Dolny paleolit - jest to okres odpowiadający wczesnym formom homoidalnym i początkom rodzaju Homo (przez gatunek Homo habilis do Homo ergaster/erectus - któremu przypisuje się wyjście z Afryki). Charakteryzuje się rozwojem społeczności ludzkiej oraz powstaniem pierwszych kultur pradziejowych.

Początki dolnego paleolitu wiąże się z zjawiskiem powstawania pierwszych narzędzi kamiennych przypadających na lata 2,6/2,4 mln lat temu. Koniec trwania dolnego paleolitu nastręcza badaczom wielu problemu i jest uzależniony od kryteriów geograficznych. Dla Afryki oraz zachodniej części Eurazji cenzusem chronologicznym jest przedział między 350-300 tys. lat temu.

Dolny paleolity został podzielony na dwie fazy. Każda z faz związana jest z zasadniczymi zamianami jakościowymi w technologii obróbki narzędzi kamiennych. Pierwsza faza zasadniczo związania jest z kontynentem afrykańskim i została podzielona na dwa podokresy

a) 2,4-1,9 mln lat temu okres ten charakteryzuje się pojawieniem pierwszych narzędzi kamiennych tzw. narzędzi otoczakowych .

b) 1,9-1,5 mln lat temu jest to okres posługiwania się udoskonalonymi narzędziami otoczakowymi, oraz pojawieniem się tzw. protopięściaków. Dolną cezurę tego okresu wyznacza data ok. 1,5 mln lat temu kiedy na terenie Afryki mamy do czynienia z innowacją technologiczną polegająca na zastosowaniu techniki bifacjalnego retuszu.

Druga faza rozpoczyna się ok. 1,5 mln lat temu ów okres charakteryzuje się pojawieniem tzw. narzędzi pięściakowatych. Koniec tego okresu nastręcza badaczom wielu problemu i nadal jest dyskutowany jednak uznaje się że dla terenu Afryki koniec tego etapu związany jest z początkami Środkowej Epoki Kamienia, zaś na w Eurazji cenzus wyznacza początek środkowego paleolitu.

W dolnym paleolicie pod względem technologii obróbki kamienia dochodzi do stopniowej ewolucji poczynając od najprostszych form tzw. narzędzi otoczkowych reprezentowanych przez tzw. choppery - z obróbką jednostronną, chopping-tool's - z obróbką dwustronną oraz narzędzi steroidów - z obróbką wielokierunkową. Narzędzia otoczkowe były zawsze wykonywane z zastosowaniem ciężkiego tłuka kamiennego którym uderzano bezpośrednio w powierzchnię otoczaka . Dalsza etap ewolucji narzędzi kamiennych związany jest z zastosowaniem bifacjalnej techniki retuszy oraz użycia miękkiego tłuka wykonywanego z miękkich skał oraz kości i rogu udokumentowane jest także używanie przez społeczności dolnopaleolityczne pośredników wykonywanych z elementów kości i rogu. Z produkcja narzędzi kamiennych w dolnym paleolicie wiąże się także z coraz bardziej świadomym doborem materiału przeznaczonego do produkcji narzędzi, a także skał które mogły służyć jako tłuczki-retuszery.

Dobór odpowiedniego surowca rzutował następnie na ewentualnych naprawach narzędzi kamiennych np zaostrzanie stępionej krawędzi tnącej. Sposób pozyskiwania surowców kamiennych przeznaczonych do produkcji narzędzi można podzielić na dwa okresy

a) wcześniejszy trwający do ok. 1,6 mln temu w którym praludzie korzystali głównie z surowca lokalnego znajdującego się najdalej w odległości do 4 km z tego surowca wykonywano niemal 99,9 wszystkich narzędzi kamiennych. Surowce przynoszone z dalszej odległości ok. 7-11 km stanowią jedynie 0,1%.

b) późniejszy 1,6-1,2 mln lat temu kiedy to nadal przeważa surowiec lokalny jednak wzdłuża się odległości jaką byli gotowy przebyć praludzie w celu uzyskania innego materiału do 10-15 km.

W dolnym paleolicie zaobserwować możemy stopniową specjalizację obozowisk, które dzieliły się na

a) miejsca dzielenia zdobyczy

b) miejscem końcowej obróbki pożywienia

c) miejsca w których dokonywano obróbki materiału kamiennego.

Na stanowisku oznaczanym FxJj 20E (znajdującym się w rejonie Koobi Fora) odkryto sięgające ponad 1,4 mln lat temu najstarsze ślady ognia. Na stanowisku Gran Dolina znajdującego się na terenie dzisiejszej Hiszpanii natrafiono na szczątki należące do rodzaju Homo. Na szczątkach tych natrafiono na ślady cięcia i rozbijania co jest jednym z pierwszych udokumentowanych przypadków uprawiania kanibalizmu przez ten gatunek.

W okresie trwania dolnego paleolitu badacze wydzielają przemysły oldowajskie i kulturą aszelską oraz stanowiska z narzędziami mikroodłupkowymi.

Paleolit dolny na ziemiach Polskich

Ślady najstarszego obozowiska ludzkiego, na ziemiach polskich, datowanego na 500 tys. lat, odkryto w Trzebnicy pod Wrocławiem^[1][2][3] . Najprawdopodobniej było to obozowisko łowców reniferów, usytuowane nad jeziorem lub zatoką rzeczną. Obok drobnych, prymitywnych narzędzi wykonanych z otoczaków , znaleziono kości upolowanych zwierząt, między innymi: łosia, jelenia, dzika, nosorożca, a także zęby szczupaka.

Kolejne ślady obozowisk znaleziono w Rusku na Dolnym Śląsku i w okolicach Strzegomia , w znajdującej się tam kopalni kaolinu. Znalezione narzędzia pochodzą sprzed 350 tys. lat.

Przypisy

Bibliografia

• Janusz K. Kozłowski . „Wielka Historia Świata”, t. I Świat przed "rewolucją" neolityczną, wyd. Fogra Kraków 2004.
• Janusz K. Kozłowski. „Archeologia Prahistoryczna”, Część I Starsza Epoka Kamienia, Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 1972 r.
• Piotr Kaczanowski , Janusz K. Kozłowski , „Wielka Historia Polski” , t.1 Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), wyd. Fogra Kraków 1998 r.
• Janusz K. Kozłowski (opracowanie naukowe) "Encyklopedia historyczna świata: tom I Prehistoria", Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres , Kraków 1999.
• Bolesław Ginter, Janusz K. Kozłowski. „Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu", wydanie trzecie. Wyd. PWN Warszawa 1990 r.
• J.Desmond Clark. „Prahistoria Afryki", wyd. PWN Warszawa 1978 r.