Wątroba człowieka – obraz mikroskopowy
Wątroba (
grec.
ήπαρ hepar,
łac.
iecur) – wielofunkcyjny
gruczoł
obecny u wszystkich
kręgowców
, a także o u niektórych innych zwierząt. Stanowi część
układu pokarmowego
położony
wewnątrzotrzewnowo
. U większości zwierząt dzieli się na dwa płaty. U człowieka jej masa wynosi ok. 1500–1700 g u dorosłego mężczyzny, a u kobiety 1300–1500 g. Masa przyżyciowa jest o 500–800 g wyższa, ze względu na zawartą w niej
krew
.
Położenie
U ludzi znajduje się pod
przeponą
(
łac.
diaphragma). Jej większa część jest w prawym podżebrzu. Zajmuje również górne części
nadbrzusza
i lewego podżebrza, sięgając aż do linii
sutkowej
. U osoby dorosłej niepowiększona wątroba jest w całości przykryta prawym łukiem żebrowym, jednak u dzieci może wystawać, a u noworodków zajmuje dużą część jamy brzusznej. Od góry i z przodu graniczy z
przeponą
, z dołu i z tyłu z
jelitami
i
żołądkiem
.
Budowa makroskopowa
W budowie anatomicznej wątroby wyróżnia się dwie powierzchnie:
- przeponową (facies diaphragmatica), która dzieli się na:
- część przednią
- część prawą
- część górną
- część tylną (pole nagie, area nuda) – jedyna z części powierzchni przeponowej, o wyraźnych granicach nie pokryta
otrzewną
- trzewną (facies visceralis)
Według tradycyjnego podziału można w budowie wątroby wyróżnić 4 płaty:
- prawy (lobus hepatis dexter) – ograniczony na powierzchni przeponowej przyczepem
więzadła sierpowatego
(ligamentum falciforme hepatis), a na powierzchni otrzewnej bruzdą
żyły
głównej i dołem
pęcherzyka żółciowego
- lewy (lobus hepatis sinister) – ograniczony na powierzchni przeponowej przez przyczep więzadła sierpowatego.
- czworoboczny (lobus quadratus)
- ogoniasty (lobus caudatus).
Jednakże ten podział nie odpowiada rzeczywistej anatomii wątroby, która posiada budowę segmentarną. Gruczoł ten składa się z 2 płatów i 8 segmentów. Granicą między płatami nie jest jednak
więzadło sierpowate
, ale linia przebiegająca od
pęcherzyka żółciowego
do żyły głównej dolnej (linia Cantliego). Rzeczywista granica między lewym i prawym płatem przebiega na prawo od więzadła sierpowatego. Każdy płat składa się z czterech segmentów. Podstawą segmentarnego podziału wątroby jest przebieg rozgałęzień żyły wrotnej, którym towarzyszą gałęzie tętnicy wątrobowej i przewodów żółciowych. Segmentem jest część miąższu wątroby zawierająca określoną gałąź żyły wrotnej, tętnicy wątrobowej i przewodu żółciowego. Segmenty i płaty wątroby oddzielone są od siebie przegrodami łącznotkankowymi. Segmentarne i płatowe układy naczyń i przewodów żółciowych nie wykazują na ogół wzajemnych połączeń. Wyjątek stanowią gałęzie żył wątrobowych. Podstawową jednostką anatomiczną wątroby jest
zrazik
, a czynnościową gronko.
Przez wnękę wątroby (inaczej nazywaną wrotami wątroby) przechodzi
tętnica wątrobowa właściwa
,
żyła wrotna wątroby
oraz
przewód żółciowy
. Następnie wnikając do wnętrza narządu dzielą się kolejno na: tętnicę wątrobową międzypłacikową, żyłę wątrobową międzypłacikową oraz przewód żółciowy międzypłacikowy. Te trzy struktury odnajdujemy w tkance łącznej międzypłacikowej określając je nazwą triady wątrobowej. Wnikając do płacika dzielą się na tętnicę wątrobową śródpłacikową, żyłę wątrobową śródpłacikową oraz przewód żółciowy śródpłacikowy.
Budowa mikroskopowa
W budowie wątroby można wyróżnić łącznotkankowy
zrąb
(stroma) oraz miąższ (parenchyma) który tworzą podstawowe jednostki strukturalno-czynnościową wątroby –
hepatocyty
.[1] Hepatocyty układają się następnie w blaszki (płytki, beleczki) wątrobowe oplecione naczyniami krwionośnymi i przewodami żółciowymi śródpłacikowymi. Beleczki odchodzą promieniście od żyły środkowej, która natomiast znajduje się wewnątrz płacika anatomicznego. Płacik anatomiczny powstaje poprzez wnikanie do wnętrza wątroby tkanki łącznej wiotkiej, z której zbudowana jest torebka wątroby, otaczająca narząd.
Kolejną jednostką strukturalno-czynnościową jest płacik czynnościowy. Zawarty jest on między trzema żyłami środkowymi, znajdującymi się wewnątrz płacika anatomicznego.
Następnym elementem strukturalno-czynnościowym jest gronko wątrobowe zawarte pomiędzy dwoma płacikami anatomicznymi. Możemy mówić o gronku wątrobowym gdy pomiędzy dwoma płacikami anatomicznymi przebiega żyła międzypłacikowa.
Unaczynienie
Krew do wątroby doprowadzana jest na dwa sposoby:
- Żyła wrotna wątroby (
układ wrotny
) – płynie nią odtlenowana krew (tzw. krew czynnościowa) ze
śledziony
,
żołądka
i
jelit
, jest bogata w
składniki odżywcze
i
sole mineralne
, które wątroba przechwytuje i przetwarza
- Tętnicą wątrobową właściwą doprowadzającą krew bogatą w
tlen
(tzw. krew odżywcza)
Warto jednak zauważyć, że pomimo iż żyła wrotna zawiera odtlenowaną krew więcej tlenu jest dostarczone właśnie przez żyłę wrotną a nie tętnicę wątrobową – ze względu na stosunek ilości dostarczanej krwi (3:1). Zależność tą ilustruje tabela:
naczynie | %krwi wpływającej[1] | %dostarczonego tlenu[1] | stopień utlenowania i skład doprowadzanej krwi |
---|
Żyła wrotna wątroby | 75 | 70 | odtlenowana, bogata w
składniki odżywcze
i
sole mineralne
|
Tętnica wątrobowa | 25 | 30 | utlenowana |
Odprowadzana jest natomiast trzema
żyłami wątrobowymi
poprzez
żyłę główną dolną
do prawego przedsionka
serca
.
Unerwienie
Nerwy
wątroby pochodzą z
układu współczulnego
i włókien
przywspółczulnych
nerwu błędnego
; do
błony surowiczej
wątroby dochodzą gałązki czuciowe prawego
nerwu przeponowego
.
Regeneracja wątroby
Wątroba ma duże zdolności regeneracyjne. Obecnie przeprowadza się zabiegi polegające na usunięciu jednego z płatów wątroby (jako materiału do
przeszczepu
bądź z przyczyn leczniczych). Usunięty płat zostaje zregenerowany. Jednak zbyt duże i powtarzające się uszkodzenia (przyczyną mogą być
substancje hepatotoksyczne
lub
wirusy
) prowadzą do zaburzeń w regeneracji, w wyniku czego zostaje zniszczona architektura narządu, zwłóknienie tkanki, a co za tym idzie – dochodzi do utraty funkcji (
marskość wątroby
).
Funkcje
Wątroba człowieka realizuje szereg funkcji, które można podzielić na:
- syntezę
- metabolizm
- magazynowanie
Jednym z zadań wątroby jest filtracja
krwi
:
Poza tym wątroba:
- buforuje poziom
glukozy
we krwi
- produkuje ciepło, bierze udział w
termoregulacji
(krew wypływa cieplejsza o 1 °C)
- zachowuje w organizmie substancje nadające się do ponownego wykorzystania, zbędne – wydala
- u płodu pełni funkcję krwiotwórczą (
erytrocyty
)
Podsumowując, wątroba spełnia cztery funkcje:
- detoksykacyjną
- metaboliczną
- zapasową
- magazynującą.
Choroby
Wątroba ze względu na pełnioną w organizmie rolę jest stale narażona na różnego typu uszkodzenia:
Istnieją też zaburzenia wrodzone (
zespół Gilberta
, niedrożności wewnątrzwątrobowe,
hemochromatoza
). Te i inne problemy z wątrobą prowadzą do różnych rodzajów komplikacji:
niewydolności wątroby
,
marskości wątroby
,
raka
, pourazowych
ropni
i
żółtaczki
.
Choroby wątroby są jednymi z najczęstszych schorzeń i stanowią poważny problem społeczny. Większość osób ze schorzeniami wątroby nie jest w ogóle świadoma choroby, aż do bardzo zaawansowanego stadium.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Wojciech. Sawicki: Histologia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005, ss. 430-431. .