Nie znaleziono szukanej frazy! Poniżej znajduje się fraza najbardziej przypominająca szukaną. Ślina
ŚlinaPobieranie próbki śliny do badania Ślina (
łac.
) – wodnista (i najczęściej lekko
spieniona
)
ciecz
znajdująca się w
jamie ustnej
człowieka
i wielu innych
zwierząt
. Jest wydzieliną dużych i małych
gruczołów
ślinowych, nazywanych
śliniankami
i jest to ślina właściwa. Płyn znajdujący się w jamie ustnej nazywamy śliną mieszaną, gdyż zawiera również płyn dziąsłowy, resztki pokarmowe, złuszczony
nabłonek
,
leukocyty
oraz
bakterie
wraz z ich
metabolitami
. Ślina pełni wiele różnych i ważnych funkcji. Rozpoczyna, ułatwia lub po prostu umożliwia wiele procesów takich jak: wstępne
trawienie
pokarmu
,
połykanie
, nawilżanie jamy ustnej,
artykulację
dźwięków
, ochronę organizmu przed
patogenami
i
pasożytami
,
regenerację
i wiele innych, specyficznych dla danego gatunku. Ślina w świecie zwierzątWiele
gatunków
zwierząt wykształciło w toku
ewolucji
różne specyficzne sposoby użycia swojej śliny. Najpopularniejszym przykładem są
kobry
,
żmije
i sporo innych gatunków jadowitych produkujących ślinę zawierającą
jad
, którym obezwładniają swoją ofiarę podczas polowania. Natomiast niektóre
jerzyki
lepią swoje gniazda przy użyciu śliny. Również stawonogi mają nietypową ślinę – pewne
pająki
i
gąsienice
produkują swoje nici używając do tego gruczołów ślinowych. Kolejnym przykładem są
pijawki
, w ślinie których możemy znaleźć wiele
antykoagulantów
(np.
hirudyna
), środków przeciwzapalnych i znieczulających[1]. Podobnie
samica
komara
po przekłuciu
skóry
wstrzykuje kropelkę śliny, która zawiera związek podrażniający skórę (może również doprowadzić do
reakcji alergicznej
) i zapobiegający
krzepnięciu krwi
. Ślina człowieka Właściwości fizyczne i chemiczne- przejrzystość: przejrzysta/lekko mętna (w zależności od składu i obecności bąbelków powietrza)
- barwa: brak (bezbarwna, przezroczysta)
- ciężar właściwy: 1,002–1,12 g / ml (zależny od aktualnego składu)
- pH: 6,8–7,2[2]
- osmolalność: zazwyczaj niższa niż osocza, zależy od aktywności wydzielniczej (przy maksymalnym wydzielaniu staje się izotoniczna)[3]
- lepkość: w prostym badaniu
wiskozymetrem Ostwalda
(25 °C) ślina ma tylko nieznacznie większą lepkość (1 cP = 1·10−3 Pa·s[4]) niż woda (0,89·10−3 Pa·s[5]), jednak ślina jako
płyn nienewtonowski
[4] nie ma stałego
współczynnika lepkości
i zależy on od
szybkości ścinania
(gradientu prędkości): spada on z 400 P (40 Pa·s) do 0,1 P (1·10−2 Pa·s) w zakresie szybkości ścinania od 2,5·10−3 do 10 Hz[4] (25 °C).
Podział ze względu na zawartość mucyn- ślina surowicza – produkowana przez gruczoły zbudowane głównie z komórek surowiczych (np. ślinianki przyuszne i
gruczoły językowe tylne Ebnera
) – zawierającą enzym
amylazę ślinową
(dawniej zwaną ptialiną) rozpoczynający trawienie wielocukrów; produkowana głównie przez ślinianki przyuszne (z wyjątkiem mięsożernych),
- ślina śluzowa – produkowana przez gruczoły o przewadze komórek śluzowych (gruczoły językowe tylne, migdałkowe i podniebienne) – dzięki mucynie jest gęsta, lepka i ułatwia połykanie pokarmu (patrz → funkcje mucyny w sekcji związki organiczne),
- ślina surowiczo-śluzowa – wydzielina ślinianek podjęzykowych, podżuchwowych oraz gruczołów wargowych, policzkowych, trzonowych i przednich języka.
Skład śliny mieszanej fizjologicznejWymiana jonów sodu i potasu w komórkach wydzielniczych ślinianek Skład śliny jest raczej zmienny osobniczo (zależy od wieku i płci: u mężczyzn zawartość sodu, wapnia i fosforu jest większa a po wysiłku fizycznym następuje znaczny wzrost stężenia jonów, szczególnie sodu[3]) ale średnio ok. 99,5% śliny stanowi
woda
, w skład pozostałej części (0,5%) wchodzą
związki nieorganiczne
(0,2%),
organiczne
(0,3%) oraz martwe i żywe
komórki
: związki nieorganiczne związki organiczneNiemiecki pasek testowy DrugCheckTM umożliwiający wykrywanie 6 różnych leków w ślinie -
białka
:
-
interferon
-
laktoferyna
–
chelatuje
jony
żelaza
hamując rozwój bakterii, dla których ten pierwiastek jest niezbędny do rozwoju
-
mucyna
(np. sialomucyna, sulfomucyna) – rodzina
białek
w znacznym stopniu zglikowanych; nadaje ślinie gęstość i lepkość, ułatwia
połykanie
pokarmu, przedłuża czas działania amylazy ślinowej, zlepia bakterie (ułatwia ich
fagocytozę
), oblepia
zęby
tworząc nabytą osłonkę zębową (chroni szkliwo przed działaniem
kwasów
i bierze udział w remineralizacji)
- substancje
grupowe krwi
(
antygeny
grupowe) – dzięki nich u większości ludzi można określić
grupę krwi
wnioskując z badania śliny
-
albuminy
-
γ-globuliny
– w tym
immunoglobuliny
IgA
(syntetyzowana bezpośrednio w śliniankach) oraz śladowe ilości
IgG
i
IgM
[6]:26
- system enzymów
peroksydazy
śliny (sialoperoksydazy) –
utlenia
(wobec
H2O2
)
tiocyjanian
(SCN−) do bakteriobójczego podcyjonitu (OSCN−) w środowisku obojętnym lub do kwasu podcyjanowego (HOSCN) w środowisku kwaśnym, hamujące glikolizę bakterii[6]:37
-
lizozym
(muramidaza) –
enzym
, najlepiej poznany składnik śliny o działaniu bakteriobójczym, powoduje
lizę
bakterii G(+)
przez rozkład ich
ścian komórkowych
, wytwarzany głównie przez półksiężyce surowicze
- białko PRP (proline rich protein)[7], np. IB5 łączącą się z
polifenolami
takimi jak
taniny
[8]
- laktoperoksydaza – pełni funkcję bakteriobójczą
-
enzymy trawienne
:
- histatyny i
defensyny
– poli
peptydy
, zaburzają
metabolizm
bakterii i
grzybów
- polipeptydy o dużej zawartości histydyny – bakteriostatyczne i bakteriobójcze dla
S. mutans
i
C. albicans
- czynniki wzrostu (nabłonkowy czynnik wzrostu (EGF) i czynnik wzrostu nerwów (NGF))
-
opiorfina
– endogenna substancja przeciwbólowa[9]
- substancje niebiałkowe (występują w znikomych ilościach):
komórki Funkcje śliny fizjologiczne-
trawienna
– dzięki
mucynom
ułatwia formowanie kęsa pokarmowego, zlepia pokarm, nadaje mu śliskość, ułatwia połykanie zaś
amylaza
wstępnie trawi węglowodany,
- immunologiczna – stałe obmywanie błony śluzowej, zębów oraz kieszonek dziąsłowych oczyszcza je z resztek pokarmu utrudniając zasiedlenie się
grzybom
oraz bakteriom (działanie przeciwpróchnicze), zaś
immunoglobuliny
IgA
,
IgG
i
IgM
oraz
lizozym
,
laktoferyna
,
peroksydaza
i
interferon
uczestniczą w odpowiedzi na obecne już patogeny,
- regeneracyjna – dzięki zawartości takich substancji jak EGF i NGF wspomaga i uczestniczy w gojeniu się ran błony śluzowej jamy ustnej,
- wydalnicza – wraz ze śliną wydzielanych jest wiele substancji takich jak
mocznik
,
kwas moczowy
,
alkohol
,
morfinę
,
jodki
,
tiocyjanki
,
hormony
, niektóre
metale ciężkie
(
Hg
,
Pb
,
Bi
),
- resorpcyjna – ślina rozpuszcza i ułatwia wchłanianie niektórych substancji już w jamie ustnej: np.
nitrogliceryny
,
piramidonu
,
- osmotyczna – suchość
błony śluzowej
wraz z uczuciem
pragnienia
są sygnałem do dostarczenia płynów do organizmu (długotrwały brak śliny powoduje zanik tkanek miękkich jamy ustnej i zębów),
- artykulacyjna – zwilżanie
błony śluzowej
umożliwia sprawną mowę oraz ruchy
warg
i
języka
,
- prawdopodobnie bierze również udział w odbieraniu bodźców przede wszystkim
smaku
(przez rozpuszczanie składników pokarmowych), również wrażeń
dotyku
, ciepła i zimna,
diagnostyczne- naukowcy odkryli zależność pomiędzy
przewodnością
elektryczną śliny a
cyklem menstruacyjnym
u kobiet; spadek i najniższa wartość przewodności występowały na 5 dni przed
owulacją
i
korelacja
z badaniem
USG
wynosiła 73,2%[10],
- ze względu na fakt, iż przez
ślinianki
przepływa znaczna ilość krwi, w ślinie, która jest częściowo
przesączem
osocza
, znajdują się substancje przenoszone przez
krew
takie jak
leki
,
hormony
i in.; ich obecność zależy od możliwości pokonania barier jakimi są
błona komórkowa
oraz rozmiary cząsteczek i różnice
osmolalności
,
pH
i in.; w związku z tym można w ślinie diagnozować obecność[3]
etanolu
,
teofiliny
,
antypiryny
,
digoksyny
, niektórych hormonów (
testosteron
,
estriol
,
progesteron
i jego 17-OH pochodna,
kortyzol
) ułatwiając badanie i umożliwiając jego nieinwazyjność,
inne/nietypowe- ślina zapobiega osadzaniu się
pary wodnej
na powierzchniach; zdarza się, że
nurkowie
czy
pływacy
liżą wewnętrzną stronę szkiełek swoich okularów pływackich czy masek, co zapobiega uciążliwemu parowaniu ich[11],
- stosowana jest również przy konserwacji obrazów (
akrylowych
) – lekko poślinione ligniny wałeczki turlane po płótnie usuwają warstewkę
kurzu
i brudu; nazywa się to "czyszczeniem enzymatycznym" ze względu na dodatkowe trawienie przez enzymy występujące w ślinie lipidów i białek będących często składnikiem owego brudu[12].
Wydzielanie ślinyŚlinianki: 1. przyuszna, 2. podżuchwowa, 3. podjęzykowa W organizmie człowieka ślina jest produkowana przez trzy pary dużych ślinianek: oraz przez wiele mniejszych gruczołów ślinowych umieszczonych w całej
jamie ustnej
, do których należą: gruczoły policzkowe, wargowe, podniebienne, językowe i trzonowe. Największy udział w produkcji i wydzielaniu śliny mają
ślinianki podżuchwowe
(65% obj.), następnie
przyusznice
(30%) i
ślinianki podjęzykowe
(5%) oraz małe gruczoły ślinowe (znikomy udział). W ciągu doby, w zależności od spożywanego pokarmu, ślinianki uchodzące do
jamy ustnej
produkują średnio 0,75–1,5 l[13][14] (podawany zakres zależy od źródła) śliny właściwej (brak wydzielania śliny może być objawem
kserostomii
). Objętość śliny zależy od wieku i płci. Ślina wydzielana jest w stosunkowo niewielkich ilościach u noworodków, swój szczyt wydzielanie osiąga przed końcem 10 r.ż. i dalej spada z wiekiem[3]. Ponadto u mężczyzn obserwuje się zwiększone wydzielanie śliny w stosunku do kobiet[3]. Wydzielanie śliny jest odruchowe, kontrolowane przez
autonomiczny układ nerwowy
i następuje po zadziałaniu
bodźców
. Najczęściej dochodzi do jej wydzielania przy podrażnieniu
receptorów
smakowych
przez pokarm (
odruch bezwarunkowy
) ale może również być działaniem
bodźców
węchowych
,
wzrokowych
,
psychicznych
(emocje, złość), mechanicznych (tj. żuciowych, jak np. żucie gumy), termoreceptorowych, nocyceptywnych (
odruch warunkowy
) oraz przez stymulację
hormonalną
lub
nerwową
(np. zakończenia nerwowe w żołądku)[15]. Spowodowany przez bodziec sygnał z receptora przekazywany jest
włóknami czuciowymi
nerwu językowego do
rdzenia przedłużonego
, do odpowiedniego ośrodka odruchu, stamtąd odśrodkowymi
włóknami
wydzielniczymi (gałązki
nerwu twarzowego
lub
językowo-gardłowego
), których zakończenia
synaptyczne
znajdują się na powierzchni komórek wydzielniczych (w częściach wydzielniczych gruczołów) i
mioepitelialnych
(w przewodach wyprowadzających), powodując wydzielanie śliny[13]. Włókna
przywspółczulne
AUN
uwalniają ze swych zakończeń synaptycznych
acetylocholinę
(ACh) i wzmagają wydzielanie śliny surowiczej, o dużej zawartości składników nieorganicznych. Natomiast włókna
współczulne
AUN
, w których mediatorami są
noradrenalina
(NA) i
dopamina
(DA), wzmagają wydzielanie śliny śluzowej, skąpej i gęstej. Wydzielanie śliny może być również farmaceutycznie stymulowane przez
środki ślinopędne
(zawarte np. w
tytoniu
, korzeniu
żeń-szenia
,
chrzanie
,
wawrzynku wilczełyko
)[16] jak i hamowane przez tzw.
środki hamujące wydzielanie śliny
(np.
atropina
,
opium
, substancje zawarte w roślinach takich jak
bieluń dziędzierzawa
czy
lulek
)[17], zarówno naturalne jak i syntetyczne. SialometriaJest to badanie pozwalające zmierzyć ilość i szybkość wydzielania śliny przez
ślinianki
. Badanie to pomaga w
zdiagnozowaniu
chorób
wydzielania śliny oraz, w przypadku ich wystąpienia, podjęciu decyzji o wprowadzeniu leczenia polegającego na pobudzeniu ślinianek do zwiększonego wydzielania. W sialometrii stosuje się obecnie trzy metody[14]: - zebranie niestymulowanej śliny w ciągu 5 min.,
- zebranie śliny stymulowanej przez żucie parafiny w ciągu 5 min.,
- zebranie śliny przez 2 min. po wcześniejszym 20 sek. pobudzeniu 4% roztworem kwasu cytrynowego.
Prawidłowe wydzielanie śliny jest zmienne osobniczo i wynosi 0,3–0,55 ml/min[3][14]. Zaburzenia związane ze śliną-
kserostomia
[14][18] – jeden z najważniejszych i najpoważniejszych stanów
patologicznych
czyli suchość
błony śluzowej
jamy ustnej
spowodowana uszkodzeniem
ślinianek
(ślinianki produkują zbyt mało (<0,1 ml/min.) lub w ogóle nie produkują śliny gdy
organizm
jest dobrze uwodniony,
-
zespół Sjögrena
[18] –
autoimmunologiczne
uszkodzenie komórek
ślinianek
i
gruczołów łzowych
charakteryzujące się suchością oczu i śluzówki jamy ustnej z powodu uszkodzenia gruczołów,
-
kamień nazębny
– zmniejszenie kwasowości śliny (zmiana odczynu na bardziej zasadowy) skutkuje odkładaniem się tzw. kamienia nazębnego (głównym składnikiem jest
fosforan wapnia
), gdyż w takim środowisku rozpuszczalne pierwszo- i drugorzędowe fosforany przechodzą w nierozpuszczalny trzeciorzędowy ortofosforan[19] i odkładają się w obecnej płytce nazębnej.
Sztuczna ślinaObecnie stosuje się w leczeniu wiele tzw.
substytutów
śliny podobnych pod względem
fizycznym
i
chemicznym
do ludzkiej śliny. Ich zadaniem jest nawilżenie
śluzówki
jamy ustnej
i powleczenie jej oraz uzupełnienie niedoboru specyficznych składników zawartych w ślinie naturalnej. Znane preparaty to np. Saliva, Salivarex czy Vivo-Dental, dostępne w
aptekach
bez
recepty
[14], jednak żaden z obecnie stosowanych substytutów nie może w pełni zastępować ludzkiej śliny[18]. Przypisy- ↑
Pijawki lekarskie – skład śliny
- ↑ Zalewska A., Waszkiel D., Błahuszewska K., Marciniak J., Kowalczyk A.:
Pojemność buforowa, pH i stężenie immunoglobuliny A w ślinie całkowitej, spoczynkowej osób młodych odpornych i podatnych na próchnicę
, s. 2.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Cyprysiak G., Tadeusiak W.:
Zastosowanie śliny w diagnostyce medycznej
- ↑ 4,0 4,1 4,2
The rheological properties of saliva
- ↑ CRC Handbook of Chemistry and Physics, 87th ed., CRC Press LLC, Boca Raton, USA, 2007
- ↑ 6,0 6,1 Philip Marsh: Mikrobiologia jamy ustnej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994. .
- ↑ Paszyńska E., Jurga-Krokowicz J., Deręgowska-Nosowicz P., Czarnecka B., Shaw H, Leszczyński R.:
Wpływ płukanek do jamy ustnej na właściwości reologiczne śliny całkowitej
- ↑ Canon F., Paté F, Meudec E., Marlin T., Cheynier V., Giuliani A., Sarni-Manchado P.:
Characterization, stoichiometry, and stability of salivary protein-tannin complexes by ESI-MS and ESI-MS/MS.
Analytical and Bioanalytical Chemistry, Volume 395, Number 8 / décembre 2009
- ↑ Andy Coghlan:
Natural-born painkiller found in human saliva
,
New Scientist
, 13 XI 2006
- ↑ Huang Z., Wu Z., Zhou F., Zhou J.:
Ovulation prediction by monitoring the conductivity of woman's saliva
, Dept. of Biomed. Eng., Sun Yatsen Univ. of Med. Sci., Guangzhou, 1997 (dostęp 15.07.2010)
- ↑ The S.C.U.B.A. Doctor Pty Ltd:
Mask Care – Have a clear view every dive
- ↑ Golden Artist Colors:
Techniques for Cleaning Acrylic Paintings
- ↑ 13,0 13,1
Medycyna.linia.pl – Slina
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4
Kserostomia
- ↑ Paszyńska E.:
Wybrane czynniki wpływające na wydzielanie i skład śliny – omówienie aktualnego piśmiennictwa
- ↑ George B. Wood: A Treatise On Therapeutics, And Pharmacology Or Materia Medica Vol2, 1867
[1]
(dostęp 15.10.2010)
- ↑ Lavinia L. Dock: Text-Book Of Materia Medica For Nurses, 1916
[2]
(dostęp 15.10.2010)
- ↑ 18,0 18,1 18,2 Jackiewicz-Barańska D., Kamysz E., Maćkiewicz Z.:
Sztuczna ślina
- ↑
Analiza biochemiczna – ślina
Bibliografia- Ćwiczenia praktyczne z biochemii: skrypt dla studentów II roku Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym. Katowice: Śląska Akademia Medyczna, 2006, ss. 179-182. .
- Zbigniew Jańczuk (red.): Stomatologia zachowawcza – Zarys kliniczny. Podręcznik dla studentów stomatologii.. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007. .
Inne hasła zawierające informacje o "Ślina":
Wrażenie
...
Wirus zespołu nabytego braku odporności
...
Autonomiczny układ nerwowy
...
Płazy
...
Komarowate
...
Ślinianka
...
Enzymy
wysycenia dla reakcji enzymatycznej ukazująca zależność szybkości reakcji (V) od stężenia substratu ()gdzie: V0 – szybkość początkowa, S – stężenie substratu, Km – stała ...
Przeciwciało
...
Ryjówkowate
w warunkach głodu mogą spożywać nasiona. Część ryjówkowatych prowadzi ziemno-wodny tryb życia. Ślina niektórych gatunków zawiera
jad
. Ryjówkowate nie zapadają w
sen zimowy
. Zmysły ...
Mucha domowa
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Ślina":
Higiena żywienia i żywności (plansza 2)
...
Układ pokarmowy człowieka (plansza 9)
...
Trawienie i wchłanianie substancji odżywczych (plansza 5)
przewodu pokarmowego
Rodzaj soku trawiennego i miejsce jego powstawania
Zawarte enzymy, warunki ich działania
Jama gębowa
Ślina wytwarzana przez ślinianki
Amylaza ślinowa, aktywna w środowisku obojętnym
Żołądek
Sok żołądkowy produkowany przez ...
|