Obsydian

Obsydian śnieżny

łzy Apacza

Obsydian

Obsydian (izofir) – kwaśna skała wylewna , złożona niemal wyłącznie ze szkliwa wulkanicznego , zawiera do 1% wody. Naturalne szkło powstaje w wyniku natychmiastowego stygnięcia magmy . Skład chemiczny związany jest z typem lawy i obejmuje bardzo wiele form, od obsydianu ryolitowego po fonolitowy. Obsydian znajduje się w wylewach lawy datowanych od ok. 60 mln lat aż do współczesności ^[]. Z czasem ulega rekrystalizacji, przyjmując wygląd zwyczajnej, drobnoziarnistej skały.

Nazwa, wprowadzona przez Teofrasta w 320 r p.n.e., wywodzi się, wg różnych interpretacji, od:

• imienia Obsiusza – Rzymianina, odkrywcy tej skały lub
• plemienia Obsius, zamieszkującego niegdyś tereny obecnej Etiopii

Właściwości

• Twardość : 5-6
• Gęstość : 2330-2430 kg/m³
• Rysa : biała
• Barwa : brunatna, ciemnoszara, czarna, niekiedy: oliwkowa, pomarańczowa, czerwona, złocista, niebieska... Barwa zależy od obecności pigmentu hematytowego lub mikrokryształków igiełkowych ( plagioklazu , sanidynu , leucytu ) lub obecności niektórych minerałów: kwarcu , biotytu , hornblendy . Rozłożenie barw może być jednolite, pasiaste, wstęgowe lub plamiste. Czasami zawiera pęcherzyki gazowe. Czysty obsydian, bez domieszek innych minerałów jest czarny.
• Przełam : muszlowy
• Połysk : szklisty

Skała pospolita, szeroko rozpowszechniona w niektórych rejonach Ziemi.

Rodzaje obsydianu

• falisty – rysunek przedstawiający pofałdowane wstęgi, smugi. (najbardziej znany z Meksyku)
• iryzujący (tęczowy) – wykazuje żarzącą się iryzację o barwach: złocistej, zielonej, niebieskiej, purpurowej (najpiękniejsze okazy pochodzą z Meksyku, USA, Islandii, stanowi ceniony kamień jubilerski i kolekcjonerski).
• śnieżny (kwiatowy) – handlowa nazwa czarnego obsydianu zawierającego liczne białe krystality układające się w kształt płatków śniegu lub kwiatów. Najpiękniejsze okazy pochodzą z USA – Utah.
• kwitnący – czarny, podobny do o. śnieżnego, zawiera liczne białe sferolity. Pochodzi z Nevady (USA).
• onyksowy – odznacza się występowaniem naprzemianległych jasnych i ciemnych warstewek lub wstęg, podobnych jak w onyksie .
• połyskliwy – odznacza się metalicznym odblaskiem lub „skrzącym się” połyskiem wywołanym przez bardzo drobne pęcherzyki gazowe lub mikrolity .

Szczególnymi formami jego występowania są: łzy Apacza, łzy Pele, włosy Pele

Występowanie

Występuje we Włoszech – Wyspy Liparyjskie, na Węgrzech – Palhaza i w Japonii .

Szczególnie interesujące są zasoby obsydianu w Parku Narodowym Yellowstone ( USA ), znane jako Klif Obsydianowy, Kalifornia – Glass Mountains, Obsidian Butte, Oregon – Glass Butte. Złoża są także w Polsce na Górnym Śląsku .

Także: Kenia , Meksyk , Gwatemala , Rosja – Kamczatka, Kaukaz, Armenia , gdzie bardzo popularne są wyroby z obsydianu, Elbrus, Gruzja , Peru .

Zastosowanie

Obsydian dający bardzo ostre i twarde krawędzie odłupków był chętnie używany w różnych kulturach epoki kamienia . Pierwsze narzędzia obsydianowe były produkowane już w najstarszej ludzkiej kulturze olduwajskiej w paleolicie dolnym . W Mezopotamii wyrabiano z niego narzędzia, broń, rzeźby, ozdoby. Był popularny i ceniony przez Azteków i Majów – rytualne noże, groty strzał, zwierciadła.

Kamień poszukiwany przez kolekcjonerów. Dzisiaj używany jako kamień dekoracyjny, ozdobny i jubilerski. Popularny surowiec rzeźbiarski.

Bibliografia

• Ryka W., Maliszewska A.: Słownik petrograficzny. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1991 (wyd. II popr. i uzup.) (nie dotyczy informacji archeologicznych i występowania)