Bursztynowa Komnata

Bursztyn z zatopionym insektem

Różne kolory naturalnego bursztynu

Wydobywanie bursztynu metodą hydrauliczną, okolice Gdańska

Poławiacz bursztynu, Mikoszewo, Mierzeja Wiślana

Bursztyn bałtycki (sukcynit, „bałtyckie złoto”) — odmiana bursztynu , substancja organiczna, żywica kopalna, która powstała w warunkach naturalnych co najmniej przed 40 milionami lat; pochodzi z utworów trzeciorzędowych (od eocenu po miocen dolny).

Żywica wydostawała się ze zranień, pęknięć pni i gałęzi drzew . Mówi się o dwóch przyczynach tego zjawiska, po pierwsze, takim zwiększonym wypływem żywicy drzewa broniły się osłaniając zranienia, blokując dostęp wirusom i pasożytniczym grzybom . Po drugie mogła być to reakcja drzew na zachodzące zmiany klimatu , znaczne wahania temperatury i wyjątkową aktywność wulkaniczną . Przetrwała ona do naszych czasów w formach dokumentujących sposób jej powstawania i przemieszczania.

Właściwości

• Chemizm: jako surowiec jest bardzo niejednorodny pod względem składu elementarnego - składa się on z: węgla od 61 do 81%, wodoru od 8,5 do 11%, tlenu około 15%, siarka , jako składnik wtórny może występować w ilości do kilku procent. Bursztyn zawiera także inne pierwiastki i minerały .
• Twardość w skali Mohsa : 2 - 3, a jego mikrotwardość kształtuje się od 19,9 do 29 kg/mm²
• Barwa - żółtawa o różnych odcieniach, bywa mlecznobiały, brunatny, czerwonawy. Także niebieskawy lub zielonawy (bardzo rzadko). Jest przezroczysty, przeświecający lub mętny - zależy od ilości zawartych w nim pęcherzyków powietrza.
• Współczynnik załamania światła : 1,539-1,542
• Połysk - woskowy,
• Gęstość - 0,96-1,096 g/cm³; jest lekki, jego gęstość jest porównywalna z gęstością wody morskiej

• bursztyn bałtycki jako jedyny wśród żywic kopalnych zawiera dużo (od 3-8%) kwasu bursztynowego , najwięcej w korze, swojej zewnętrznej warstwie; wyjątek stanowi bardzo rzadko znajdowany w okolicach Gdańska gedanit
• w dotyku jest ciepły
• ogrzany w dłoni przyjemnie pachnie
• przy potarciu ładuje się ujemnie
• pali się jasnym płomieniem wydzielając zapach podobny do kadzidła
• łatwo poddaje się obróbce mechanicznej
• gwałtownie podgrzany pęka
• temperatura mięknienia ok. 150 °C
• topi się on przy temperaturze 350 °C
• bursztyn poddaje się barwieniu przy pomocy substancji organicznych, a także syntetycznych
• bursztyn można poddawać termicznemu procesowi klarowania oraz barwienia, kształtowania i prasowania

Właściwością bursztynu jest trudność w jego identyfikacji. Najlepszym sprawdzianem jest spektroskopia absorpcyjna w podczerwieni (IRS). Wyznacznikiem diagnostycznym jest charakterystyczny i wyraźny odcinek krzywej zwany ramieniem bałtyckim, który tworzy się w przedziale pasm 1200-1260 cm^-1.

Występowanie

Występuje głównie wzdłuż południowych wybrzeży Morza Bałtyckiego: w Danii, Niemczech, Polsce, na Półwyspie Sambia – Rosja (okolice Kaliningradu )(największa na świecie kopalnia bursztynu), na Litwie – okolice Kłajpedy i Łotwie oraz rzadziej w Szwecji, a także na Ukrainie na Polesiu Wołyńskim (kopalnia w okolicach Klesowa), w okolicach Bitterfeldu w Niemczech. Na terenie Polski bursztyn występuje także w nagromadzeniach plejstoceńskich i holoceńskich na obszarach polodowcowych w strefie nadmorskiej.

Miejsca występowania: W Polsce bursztyn bałtycki występuje w złożach:

• w okolicach Zatoki Gdańskiej , Mierzei Wiślanej , u nasady Mierzei Helskiej
• w osadach polodowcowych, w tym w tzw. porwakach (np. dawna kopalnia bursztynu w Możdżanowie koło Słupska)
• w okolicach Lubartowa
• na Kurpiach

Znaczenie

• Niekiedy zawiera bardzo cenne z punktu widzenia naukowego i wyjątkowo atrakcyjne dla kolekcjonerów inkluzje , często doskonale zachowanych organizmów zwierzęcych i roślinnych.
• Bursztyn bałtycki od najdawniejszych czasów był używany jako kamień ozdobny i leczniczy. Ozdoby i amulety wyrabiano z niego już w paleolicie , na ten okres datowane jest stanowisko archeologiczne we wsi Niedźwiedziówka w powiecie nowodworskim .
• Handlowano nim w całej starożytnej Europie.
• Niezwykłym powodzeniem cieszył się w Cesarstwie Rzymskim, a także w całym basenie Morza Śródziemnego. Wyprawy po niego były organizowane od V w. p.n.e. i wiodły tzw. szlakiem bursztynowym od Adriatyku do wybrzeży M. Bałtyckiego.
• Najbardziej znanym dziełem jest Bursztynowa Komnata , która zaginęła bez wieści podczas II wojny światowej.
• Jest wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym, medycynie i przemyśle jubilerskim.
• Największa znana bryła ważąca 9,75 kg została znaleziona w 1860 r. w okolicach Kamienia Pomorskiego. (Obecnie okaz ten znajduje się w Muzeum Przyrodniczym Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie).
• Najciekawsze polskie kolekcje można podziwiać w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie , Muzeum Zamkowym w Malborku , Muzeum Bursztynu w Gdańsku , Muzeum Bursztynowa Komnata w Stegnie , Muzeum Inkluzji w Bursztynie w Gdyni.
• Ciągle należy do wysoko cenionych kamieni ozdobnych. Wykonuje się z niego przedmioty użytkowe i ozdobne oraz biżuterię, często o dużej wartości artystycznej.
• Nazewnictwo i określenia kamieni jubilerskich z bursztynu bałtyckiego (sukcynitu) według Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników
  • Bursztyn bałtycki (sukcynit) naturalny – kamień poddany jedynie obróbce mechanicznej (na przykład szlifowanie, cięcie, toczenie, polerowanie) bez jakichkolwiek zmian naturalnych właściwości.
  • Bursztyn bałtycki (sukcynit) modyfikowany – kamień poddany obróbce termicznej lub ciśnieniowej powodującej zmianę właściwości fizycznych, między innymi stopnia przezroczystości i barwy lub w podobnych warunkach kształtowany z jednej bryłki, wcześniej przyciętej do zamierzonych rozmiarów.
  • Bursztyn bałtycki (sukcynit) rekonstruowany (prasowany) - kamień otrzymany z kawałków bursztynu bałtyckiego sprasowanego pod wpływem podwyższonej temperatury i wysokiego ciśnienia bez dodatkowych składników.
  • Bursztyn bałtycki (sukcynit) łączony - kamień składający się z dwu lub więcej części naturalnego, modyfikowanego lub rekonstruowanego bursztynu bałtyckiego sklejonych z użyciem jak najmniejszej ilości bezbarwnego spoiwa koniecznego do złączenia fragmentów.

Zobacz też

• bursztyn
• szlak bursztynowy
• Szlak Bursztynowy na Kujawach
• Bursztyn japoński

Linki zewnętrzne

• Szlak bursztynowy
• Targi Bursztynu Amberif
• Europejskie Święto Bursztynu Wieluń-Konopnica
• Amber Route

Bibliografia

• B.Kosmowska-Ceranowicz 2001: Polski Jubiler Nr 3(14) Bursztyn i inne żywice kopalne świata. Bursztyn bałtycki - sukcynit. Warszawa
• G.Gierłowska 2004: Uroda bursztynu/The Beauty of Amber. Gdańsk
• G.Gierłowska 2005: O dawnych kolekcjach bursztynu i gdańskiej jaszczurce. Zalesie/Gdańsk
• Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników www.amber.org.pl
• Książeczka Bursztyn Bałtycki . Gdańsk 2009