Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Monarchia

Monarchia

Monarchia ( gr. μοναρχία, monarchía – jedynowładztwo) – ustrój polityczny lub forma rządów, gdzie suwerenem jest jeden człowiek, nazywany monarchą . Monarcha sprawuje władzę zazwyczaj dożywotnio, jego funkcja jest często dziedziczna i zwykle jego stanowisko jest nieusuwalne. Obecnie w wielu państwach monarcha pełni często jedynie funkcje reprezentacyjne i nie sprawuje realnej władzy.

Spis treści

Historia ustroju

Pierwsze wspólnoty plemienne charakteryzowały się hierarchią. Na czele grupy stał wódz, którego można nazwać pierwszym monarchą. W starożytności monarcha zyskał praktycznie nieograniczoną władzę (zob. despotyzm ), w niektórych krajach był uznawany za boga lub półboga ( faraon , august ), niekiedy pozostawał w łączności z bóstwami.

W średniowieczu europejskim powstała monarchia feudalna . Monarcha był najwyższym suwerenem, jednak nie zawsze miał realną władzę nad swoimi wasalami . Przyczyną tej sytuacji był brak możliwości wyegzekwowania przez władcę swojej władzy (musiałby zdobyć zamek krnąbrnego wasala). Najlepszym przykładem tego stanu jest wojna stuletnia , gdzie król Francji nie zdołał przez długi czas zapobiec wzrostowi w siłę swojego normańskiego wasala. Taka sytuacja doprowadziła do ograniczenia władzy monarszej, do powstania pierwszych parlamentów i kodyfikacji praw.

Wynalazek działa sprawił ( XV wiek ), że monarcha ponownie uzyskał możliwość karania niepokornych wasali. Doprowadziło to do ponownego wzrostu znaczenia monarchy, o władzy praktycznie nieograniczonej, czyli absolutnej . Monarchia absolutna Ludwika XIV była wzorem dla innych monarchów Europy , szczególnie Prus , Rosji i Szwecji .

Według panujących w średniowieczu w Europie poglądów, monarcha sprawował swoją władzę z woli Boga , a więc jego pozycja była niepodważalna.

Rozwój przemysłu i handlu, wzrost pozycji burżuazji i klasy średniej, rewolucja francuska doprowadziły do upadku absolutyzmu. Okazało się, że król nie zawsze jest nieomylny, co więcej, po wydarzeniach rewolucji w Anglii ( Oliver Cromwell ) i Francji okazało się, że lud ma prawo do buntu przeciw swojemu władcy.

Ta sytuacja, wsparta przez powstanie Stanów Zjednoczonych , wymusiła ograniczenia praw monarchy. Doprowadziło to do powstania monarchii konstytucyjnej , gdzie król był swego rodzaju urzędnikiem administracji, o nieco większych prawach niż pozostali ludzie.

Nieco inna sytuacja miała miejsce w Anglii , a następnie w Wielkiej Brytanii . Ustrój panujący w tym kraju określa się mianem monarchii parlamentarnej .

Upadek wielu monarchii nastąpił po I wojnie światowej . Nowo powstałe państwa ( Czechosłowacja , Polska itd.) stały się republikami , w wielu przegranych krajach obalano monarchie zastępując je republikami ( Rosja , Niemcy , Austro-Węgry , Turcja ).

Chrześcijańskie monarchie są cesarstwami , królestwami lub księstwami . Monarchiami są również państwa niechrześcijańskie: sułtanaty , emiraty , szejkanaty, choć również zapożyczające nazwy europejskie, np. Królestwo Maroko . Na Dalekim Wschodzie najważniejszymi monarchiami były cesarstwa w Indiach , Chinach i istniejące do dziś Cesarstwo Japonii .

Sprawa sukcesji

Zazwyczaj monarchie są dziedziczne, tzn. że po śmierci władcy tron obejmuje jedno z jego dzieci. W Europie początkowo był to najstarszy syn monarchy, później dopuszczano również córki (por. Jadwiga Andegaweńska , sankcja pragmatyczna ). Czasem jednak zdarzało się, że monarcha umierał bezdzietnie , wówczas władzę mógł objąć brat monarchy lub inna osoba spokrewniona. Czasem osobę mógł wskazać w testamencie monarcha.

Często jednak zdarzało się, że sprawa sukcesji (czyli określenia, kto powinien objąć tron), była niejasna. Monarchowie byli ze sobą spokrewnieni i wielu z nich mogło mieć równe prawa do tronu. Często z tego powodu wybuchały wojny, np. wojna o sukcesję austriacką , wojna o sukcesję hiszpańską , wojna o sukcesję polską .

Niektóre państwa były monarchiami elekcyjnymi, tzn. takimi, gdzie monarchą zostawała osoba wybrana przez elektorów . Przykładem historycznych monarchii elekcyjnych mogą być takie państwa jak Państwo Kościelne , Polska i Litwa , Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego , a obecnie − Watykan .

Obecne monarchie

Monarchie na świecie

Obecnymi ( 2010 ) monarchiami są:

Obecnie istniejące rodzaje monarchii – liczba

Państwa oznaczone gwiazdką (*) to " Commonwealth realms " - niepodległe, ale w unii personalnej ze Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

Byłe monarchie

Poniżej podano wykaz współcześnie istniejących państw, które w okresie nowożytnym były monarchiami.

FlagaPaństwoTyp monarchiiData zniesieniaOstatni monarchaPretendent do tronu
Afganistan królestwo 17 lipca 1973 Muhammad Zahir Chan Ahmed Szah Chan
Afryka Środkowa cesarstwo 20 września 1979 Jan Chrzciciel I Jan Chrzciciel II
Albania królestwo 7 kwietnia 1939 Zogu I Leka I
Austria cesarstwo 29 października 1918 [1] Karol I Franciszek Józef II
Brazylia cesarstwo 15 listopada 1889 Piotr II Ludwik I
Bułgaria carstwo 15 września 1946 Symeon II tenże
Burundikrólestwo 28 listopada 1966 Ntare VEstera I
Chinycesarstwo 22 marca 1916 Yuan Shikai 袁缉燕
Czarnogóra królestwo 26 listopada 1918 [2] Mikołaj I 1)Mikołaj II, 2) Aleksander I [3]
Czechy królestwo 26 grudnia 1742 [4] Karol VII 1) Franciszek I Bonawentura , 2) Francisek I Józef
Egipt królestwo 23 lipca 1952 Fuad II tenże
Etiopia cesarstwo 12 marca 1975 Haile Selassie I Zera Yacob Amha Selassie
Finlandia królestwo 14 grudnia 1918 Karol I 1)Maurycy I, 2) Maria I
Francja cesarstwo 4 września 1870 Napoleon III 1) Jan III 2) Henryk VI 3) Ludwik XX
Grecja królestwo Konstantyn II tenże
Haiti
Irak królestwo 14 lipca 1958 Fajsal II Abdullah I
Jemen
Laos
Libia
Litwa
Meksyk
Nepal Gyanendra Bir Bikram Shah Dev tenże
Niemcy
Polska królestwo 24 października 1795 Stanisław August Poniatowski
Portugalia
Rosja
Rumunia
Rwanda
Serbia
Tunezja
Turcja
Tybet
Węgry
Wietnam
Włochy

Przypisy

  1. Cesarz abdykował już 11 listopada. Pomimo złożenia korony wielokrotnie podkreślał, ze jest to rozwiązanie tymczasowe, nie zrzekł się praw do tytułu.
  2. Włączenie królestwa do Serbii - utracenie niepodległości przez Czarnogórę.
  3. Pretendent z rodu Karadziordziwiciów wysuwa swoje roszczenia powołując się na zapisy deklaracji z Korfu, w której rządy państw członkowskich przyszłego SHS, zrzekają się w imieniu swych władców tytułów monarszych na rzecz króla Serbii Piotra I .
  4. Wojska austriackie zajęły Pragę i zmusiły sejm czeski do wypowiedzenia posłuszeństwa królowi Karolowi, po czym wybrał na królowę Marię Teresę, która koronowała się w 1743 r. i włączyła Królestwo Czech w skład krajów cesarskich (Czechy utraciły niepodległość).

Zobacz też


Inne hasła zawierające informacje o "Monarchia":

Orlęta Lwowskie Komenda Obrony Lwowa w 1918Pod koniec I wojny światowej , gdy rozpadała się Monarchia Habsburgów , wojskowe władze austriackie we Lwowie wspierały dążenia kół ukraińskich do ...

Karol I Habsburg Upadek tego ostatniego w roku 1918 pociągnął za sobą koniec Habsburgów (choć Monarchia w Niemczech upadła kilka dni wcześniej, niż w Austrii i na ...

Monarchia despotyczna Monarchia despotyczna, despotyzm - ustrój , w którym cała władza nad państwem skupiona ...

Arystoteles ...

Wielkie Księstwo Moskiewskie → Godło Wielkiego Księstwa MoskiewskiegoGodło Wielkiego Księstwa MoskiewskiegoPołożenie Wielkiego Księstwa Moskiewskiego Język urzędowy staroruski Język używany staroruski Stolica Moskwa Ustrój polityczny Monarchia absolutna z elementami despotyzmu Typ państwa Monarchia dziedziczna Ostatnia głowa państwa wielki książę (ostatni) Iwan ...

Austro-Węgry ...

Szkocja bezkarnie) Hymn : Flower of Scotland (Kwiat Szkocji)Położenie Szkocji Język urzędowy szkocki gaelicki , angielski , scots Stolica Edynburg Ustrój polityczny demokratyczny , autonomiczny Typ państwa Monarchia konstytucyjna (część Wielkiej Brytanii z lokalnym parlamentem) Głowa państwa królowa Elżbieta II Szef rządu Pierwszy ...

1976 ...

Chrystian III Oldenburg ...

1974 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Monarchia":

144 I wojna światowa. Rewolucja w Rosji (plansza 13) ...

224 Konflikty zbrojne po II wojnie światowej (plansza 14) ...

101 Epoka nowożytna ? charakterystyka (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie