiednie gminy
Miasta partnerskie
Przypisy
Linki zewnętrzne
