Twarzoczaszka - widok z boku. Ślinianka przyuszna oznaczona jako Parotid gland. Widoczna także ślinianka przyuszna dodatkowa (Accesory part) oraz przewód Stenona (Parotid duct).

Ślinianka przyuszna lub dawniej przyusznica, (łac. glandula parotidea)- to duży gruczoł ślinowy, występujący parzyście. Jest największą ze ślinianek . Jej masa waha się od 20-30 g. Położona jest na bocznej powierzchni twarzoczaszki .

Podział i topografia

• część powierzchowna (płat powierzchowny)- leży pomiędzy żuchwą a przewodem słuchowym zewnętrznym . Jej tylny brzeg dochodzi do górno-przedniej powierzchni m. m-o-s oraz do torebki stawu skroniowo-żuchwowego i chrząstki przewodu słuchowego zewnętrznego . Przedni brzeg ślinianki zachodzi na gałąź żuchwy i tylny brzeg mięśnia żwacza . Ku górze ślinianka podżuchwowa dochodzi do wyrostka jarzmowego, a ku dołowi (biegun dolny) do kąta żuchwy, stykając się często ze ślinianką podżuchwową . Nad częścią boczną płata przebiegają gałązki nerwu usznego wielkiego (← splot szyjny ).
• część głęboka (płat głęboki), wyrostek zażuchwowy - leży schowana w dole zażuchwowym . Jej tylny brzeg dochodzi do brzuśca tylnego mięśnia dwubrzuścowego oraz do mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Część przednia dochodzi do mięśnia skrzydłowego przyśrodkowego . Część głęboka przyśrodkowo przylega do przestrzeni przygardłowej , stanowiąc jej boczne ograniczenie.

Ślinianka przyuszna w całości pokryta jest powięzią łącznotkankową , która tworzy jej torebkę. Od torebki do wnętrza gruczołu wnikają liczne beleczki łącznotkankowe, dzieląc go na zraziki. Powięź ta przedłuża się ku przodowi, pokrywając mięsień żwacz (powięź przyuszniczo-żwaczowa).

Zawartość ślinianki przyusznej

W miąższu ślinianki przyusznej biegną ważne struktury anatomiczne. Do najważniejszych z nich należą:

• nerw twarzowy - biegnie najbardziej powierzchownie. Dzieli on gruczoł na część powierzchowną i głęboką. Wewnątrz ślinianki nerw twarzowy rozkrzewia się na liczne gałęzie, tworząc splot wewnątrzprzyuszniczy (łac. plexus intraparotideus).
• żyła zażuchwowa - biegnie prawie pionowo z góry na dół przyśrodkowo od nerwu twarzowego. Uchodzi do żyły twarzowej .
• tętnica szyjna zewnętrzna biegnie najgłębiej wewnątrz gruczołu. Wewnątrz przyusznicy oddaje ona następujące gałęzie:
  • tętnica uszna tylna
  • tętnica poprzeczna twarzy

A następnie, także wewnątrz przyusznicy, dzieli się na gałęzie końcowe:

• • tętnica skroniowa powierzchowna
  • tętnica szczękowa
• węzły chłonne przyusznicze (powierzchowne i głębokie). Zbierają one chłonkę z jamy nosowej , częściowo z oczodołu i bocznej powierzchni oka , powiek , przewodu słuchowego zewnętrznego oraz z bocznej powierzchni małżowiny usznej . Węzły te drenują chłonkę do węzłów chłonnych szyjnych, zarówno powierzchownych jak i głębokich.

Przewód Stenona

lub inaczej przewód wyprowadzający ślinianki przyusznej (łac. ductus parotideus). Posiada grubą ścianę. Jego długość waha się od 3 do 5 cm. Powstaje na przednim brzegu ślinianki, następnie biegnie poziomo ku przodowi 1 cm poniżej łuku jarzmowego na zewnętrznej powierzchni mięśnia żwacza. W tym miejscu z przewodem Stenona związana jest ślinianka przyuszna dodatkowa (łac. glandula parotis accesoria), która niekiedy występuje jako drobne skupisko zrazików gruczołowych niezwiązanych z zasadniczym miąższem przyusznicy. Potem zagina się do przyśrodka, przechodząc przez przedni brzeg ciała tłuszczowego policzka i przebija mięsień policzkowy. Uchodzi w przedsionku jamy ustnej na brodawce przyuszniczej (łac. papilla parotidea) na wysokości drugiego górnego zęba trzonowego .

Unaczynienie i unerwienie ślinianki przyusznej

Tętnice:

• t. skroniowa powierzchowna
• gałązki od t. szyjnej zewnętrznej

Żyły drenujące krew z przyusznicy uchodzą do żyły zażuchwowej .

Nerwy:

• n. uszno-skroniowy- doprowadza włókna czuciowe i przywspółczulne.

Unerwienie przywspółczulne przyusznicy biegnie drogą: n. językowo-gardłowy → n. bębenkowy → splot bębenkowy → n. skalisty mniejszy → zwój uszny →gałąź łącząca z nerwem uszno-skroniowym→n. uszno-skroniowy→gałęzie łączące z n. twarzowym→ n. twarzowy →zraziki ślinianki przyusznej.

• splot współczulny tętnicy skroniowej powierzchownej prowadzi włókna współczulne do ślinianki

Naczynia chłonne drenują chłonkę do węzłów chłonnych szyjnych.

Piśmiennictwo

A. Bochenek, M. Reicher Anatomia człowieka. tom II. PZWL, Warszawa 1989.