Schematyczne przedstawienie śledziony od strony jej powierzchni trzewnej

Końska śledziona widoczna w obrazie laparoskopowym.

Śledziona ( łac. lien) – narząd występujący u kręgowców. U człowieka jest największym narządem limfatycznym .

Anatomia śledziony człowieka

Topografia śledziony u człowieka (zaznaczona na żółto)

Znajduje się w jamie brzusznej, wewnątrzotrzewnowo , w lewym podżebrzu pomiędzy IX a XI żebrem . Jej długa oś u człowieka w pozycji leżącej biegnie wzdłuż dziesiątego żebra. W pozycji stojącej przód narządu zwrócony w stronę mostka nieco się obniża, ale u zdrowego dorosłego śledziona nigdy nie jest wyczuwalna pod łukiem żebrowym. Wielkość i kształt śledziony w dużej mierze zależą od stopnia wypełnienia jej krwią. Średnio waży około 150 g i mieści około 50 ml krwi, chociaż może jej zmagazynować kilkakrotnie więcej.

Śledziona ma powierzchnię przeponową (facies diaphragmatica lienis), wypukłą, przylegającą do przepony i trzewną (facies visceralis lienis), składającą się z powierzchni żołądkowej (facies gastrica lienis), nerkowej (facies renalis lienis) i okrężniczej (facies colica lienis). Na powierzchni trzewnej śledziony znajduje się zagłębienie, w którym rozgałęziają się naczynia śledzionowe, tzw. wnęka śledziony (hilus lienis).

Śledziona posiada więzadło żołądkowo-śledzionowe (ligamentum gastrolienale) rozciągające się między żołądkiem i śledzioną, więzadło przeponowo-śledzionowe (ligamentum phrenicolienale) łączące śledzionę z przeponą i podtrzymujące narząd od dołu więzadło przeponowo-okrężnicze (ligamentum phrenicocolicum).

Budowa mikroskopowa

Obraz histologiczny śledziony człowieka: (1) Centrum rozrodcze (Miazga biała), (2) tętniczka środkowa, (3) Miazga biała - otaczające t. środkową, (4) Miazga czerwona

Narząd ten jest zbudowany z siateczkowatej tkanki łącznej . Na przekroju poprzecznym widać wysepki miazgi białej, czyli skupiska limfocytów wokół naczyń krwionośnych. Składa się ona z pęcherzyków pierwotnych, zawierających limfocyty , które nie zetknęły się z antygenem, oraz z pęcherzyków wtórnych – komórek prezentujących antygeny i umożliwiających limfocytom B rozpoznawanie antygenu i wytworzenie przeciwciał. Ta część śledziony przynależy do układu limfatycznego. Białe wysepki otacza miazga czerwona. Śledzionę otacza błona surowicza (tunica serosa) i torebka włóknista (tunica fibrosa). Od torebki odchodzą pasma tkanki włóknistej nazywane beleczkami (trabeculae lienis), wchodzące w miąższ narządu w postaci pasm i błon. Beleczki są zbudowane ze sprężystych włókien i komórek mięśni gładkich. Zależnie od ruchów tych ostatnich śledziona może się kurczyć i rozkurczać, zasysając krew lub wypychając ją do krwiobiegu.

Unaczynienie

Śledzionę odżywia tętnica śledzionowa (arteria lienalis) odchodząca od pnia trzewnego , biegnąca w więzadle przeponowo-śledzionowym. We wnęce narządu rozdziela się na sześć lub więcej gałęzi śledzionowych, które biegną w beleczkach śledziony rozpadając się na drobniejsze tętniczki. Żyła śledzionowa (vena lienalis) biegnie razem z tętnicą w więzadle przeponowo-śledzionowym i powstaje we wnęce z połączenia sześciu lub więcej żył wychodzących z beleczek śledziony.

Fizjologia

Głównym zadaniem śledziony jest wytwarzanie immunoglobulin . Śledziona jest miejscem usuwania defektywnych lub "starych" erytrocytów , krwinek białych oraz trombocytów . W życiu płodowym jest miejscem namnażania erytrocytów. Śledziona może magazynować pewną pulę krwi .

Śledziona nie jest niezbędna do życia, w przypadku jej usunięcia czynność jest przejmowana przez inne narządy (głównie przez wątrobę ). Jednakże ludzie pozbawieni śledziony wykazują nieco niższą odporność, ponieważ śledziona odpowiada za niszczenie bakterii otoczkowych^[1][2] (na przykład pneumokoków ) w przypadku bakteriemii . Niski wpływ usunięcia śledziony na odpowiedź immunologiczną jest spowodowany głównie tym, że większość antygenów jest filtrowana w naczyniach limfatycznych.

Śledziona w stanach patologii

W niektórych chorobach dochodzi do (niekiedy znacznego) powiększenia śledziony, co określa się jako splenomegalię . Zaburzenia ogólnoustrojowe związane ze splenomegalią określa się jako hipersplenizm . Samo powiększenie śledziony nie jest wskazaniem do leczenia operacyjnego^[3].

Nieprawidłowości rozwojowe

Możliwe wady rozwojowe śledziony to asplenia , śledziony dodatkowe i połączenie śledzionowo-mosznowe .

Badanie śledziony

Śledzionę bada się przedmiotowo opukiwaniem i obmacywaniem. Najlepsze warunki do opukiwania narządu występują w ułożeniu pośrednim między ułożeniem na wznak lub prawobocznym. Można też opukiwać śledzionę u pacjenta stojącego.

Obmacywanie śledziony przeprowadzane jest dwuręcznie: jedna ręka wywiera nacisk na śledzionę z tyłu lewej strony klatki piersiowej, palce drugiej ręki lekarz wsuwa pod łuk żebrowy. Śledziona nie daje objawu balotowania, co pozwala ją niekiedy odróżnić od powiększonej lewej nerki. Prawidłowo śledziona jest niewyczuwalna.

Przypisy

Bibliografia

• Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. Janina Sokołowska-Pituchowa (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2005. . 
• Adam Bochenek , Michał Reicher : Anatomia Człowieka, tom III, Układ naczyniowy. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1998. . 
• Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Witold Lasek: Immunologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. . 

Zobacz też

• układ limfatyczny
• splenoza