Mahamudra (
sanskryt
: Mahāmudrā;
język tybetański
: Czagczen;
transliteracja Wyliego
: phyag chen to skrót od Czagja Czenpo;
transliteracja Wyliego
: phyag rgya chen po co w tłumaczeniu oznacza Wielka Pieczęć) – najbardziej zaawansowane nauki
buddyjskie
obecnie praktykowane głównie w tradycjach
buddyzmu tybetańskiego
związanych z nowożytnym przekazem
tantr
sarma (buddyzm)
, tj. w tradycjach
sakja
,
kagju
i
gelug
.
Etymologia
Słowo mahamudra z sanskrytu można tłumaczyć jako Wielka (maha) Pieczęć lub Ślad (mudra), gdzie np.
alegoria
do pieczęci sygnującej wosk gwarantując autentyczność listu, co w tym przypadku odnosi się do "Doskonałego Oświecenia".
Ściślej wyjaśnia to tłumaczenie od słowa Czagja Czenpo,
transliteracja Wyliego
: phyag rgya chen po)[1]:
- czag, odnosi się do osobistego i autentycznego zrealizowania obecności "pustości" (
siunjata
) wybiegającego poza werbalne bądź myślowe konstrukcje
- gja, odnosi się do słowa "pieczęć", która uprawomocnia stan niezmienionego autentycznego "samo-wyzwolenia", nienarodzonego naturalnego stanu (
ang
. the Ordinary Mind) poza który nie może wybiec bądź go ogarnąć ani
samsara
ani
nirwana
, gdyż wszystkie zjawiska mają "wielką pieczęć" ostatecznej rzeczywistości
- czenpo, odnosi się do słowa "wielka", gdyż jest wszystko ogarniająca (poznaniem) realizacją unii mądrości i "pustości", której nie "przewyższy" nawet żadna doskonała
dharmakaja
.
Tradycje mahamudry
IX Karmapa Łangczuk Dordże (1556-1603 r. n.e.) autor uznanych przewodników do praktyk mahamudry stosowanych obecnie w tradycji kagju
Terminu mahamudra używa się we wszystkich tradycjach buddyzmu tybetańskiego, włączając nawet tradycję
ningma
, na różne rodzaje praktyk. W tradycji
sakja
i
gelug
mahamudra związana jest z doskonałym zrealizowaniem
tantr jogi najwyższej
. Jednak w szczególności tradycja kagju wyróżnia trzy rodzaje mahamudry[1]:
- "Mahamudrę Sutr", zwaną też "ścieżką wyzwolenia", która jest ujęciem dla stopniowego rozwoju praktykującego opartym głównie na siastrach
mahajany
związanych z naukami o
naturze Buddy
tj. głównie Utarratantrasiastry, oraz na
madjamace
i postawie
bodhiczitta
, gdzie rozwija się medytację wyciszenia (
skt.
śamatha,
tyb.
szine) oraz doskonały wgląd (
skt.
vipaśyanā,
tyb.
lagtong), a kluczowe są dogłębne metody bezpośrednich instrukcji ukazujących (ang. pointing out instructions) typowych dla tradycji
wadżrajana
i opartych na oddaniu dla mistrza i jego linii przekazu[2].
- "Mahamudrę Tantr", zwana też "ścieżką metod", która jest ujęciem
tantr Jogi Najwyższej
bazujących na fazie budującej (tyb. czierim)
mandali
jidama
oraz fazie spełniającej (tyb. Dzogrim) pracy z kanałami, wiatrami i esencjami w ciele (np.
Sześć Jog Naropy
).
- "Mahamudrę Esencji", zwana też "ścieżką esencji serca", która jest ujęciem natychmiastowej ścieżki bazującej na zrealizowaniu stanu oświecenia zwanego "Zwyczajny Umysł" (
ang
: the Ordinary Mind) i na unikalnych metodach o pochodzeniu tantr Jogi Najwyższej, ustnych bezpośrednich przekazach linii mahamudry mistrza oraz tradycji pieśni zrealizowania (sanskryt: doha) i dziełach
mahasiddhów
, ścieżki jedynie gdy doskonale zrealizowany mistrz mahamudry bezpośrednio przekaże unikalną inicjację (chociaż może mylnie wyglądać niczym zwykła czynność) zwaną inicjacja "Wadżra Mądrości" (sanskryt: adhishthana,
ang.
the empowerment of vajra wisdom) dla niezwykle oddanego i otwartego na to autentycznego ucznia.
Praktyki mahamudry
Praktyki mahamudry pochodzą głównie od buddyjskich
mahasiddhów
z
Indii
i regionów sąsiadujących żyjących do XIII w.n.e. włącznie, a ich źródłem jest pierwotny budda Wadżradhara. Według buddyzmu "pierwotny budda" odnosi się do stanu
dharmakaji
, jednego z
trzech ciał buddy
Siakjamuniego
. Zanim otrzyma się nauki "Wielkiej Pieczęci" zwykle konieczna jest intensywna praktyka buddyjska jako przygotowanie. Tradycyjne podejście oferuje następujące "Praktyki Wstępne Mahamudry" (
tyb.
Czagczen Nyndro
):
- Cztery wstępne kontemplacje buddyjskie związane z mahamudrą:
- kontemplacja o cennym ludzkim odrodzeniu umożliwiającym oświecenie mahamudry
- kontemplacja o nietrwałości życia szybko przemijającego podczas którego należy zrealizować mahamudrę
- kontemplacja o prawie
karmy
, które decyduje o przyszłych odrodzeniach (
reinkarnacja
)
- kontemplacja o wszechobecności cierpień (
dukkha
) którym będzie się podlegać (jeżeli nie zrealizuje się mahamudry) podczas kolejnych odrodzeń (reinkarnacji) w świecie (
samsara
)
- Cztery wstępne praktyki wadżrajany związane z mahamudrą:
- przyjęcie schronienia buddyjskiego oraz rozwinięcie Oświeconej Postawy (
skt.
bodhiczitta
)
- medytacja na Wadżrasattwę (
tyb.
Dordże Sempa) dla oczyszczenia ze
splamień
- podarowania Mandali dla nagromadzenia dobroczynnego potencjału tzw. zasługi
- medytacja na Nauczyciela i Jego Linię Przekazu Mahamudry (
skt.
Guru Joga,
tyb.
Lami Naldzior)
Po ukończeniu praktyk wstępnych mistrz mahamudry może przekazać jedną z trzech dostępnych ścieżek mahamudry, tj. mahamudrę sutr, mahamudrę tantr bądź mahamudrę esencji.
Jeżeli będzie wybrana ścieżka mahamudry tantr to uczeń/uczennica otrzyma praktykę
jidama
na podstawie odpowiedniej dla niego/niej wybranej
tantry Jogi Najwyższej
(
skt.
Maha Anuttara Yoga Tantra), i zacznie praktykę fazy budującą (tyb. Czierim), a jeżeli osiągnie odpowiednie jej zrealizowania rozpocznie fazę spełniającą (tyb. Dzogrim), gdzie pracuje się z kanałami, wiatrami i esencjami w ciele np. poprzez
Sześć Jog Naropy
.
Jeżeli będzie wybrana ścieżka mahamudry sutr otrzyma się praktykę bazującą na dwóch etapach:
- medytacja wyciszenia (
skt.
śamatha,
tyb.
szine), praktyka wyciszenia i uspokojenia umysłu, aż do uzyskania jedno-upunktowionego nieprzerwanego skupienia,
- doskonały wgląd (
skt.
vipaśyanā,
tyb.
lagtong), praktyka poglądu na naturę rzeczywistości uzyskana pod wpływem medytacyjnego wyciszenia oraz wiedzy analitycznej, aż do urzeczywistnienia wglądu w naturę rzeczywistości.
W tradycji nauk pochodzących od
Gampopy
praktyka owa przebiegać będzie przez cztery etapy:
- jednoupunktowienie
- prostota
- jeden smak
- nie-medytacja
Gampopa zintegrował ową praktykę z naukami
lamrim
obejmując poglądy o
naturze buddy
i pustości zjawisk
siunjata
oraz dogłębne metody bezpośrednich instrukcji ukazujących (ang. pointing out instructions) typowych dla tradycji
wadżrajany
opartych na oddaniu dla mistrza i jego linii przekazu[2]. Mahamudra sutr ze względu na swoją subtelność jednak zwykle praktykowana jest wraz z tantrami Jogi Najwyższej.
Jamgon Kongtrul Lodrö Thaye
wyjaśnia to że "jest praktyką niemal każdego dzierżawcy "serca" (linii) Dagpo (tj. Gampopy) do czasów obecnych, że instrukcje Mahamudry są po otrzymaniu wcześniej inicjacji (w tantry Jogi Najwyższej). To jest punkt wspólny dla (Mahamudry) Sutr i Tantr"[3].
Istnieje również "Mahamudra Jednego Skoku" ("Mahamudra Esencji"), najbardziej bezpośrednia metoda mahamudry dla rozpoznania natury umysłu, jaka istnieje w buddyzmie. Jak mówi
Szamar Rinpocze
[4]:
"Nauczyciel jest oświecony, a uczeń jest gotów by to oświecenie osiągnąć. Jest to bezpośrednie rozpoznanie umysłu przez umysł, bezpośrednie medytowanie na rezultat, zamiast przechodzenia wielu etapów. Uczeń potrafi rozpoznawać umysł i jego manifestacje bez konieczności używania uprzednio określonych metod. Po prostu, gdy jest przez kogoś naprowadzony, jego obudzona inteligencja rozpoznaje to, co zostaje mu pokazane. W wypadku niektórych ludzi rozpoznanie to występuje natychmiast."
Mahamudra w innych szkołach
Buddyzm tybetański
W szkole
ningma
buddyzmu tybetańskiego
istnieje porównywanie mahamudry ze zrealizowaniem oświecenia w praktyce tzw. tantr wewnętrznych, w szczególności tantr maha jogi. Najbardziej cenioną praktyką jest natomiast
dzogczen
. Z punktu widzenia szkół
sarma (buddyzm)
ekwiwalentem nauk "Wielkiej Pieczęci", szczególnie tych związanych z tantrami jogi najwyższej może być dzogczen. Linia przekazu Dzogczen pochodzi od mistrza
Garab Dordże
(
skt.
Prahevajra), a do Tybetu sprowadził ją
Guru Rinpocze
(
skt.
Padmasambhava).
Szkoła
sakja
znana m.in. z unikalnych nauk mahamudry tantr "Ścieżki i owocu" (
tyb.
Lamdre), wywodzącej się od indyjskiego mahasiddhy
Virupy
, utożsamia stan mahamudry ze zrealizowaniem tantr jogi najwyższej.
Szkoła
gelug
oprócz tzw. "Mahamudry Tantr" posiada unikalną linię przekazu "Mahamudry Gelug-Kagyu" dzięki I
Panczenlamie
Lobsang Czokji Gjalcen.
Buddyzm zen
Chińskie szkoły buddyzmu
chan
, koreańskie
sǒn
i japońskie
zen
również kultywują nauczanie o naturze umysłu, które można porównywać do mahamudry sutr z tą różnicą, że mahamudra sutr uwarunkowana jest również metodami charakterystycznymi tylko dla
wadżrajany
np. Guru Joga.
Najważniejsze teksty mahamudry
Saraha
Maitripa
- "Esencja Wielkiej Pieczęci"
Tilopa
III Karmapa
IX Karmapa
- "Wskazując Dharmakaję" (tybetański tytuł: Chos sku mdzub tshugs)
- "Ocean ostatecznego znaczenia" (tybetański tytuł: Nges don rgya mtsho)
- "Mahamudra, która eliminuje ciemności niewiedzy" (tybetański tytuł: Ma rig mun sel)
Dziamgon Kongtrul Lodro Taje
XVI Karmapa
Książki
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 9th Karmapa Wangchuk Dorje "Mahamudra: The Ocean of Definitive Meaning (Nges don rGya mtsho)", Nitartha publishing, 2001
- ↑ 2,0 2,1
Wild Awakening
Ponlop Dzogchen Rinpoche: "Wild Awakening".
- ↑ Jamgön Kongtrul Lodrö Tayé: "THE TREASURY OF KNOWLEDGE, Book Eight, Part Four: Esoteric Instructions, A Detailed Presentation of the Process of Meditation in Vajrayana", strona 213, Snow Lion Publications, ISBN: 1559392843
- ↑ ...potrzebny przypis