Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Rtęć

Rtęć

Rtęć
Rtęć

Rtęć
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a. Rtęć, Hg, 80
Grupa, okres, blok 12 , 6, d
Właściwości metaliczne metal przejściowy
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
Płynna rtęć nalewana na szalkę Petriego

Rtęć (Hg, łac . hydrargyrum, z gr . ὑδράργυρος hydrargyros - płynne srebro) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym (uznana za pierwiastek przez Lavoisiera ). Rtęć jest jedynym metalem występującym w warunkach normalnych w stanie ciekłym[1].

Rtęć występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,05 ppm .

Najważniejszymi minerałami rtęci są:

Spis treści

Właściwości

Rozpuszcza metale, tworząc amalgamaty (z wyjątkiem żelaza , platyny , wolframu i molibdenu ). Wykazuje dużą lotność – w temperaturze 20 °C w powietrzu znajduje się 14 mg Hg na m³ w stanie równowagi dynamicznej. Dawka progowa rtęci, czyli stężenie uważane za bezpieczne wynosi 0,05 mg Hg na m³ powietrza, dlatego rozlana rtęć stanowi potencjalne niebezpieczeństwo zatrucia.

Kationy rtęci Hg2+ oraz Hg22+ różnią się właściwościami. W analizie chemicznej kation Hg22+ należy do I grupy kationów , natomiast Hg2+ do II .

Otrzymywanie

Na skalę przemysłową rtęć otrzymuje się z minerału cynobru , czyli siarczku rtęci(II) , przez ogrzewanie w obecności powietrza[2]:

HgS + O2 → Hg↑ + SO2

Proces ten przebiega w dwóch etapach[3]:

(1) 2HgS + 3O2 → 2HgO + 2SO2
(2) 2HgO → 2Hg↑ + O2

Inną metodą jest ogrzewanie HgS wobec reduktora , np. żelaza [2][3]:

HgS + Fe → Hg↑ + FeS

W warunkach laboratoryjnych rtęć można uzyskać poprzez ogrzewanie tlenku rtęci(II) [4].

Zastosowanie

Zastosowania historyczne

Rzymianie używali jej do ługowania piasków rzecznych, w celu wydobycia z nich srebra i złota. Tlenek rtęci(II) był głównym składnikiem czerwonej farby, stosowany był do szminkowania i malowania. W średniowieczu alchemicy próbowali stworzyć złoto przez połączenie siarki z rtęcią. Wolna rtęć pod nazwą żywego srebra była trzymana w domach bogaczy jako zabawka. W XVI wieku Paracelsus wprowadził związki rtęci do medycyny i farmacji.

Zastosowania rtęci metalicznej

Rtęć znalazła zastosowanie do wypełniania termometrów , barometrów , manometrów , pomp próżniowych, itp. Duże ilości rtęci zużywane są w procesie zwanym amalgamacją[5] do wydobywania złota i srebra (zwłaszcza w złożach o dużym rozdrobnieniu kruszców; metale rozpuszczają się w rtęci tworząc amalgamaty , z których następnie są odzyskiwane przez odparowanie rtęci) oraz do elektrolizy litowców i produkcji materiałów wybuchowych .

Oprócz tego metaliczna rtęć jest stosowana:

W epoce wczesnonowożytnej (co najmniej od XVI wieku, do 1843 r.) rtęci używano do produkcji luster . W związku z tym wielu ludzi chorowało z powodu zatrucia tym metalem. Stosowano ją również do leczenia kiły , poprzez podawanie rtęci doustnie, w zastrzykach i przez nacieranie skóry.

Zastosowania związków rtęci

Wiele związków rtęci ma szerokie zastosowanie:

Działanie biologiczne

Rtęć i większość jej związków jest silnie toksyczna i stanowi częste zanieczyszczenie środowiska. Jeżeli dostanie się do środowiska wodnego, mikroorganizmy metylują ją i w ten sposób powstaje związek metaloorganicznydimetylortęć . Jest on rozpuszczalny w tłuszczach , a zarazem bardzo toksyczny i trwały – jest to główna postać rtęci, która przedostaje się do organizmów żywych i kumuluje się w nich. Rtęć w środowisku w postaci dimetylortęci była przyczyną kilku przypadków masowego skażenia środowiska.

Rtęć wchłania się również przez drogi oddechowe w postaci par. Z płuc dostaje się do krwi, gdzie wnika do erytrocytów , w których jest utleniana. Pewne ilości rtęci wnikają też do mózgu i przenikają przez barierę łożyskową do krwi płodu. Wchłonięta w ten sposób rtęć wydala się z moczem i w niewielkim stopniu z kałem. Kumuluje się w nerkach uszkadzając je.

Toksyczność rtęci polega na niszczeniu błon biologicznych i łączeniu się z białkami organizmu. W ten sposób rtęć zakłóca wiele niezbędnych do życia procesów biochemicznych.

Ostre zatrucie parami rtęci wywołuje zapalenie płuc i oskrzeli prowadzące niekiedy do śmiertelnej niewydolności oddechowej. Inne objawy to: krwotoczne zapalenie jelit, niewydolność krążenia, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej. Uszkodzeniu ulegają również nerki i układ nerwowy.
Spożycie związków rtęci powoduje ślinotok, wymioty, krwawą biegunkę, martwicę błony śluzowej jelit. Pojawia się również pieczenie w przełyku. Podobnie jak w zatruciu drogą oddechową uszkodzone zostają nerki .

Zatrucie przewlekłe małymi ilościami rtęci powoduje początkowo niespecyficzne objawy takie jak ból głowy i kończyn, osłabienie. W późniejszym czasie dochodzi do zapaleń błon śluzowych przewodu pokarmowego, wypadania zębów i wystąpienia charakterystycznego niebiesko-fioletowego rąbka na dziąsłach . Obserwuje się też postępujące uszkodzenia OUN : zaburzenia snu, upośledzenie koncentracji, zaburzenia pamięci, zmiany w osobowości. Później pojawiają się drżenia rąk i nóg, niezborność chodu. Charakterystycznym objawem jest zmiana charakteru pisma na tzw. "drżące pismo". W zatruciu przewlekłym również obserwuje się uszkodzenie nerek.

Ochrona

Przypadkowo rozlana rtęć powinna być starannie zebrana, a jej resztki zneutralizowane przez zasypanie siarką lub specjalnym roztworem np. 20% roztworem wodnym chlorku żelaza(III)

Bibliografia

  1. Witold Seńczuk red.: Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów Wydanie IV. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002. 
  2. Małgorzata Wiśniewska (red.), Encyklopedia dla wszystkich Chemia, Wydawnictwo Naukowe i Techniczne Warszawa, str. 332

Przypisy

  1. W warunkach normalnych w stanie ciekłym występuje jeszcze jeden pierwiastek – brom ; ciekłe są także niektóre stopy metali alkalicznych (np. K - Na ) i galu (np. Ga- In - Sn ) [za CRC Handbook of Chemistry and Physics. Wyd. 83th. Boca Raton: CRC Press, 2003, ss. 15-28. ].
  2. 2,0 2,1 Adam Bielański : Chemia ogólna i nieorganiczna. Warszawa: PWN , 1981, s. 646. . 
  3. 3,0 3,1 Włodzimierz Trzebiatowski : Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN , 1978, s. 478. 
  4. Stanisław Tołłoczko , Wiktor Kemula : Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej. Warszawa: PWN , 1954, s. 19. 
  5. Amalgamacja - . Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2010-04-19].


Inne hasła zawierające informacje o "Rtęć":

Termometr ...

Kamczatka ...

Lantan ...

Cez ...

Ruten ...

Technet ...

Niob ...

Cyrkon (pierwiastek) ...

Itr ...

Tytan (pierwiastek) ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Rtęć":

023. Opis stanów atmosfery. Pogoda i klimat (plansza 5) ...

Zróżnicowanie i przydatność rolnicza gleb w Polsce (plansza 18) pyły i gazy zawierające związki siarki, węgla, a także ołów, kadm i Rtęć. Skutki działania tych gałęzi mogą prowadzić do zjawiska zmęczenia gleby, ...

Chrom i jego związki (plansza 10) to ogólna nazwa stopów metali, w których jednym z podstawowych składników jest Rtęć. Amalgamaty tworzy się poprzez rozpuszczenie innych metali w rtęci w warunkach ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie