Hagana, właściwie Hahagana ( hebr. ההגנה, Obrona) była żydowską tajną paramilitarną organizacją samoobrony , która działała w latach 1920 - 1948 w Mandacie Palestyny i Izraelu .

Przyczyny powstania

Hagana zastąpiła organizacja samoobrony Ha-Shomer ( hebr. השומר). Bezpośrednim powodem były nasilające się arabskie ataki na żydowskie osady i kibuce w Mandacie Palestyny , a zwłaszcza zdobycie i zniszczenie osady Tel Chaj , położonej na północy Galilei (luty 1920 ). W jej obronie zginął między innymi Josef Trumpeldor . Następnie, w dniach 4 - 7 kwietnia 1920 roku w arabskich rozruchach w Jerozolimie zginęło 6 Żydów , a 211 zostało rannych. Brytyjskie władze mandatowe nie reagowały na wzrost napięcia i mnożące się incydenty zbrojne.

Założycielami Hagany byli: Zeev Żabotyński i Pinhas Rutenberg.

Utworzenie Hagany

Formalne utworzenie Hagany nastąpiło 15 czerwca 1920 roku w kibucu Kinneret . Uroczystość odbyła się podczas konwencji wyborczej lewicowej partii Ahdut Ha'avoda .

W grudniu 1920 roku zwierzchnictwo nad Haganą przekazano federacji związkowej Histadrut . Jednak w latach 1920 - 1929 Hagana nie posiadała żadnego wyraźnie określonego dowództwa. "Oddziały" Hagany składały się z rolników i robotników, którzy po ukończeniu pracy dodatkowo chronili swoje osiedla. Bardzo często chronili osiedla jednocześnie pracując przy swoich gospodarstwach. Byli słabo wyszkoleni i kiepsko uzbrojeni .

Celem działalności Hagany była ochrona żydowskich osadników.

Historia

Gdy w 1921 roku doszło do kolejnych arabskich rozruchów w Palestynie , działania Hagany okazały się nieskuteczne. Był to powodem zniechęcenia i zastanawiania się nad zaprzestaniem dalszego finansowania tej organizacji. A gdy Światowa Organizacja Syjonistyczna wstrzymała finansowanie, w 1923 roku większość dawnych członków Ha-Shomer opuściła Haganę, dodatkowo ją osłabiając.

W owym czasie Hagana posiadała trzy duże "oddziały": w Tel Awiwie , Jaffie i Jerozolimie . Ilość i jakość broni była niewystarczająca, a zapasy amunicji znikome.

Masakra Żydów w Hebronie w 1929 roku zdecydowanie zmieniła nastawienie środowisk żydowskich do Hagany. Światowa Organizacja Syjonistyczna wyraziła akceptację i Agencja Żydowska rozpoczęła finansowanie działalności Hagany. Zainicjowano program szkoleniowy prowadzony przez instruktorów. Zakupiono znaczne ilości broni za granicą oraz utworzono sieć tajnych składów broni i amunicji. Jednocześnie powstawały liczne tajne warsztaty produkujące proste uzbrojenie.

Nieoficjalnie Hagana podlegała władzom Agencji Żydowskiej i palestyńskiej Żydowskiej Radzie Narodowej. Pierwszym dowódcą Hagany został Eliyahu Golomb (1893-1945).

W ten sposób pozycja i rola Hagany zdecydowanie się zmieniła. Stała się największą żydowską organizacją paramilitarną, skupiającą niemal wszystkich młodych i dorosłych Żydów w Mandacie Palestyny .

Powstanie Irgunu

W 1931 roku grupa radykalnych prawicowych aktywistów z Żabotyńskim na czele, odłączyła się od Hagany i utworzyła własną organizację paramilitarną, pod nazwą Irgun (Irgun Tsva'i-Leumi - Narodowa Organizacja Wojskowa, zwana także HaEtsel).

Arabska rewolta 1936-1939

Gdy w 1936 roku ponownie wybuchły arabskie rozruchy w Brytyjskim Mandacie Palestyny , Hagana była już dobrze zorganizowaną paramilitarną formacją samoobrony . Dysponowała siłą około 10 tys. przeszkolonych ludzi i rezerwą około 40 tys. ludzi. Udowodnili oni swoją skuteczność broniąc żydowskich osad przed arabskimi napaściami.

Brytyjskie władze mandatowe były w pierwszym okresie arabskiej rewolty nawet przychylne działaniom żydowskiej Hagany, chociaż nigdy nie uznały jej oficjalnie. Jednak Brytyjczycy współpracowali z Jewish Settlement Police (Policja Żydowskich Osad), Jewish Auxiliary Forces (Siły Żydowskiej Pomocy) i Special Night Squads (Specjalne Oddziały Nocne). Umożliwiono nawet przeszkolenie 3 tys. młodych Żydów w strukturach brytyjskiej pomocniczej policji w Palestynie.

Podczas tłumienia arabskiego powstania Eliyahu Golomb wysunął koncepcję aktywnej obrony i był inicjatorem utworzenia polowych oddziałów bojowych (Plugot Sadeh). Zdobyte doświadczenie bojowe okazało się pomocne podczas wojny izraelsko-arabskiej 1948 roku.

II wojna światowa

Plakat polityczny Hagany.

Gdy wybuchła II wojna światowa , 6 września 1939 roku utworzono centralne dowództwo oddziałów Hagany w Palestynie . Głównym dowódcą został Jaakov Dori (1889-1973), który popierała zaciąg Żydów do brytyjskiej armii.

Na wiosnę 1941 roku Brytyjczycy poczuli się zagrożeni niemiecką inwazją przez siły Erwina Rommla . Z tego powodu 19 maja 1941 roku Brytyjczycy nawiązali współpracę z Haganą, tworząc 5 batalionów szturmowych Palmach (akronim od nazwy Plugot Mahatz). Ogółem 2 tys. żydowskich żołnierzy przeszło pełne profesjonalne szkolenie wojskowe i zdobyło umiejętności dowódcze. Służyli w nich najbardziej doświadczeni ludzie Hagany. Założycielem Palmach był Icchak Sadeh.

Pierwszą misję bojową oddziały Palmach odbyły 14 maja 1941 roku. Była to tajna operacja na terytorium Libanu , będącego pod kontrolą francuskich władz Vichy .

Jesienią 1942 roku, gdy zmalało niemieckie zagrożenie Palestyny , Brytyjczycy ograniczyli współpracę z Haganą. Rozbrojono oddziały Palmach . Jednak ich członkowie przejęli część uzbrojenia i przeszli do podziemia, tworząc żydowskie oddziały uderzeniowe Palmach (działały w strukturach Hagany).

Na przełomie października i listopada 1944 roku Hagana nawiązała współpracę z brytyjskimi władzami w Mandacie Palestyny . Celem współpracy było zniszczenie żydowskich organizacji Irgun i Lehi . Hagana przekazała Brytyjczykom informacje o 700 członkach Irgunu . W proteście przeciwko takim praktykom ustąpili ze swoich stanowisk Rabin Jehuda Fishman-Maimon i Icchak Greenboim.

Wzrost napięcia w Palestynie

23 września 1945 roku Hagana zerwała współpracę z Brytyjczykami . Nowym dowódcą Hagany został wówczas Icchak Sadeh. Skoncentrował on wysiłki organizacji na poszerzaniu nielegalnej imigracji ocalałych Żydów z Holocaustu w Europie . Przeciwko brytyjskim ograniczeniom imigracyjnym Hagana współpracowała z Irgunem i Lehi . Przeprowadzono liczne akcje dywersyjne i sabotażowe . Oto niektóre z większych akcji:

• 10 października 1945 roku - atak Palmach na brytyjski obóz dla internowanych w Atlit pod Hajfą . Uwolniono 208 nielegalnych żydowskich imigrantów.
• 1 listopada 1945 roku - wspólna akcja Hagany, Irgunu i Lehi wymierzona w linie kolejowe (135 miejsc) w Palestynie . Atak na cele w porcie w Hajfie i Jaffie , oraz stację kolejową w Lod ( Irgun i Lehi ).
• 23 stycznia 1946 roku - Hagana zaatakowała posterunki brytyjskiej policji w Kfar Vitkin, Shfar'am i Saron.
• 25 stycznia 1946 roku - Hagana zaatakowała trzy brytyjskie lotniska - w Kfar Syrkin zniszczono 6 samolotów, w Lod zniszczono 11 samolotów, w Kastina zniszczono 20 samolotów.
• 17 czerwca 1946 roku - Hagana zniszczyła 11 mostów łączących Palestynę z sąsiednimi krajami.

Wojna domowa w Mandacie Palestyny

Ćwiczenia kobiecego oddziału w osadzie Mishmar HaEmek - 1947 rok.

W 1947 roku Hagana stworzyła zalążek izraelskich sił powietrznych (Sherut Avir). Początkowo było to kilkanaście lekkich samolotów wypożyczonych z żydowskich linii lotniczych "Aviron", na których latało 11 pilotów.

W owym czasie Hagana skupiała około 43 tys. ludzi, jednak prawdziwą wartość bojową przedstawiały tylko oddziały Palmach , liczące około 3 tys. ludzi. W grudniu 1947 roku Hagana dysponowała następującym uzbrojeniem: 17 tys. karabinów, 800 pistoletów maszynowych, 200 karabinów maszynowych, 750 lekkich moździerzy i zapas amunicji na 3 dni walki.

Z takimi siłami przystąpiono do konfrontacji z Arabami . Oto główne akcje wojskowe Hagany:

• listopad 1947 roku - operacja "Gimel". Rozbicie sił arabskich w rejonach osiedli żydowskich na terenach przyznanych państwu arabskiemu. Miało to zapewnić osiedlom żydowskim bezpieczeństwo w pierwszym okresie funkcjonowania nowych państw w Palestynie.
• 31 grudnia 1947 roku - odwetowy atak na dwie wioski arabskie Balad a Sheich.
• 14 lutego 1948 roku - wysadzenie w powietrze 20 domów arabskich wraz z 60 mieszkańcami we wsi Sasa.
• wiosna 1948 roku - walka o utrzymanie łączności i zaopatrzenia dla żydowskich osad.
• kwiecień 1948 roku - atak na główną kwaterę dowództwa Arabskiej Armii Wyzwoleńczej w Ramli , oraz atak na strategiczną wieś Castel, blokującą drogę do Jerozolimy .
• kwiecień 1948 roku - wypędzenia ludności arabskiej: 994 osoby z Chirbet-Azun (3 kwietnia), 620 osób z Ad Dumejra (10 kwietnia), 910 osób z Arab an-Nufejat (10 kwietnia), 340 osób z Arab al-Fogara (10 kwietnia), 650 osób z Miska (15 kwietnia), 600 osób z Nadżd (12 maja), 1200 osób z Samsum (12 maja) i inne.
• 5 kwietnia 1948 roku - operacja "Nachszon". Ofensywa wzdłuż drogi Tel Awiw - Jerozolima .
• 21 kwietnia 1948 roku - operacja "Dalet". Przejęcie kontroli nad Hajfą i Tyberiadą (23 kwietnia).
• 28 kwietnia 1948 roku - operacja "Yiftach". Opanowanie Safedu w Galilei (10 maja).

W Izraelu

Po utworzeniu niepodległego państwa Izrael , oddziały Hagany wzięły udział w walkach wojny izraelsko-arabskiej .

28 maja 1948 roku rząd nowo powstałego państwa Izrael wydał rozkaz powołujący do życia izraelską armię - Siły Obronne Izraela (Cewa Hagana LeIsrael, w skrócie Cahal), do których miały przystąpić wszystkie żydowskie grupy zbrojne walczące w Palestynie. W ten sposób Hagana została przekształcona w Siły Obronne Izraela . Ostatnim dowódcą Hagany był Israel Galili .

Znani członkowie Hagany

Icchak Rabin , Ariel Szaron , Rehavam Zeevi , Dov Hoz, Mosze Dajan , Ruth Westheimer, Lewi Eszkol , Chaim Herzog , Szymon Peres , Ezer Weizman , Efraim Kacir .

Zobacz też

• Muzeum Hagany
• Lehi
• Irgun

Linki zewnętrzne

• Hagana z Jewish Virtual Library
• Leksykon Syjonizmu: Haganah (Ministerstwo Spraw Zagranicznych Izraela)
• Hagana: Historia Izraelskich Podziemnych Sił Obronnych, z ZIIC
• What is the history of the Jewish Armed Forces in Mandate Palestine?, Me'ir Pa'il (Galili Center for Haganah Studies)
• Internet Haganah