Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Łódź

Łódź

Łódź
Panorama miasta
Aleja marsz. Piłsudskiego , Centrum Manufaktura , Beczki Grohmana , Ulica Piotrkowska , PWSFTviT im. Leona Schillera
Herb
Flaga
Herb Łodzi Flaga Łodzi
Dewiza : Ex navicula navis
(Z łódeczki łódź)
Województwo łódzkie
Powiat miasto na prawach powiatu
Gmina
• rodzaj
Łódź
miejska
Założonoprzed 1337 r.
Prawa miejskie 1423
Prezydent Tomasz Sadzyński (p.f.)
Powierzchnia 293,25 km²
Wysokość161,8-278,5 m n.p.m.
Ludność (2009)
•  liczba
•  gęstość
•  aglomeracja

742 387[1]
2558 os./km²
1 129 tys. (2002)[2]
Strefa numeracyjna
+48 42
Kod pocztowy 90-001 do 94-413
Tablice rejestracyjne EL
Położenie na mapie Polski

Łódź
51°47'N 19°28'E / 51.783, 19.467 Na mapach: 51°47'N 19°28'E / 51.783, 19.467
TERC
( TERYT )
1061011
SIMC 0957650
Urząd miejski
ul. Piotrkowska 104
90-926 Łódź
Strona internetowa miasta

Łódźmiasto wojewódzkie w środkowej Polsce , położone na Wzniesieniach Łódzkich , na dziale wodnym I rzędu Wisły i Odry . Przejściowa siedziba władz państwowych w 1945 roku. Siedziba władz województwa łódzkiego oraz powiatu łódzkiego wschodniego .

Ośrodek akademicki (6 uczelni państwowych oraz 20 prywatnych), a także kulturalny. Sześć kilometrów od centrum Łodzi znajduje się Międzynarodowy Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta .

Łódź jest trzecim miastem w kraju pod względem liczby ludności (742 387 osoby) i czwartym pod względem powierzchni (293,25 km² )[3][4].

Spis treści

Położenie

Struktura użytkowania gruntów (1 stycznia 2008)[5]
Rodzaj %
Grunty zabudowane i zurbanizowane46,1%
Użytki rolne43%
Grunty leśne9,7%
Nieużytki0,6%
Grunty pod wodami0,4%
Tereny różne0,2%
Użytki ekologiczne0,01%
Σ100%

Łódź znajduje się w środkowej części województwa łódzkiego . Miasto jest położone na Wzniesieniach Łódzkich .

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 293,25 km²[6].

Rozciągłość granic miasta południkowa (na południku 19°) wynosi 19,5 km (10'29") oraz równoleżnikowa (na równoleżniku 51°) wynosi 17'49".

Położenie geograficzne Łodzi
Najdalej wysunięte granice miasta
na północ51°51'40"
na południe51°41'11"
na zachód19°20'41"
na wschód19°38'30"

Łódź graniczy z miastami: Aleksandrów Łódzki , Konstantynów Łódzki , Zgierz , Pabianice , oraz z gminami: Aleksandrów Łódzki , Andrespol , Brójce , Nowosolna , Pabianice , Rzgów , Stryków , Zgierz . Aglomeracja łódzka liczy około 1 100 000 mieszkańców.

Krzyżują się tu linie kolejowe z Warszawy i Koluszek , ToruniaKutna , PoznaniaOstrowa Wielkopolskiego , oraz drogi krajowe z Gdańska i Torunia , z Konina , Wrocławia , Piotrkowa Trybunalskiego i Częstochowy oraz z Warszawy . W najbliższym czasie ok. 10 km od miasta powstanie też skrzyżowanie transeuropejskich autostrad A1 i A2 .

Historycznie obszar dzisiejszego miasta należał do ziemi łęczyckiej . W okresie I Rzeczypospolitej teren ten znajdował się w województwie łęczyckim .

Środowisko naturalne

Ner na Lublinku
Średnie miesięczne temperatury powietrza i miesięczne sumy opadów atmosferycznych w Łodzi w roku 2005

Łódź leży na wysokości od 161,8 m n.p.m. (dolina Neru poniżej Grupowej Oczyszczalni Ścieków ) do 278,5 m n.p.m. (w rejonie ulic Nad Niemnem i Marmurowej przy północnej granicy miasta). Teren zamknięty granicami administracyjnymi miasta opada w kierunku z północnego wschodu na południowy zachód, zgodnie z nachyleniem zachodniego stoku Garbu Łódzkiego .

Przez Łódź przepływa 18 większych lub mniejszych rzek i strumieni: Ner , Łódka (dawniej nazywała się Ostroga) i jej dopływ Bałutka , Dobrzynka , Gadka , Jasień i jej dopływ Karolewka , Olechówka i jej dopływ Augustówka , Jasieniec – dopływy Neru, źródłowy odcinek Bzury i jej pierwszy prawobrzeżny dopływ Łagiewniczanka , Sokołówka i jej dopływy Brzoza , Aniołówka i Wrząca , Zimna Woda (dopływ Aniołówki) – dopływy Bzury, oraz (po włączeniu Nowosolnej ) Miazga (dopływ Wolbórki ). Są to niewielkie cieki i w centrum miasta w większości płyną ukryte w podziemnych kanałach.

Nazwa miasta

Dewiza: Z łódeczki łódź

Pochodzenie nazwy Łódź nie zostało dotąd przekonująco wyjaśnione. Hipotezy, jakoby miała się ona wywodzić od nazwiska rodowego Łodzic , od "łozy" ( wierzby ), od nazwy rzeki Łódka , od " łódki " (środka komunikacji) czy wreszcie od imienia Włodzisław okazały się świetle nowych badań niedostatecznie potwierdzone.

Ludność niemiecka przyswoiła w XIX w. nazwę do formy Lodz bądź Lodsch. Po włączeniu miasta w granice Rzeszy Niemieckiej administracja nazistowska wprowadziła w 1940 nazwę Litzmannstadt – na cześć gen. Karla Litzmanna .

Łódź bywa nazywana polskim Manchesterem z racji kwitnącego tu niegdyś przemysłu tekstylnego.

Historia

Pieczęć miejska Łodzi z  1577

Łódź rolnicza

Pierwsza wzmianka w dokumencie z 1332 r. (wieś Łodzia); prawa miejskie nadane w Przedborzu nad Pilicą w 1423 r., a wraz z nimi pozwolenie na organizowanie targów. Do końca XVII w. Łódź rozwijała się jako małe miasteczko rolnicze, będące własnością biskupstwa włocławskiego. Stała się ona wtedy lokalnym ośrodkiem handlowym oraz rzemieślniczym. Mieściło się tu osiem młynów oraz warsztaty kołodziejów, bednarzy, szewców, cieśli i rzeźników. W szczytowym okresie rozwoju "Łodzi rolniczej" na początku XVI w., miasteczko liczy ok. 700 mieszkańców[].

Okres najazdów szwedzkich w połowie XVII w. doprowadził do upadku i częściowego wyludnienia. W 1739 r. w Łodzi mieszkało raptem 97 rodzin. W 1777 r. Łódź liczyła 265 mieszkańców, a w mieście stało 66 domów. Do II rozbioru Polski Łódź znajdowała się w województwie łęczyckim.

Po II rozbiorze Polski w 1793 r. Łódź trafia do zaboru pruskiego. W tym czasie liczyła jedynie 250 mieszkańców, a obszar zabudowany obejmuje obecne Stare Miasto . W 1798 roku, wskutek sekularyzacji dóbr kościelnych, stała się miastem rządowym. Od 1807 roku należała do Księstwa Warszawskiego , od 1815 do Królestwa Polskiego .

Łódź przemysłowa

W 1820 r. decyzją władz rządowych nastąpiło włączenie Łodzi do grona osad przemysłowych i przeznaczenie jej roli ośrodka tkackiego i sukienniczego. Przemawiały za tym warunki naturalne i prawne:

  • państwowa własność ziemi – możliwość wydzielania działek osadnikom,
  • duże zalesienie – drewno jako materiał budowlany i opałowy,
  • liczne drobne rzeczki o dużym spadku (m.in. Ostroga/ Łódka , Jasień , Olechówka ) – energia do napędu maszyn.

Decyzja ta była początkiem okresu rozwoju "Łodzi przemysłowej". Do Łodzi przybywali głównie niemieckojęzyczni tkacze z Wielkopolski , Śląska , Saksonii , Czech , Brandenburgii i Moraw . Rejony te posiadały długą tradycję rzemiosła tkackiego, która jednak powoli chyliła się ku upadkowi wskutek procesów industrializacji, jak i utraty rynków zbytu związanej z nowym podziałem politycznym Europy po 1815 r.

Aby sprostać potrzebom osadników, władze miejskie – w latach 1821 - 1823 – rozplanowały i wytyczyły osadę sukienniczą Nowe Miasto. Ulokowano ją na południe od istniejącego Starego Miasta , a najważniejszym jej elementem był centralnie położony, ośmioboczny rynek, z czterema wylotowymi ulicami na jego osiach ( dzisiejszy plac Wolności ).

W latach 1824 - 1827 wytyczono kolejną osadę – Łódka, położoną na południe od Nowego Miasta, wzdłuż osi, którą stanowiła ulica Piotrkowska . Nastąpił gwałtowny rozwój Łodzi i przeobrażenie jej w ciągu kilkudziesięciu lat z małej mieściny (liczącej w 1830 r. 4 tys., a w 1865 r. 40 tys.) w przemysłową metropolię z 300 tys. mieszkańców w 1900 r. i 500 tys. w 1914 r.

Łódź wielkoprzemysłowa

Początki Łodzi wielkoprzemysłowej związane są z powstaniem kalisko-mazowieckiego okręgu przemysłowego , kiedy w mieście powstały wielkie manufaktury , m.in. kompleks fabryczny Ludwika Geyera , rozwijający się od 1828 r. – z pierwszą na terenach Królestwa Polskiego maszyną parową ( 1839 – znany dziś jako Biała Fabryka . W latach 30. XIX w. było to największe przedsiębiorstwo przemysłowe w Królestwie Polskim. Łódź eksportowała swoje wyroby głównie do Rosji i Chin .

Reklama zakładów Salomona Barcińskiego

Okres po upadku powstania listopadowego ( 1831 ) przyniósł bariery celne i pewną stagnację. Kolejny okres koniunktury napędził w drugiej połowie XIX w. rozwój rynku wewnętrznego, otwarcie w 1865 r. linii kolejowej Fabryczno-Łódzkiej do Koluszek na trasie kolei Warszawsko-Wiedeńskiej , napływ taniej siły roboczej (po uwłaszczeniu chłopstwa) i ponowne otwarcie eksportu po zniesieniu przez Rosję granicy celnej w 1851 r., oraz wprowadzenie w 1877 r. tzw. złotych ceł na granicy Cesarstwa Rosyjskiego.

W tym czasie rosły fortuny przemysłowe Scheiblerów , Grohmanów , Poznańskich . Powstały pierwsze miejscowe banki (w 1872 r. z inicjatywy Karola Scheiblera – Bank Handlowy w Łodzi oraz Towarzystwo Kredytowe Miejskie w Łodzi ), udzielające głównie kredytów handlowych. Rósł też udział lokalnego kapitału w bankach warszawskich. Łódź stała się miejscem wielkich szans, głównie dla Żydów , Niemców , Polaków i Rosjan – przysłowiową Ziemią Obiecaną (jest to publicystyczne określenie Łodzi, będące tytułem powieści W. Reymonta ). Ich ślady są ciągle czytelne w dzisiejszym mieście w postaci zespołów pofabrycznych, zabytków architektonicznych, świątyń czy cmentarzy. W l. 1902 - 1903 wybudowano prywatną Kolej Warszawsko-Kaliską , łączącą Łódź z Warszawą przez Łowicz na wschodzie oraz przez Sieradz z Kaliszem na zachodzie. Przedłużenie w 1906 linii z Kalisza do Ostrowa Wielkopolskiego dało Łodzi bezpośrednie połączenie z niemiecką siecią kolejową.

Mimo swoich rozmiarów i pojedynczych inwestycji Łódź pozostawała w ogromnej mierze ignorowana przez centralne władze rosyjskie i rażąco niedoinwestowana pod względem infrastruktury transportowej, technicznej i społecznej. Kilkusettysięczne miasto posiadało jedynie godność siedziby powiatu, podlegając gubernatorowi rezydującemu w kilkunastokrotnie mniejszym Piotrkowie . Nie istniały połączenia kolejowe w kierunku północno-zachodnim (Konin, Poznań), północnym (Kutno, Toruń) oraz południowym (Piotrków, Częstochowa, Zagłębie Dąbrowskie). Brak było sieci kanalizacyjnej i wodociągowej, szkolnictwo stało na niskim poziomie.

5 grudnia 1914 , po klęsce poniesionej przez wojska rosyjskie w bitwie pod Łodzią , administracja rosyjska rozpoczęła ewakuację z miasta. 6 grudnia do Łodzi wkroczyły wojska niemieckie, rozpoczynając niespełna czteroletni okres okupacji miasta.

W listopadzie 1918 r. Łódź weszła w skład tworzącego się państwa polskiego. Stanowiąc drugi co do wielkości ośrodek miejski w Polsce, Łódź po raz pierwszy w historii uzyskała rangę ośrodka administracji regionalnej, stając się siedzibą władz wojewódzkich. W 1924 r. wybudowano brakujące połączenie kolejowe w kierunku północnym, łącząc Łódź (przez Zgierz) z Łęczycą i Kutnem, a w konsekwencji z Toruniem i Gdańskiem. Jednak ze względu na silną pozycję mniejszości narodowych w mieście (w 1931 r. wśród 357 tys. mieszkańców Łodzi było 59% Polaków, 31,7% Żydów oraz 8,9% Niemców) i jego przemysłowy charakter Łódź pozbawiona była poważniejszego wsparcia inwestycyjnego ze strony państwa polskiego, co zrzuciło cały ciężar rozwoju infrastruktury na barki lokalnego samorządu. Magistrat jako pierwszy wprowadził w 1919 r. powszechny obowiązek szkolny, sfinansował budowę sieci szpitali i nowoczesnych szkół podstawowych, a w r. 1930 wydatnie wsparł utworzenie w Łodzi jednego z pierwszych w Europie muzeów sztuki współczesnej . Do 1939 r. nie ulokowano jednak w Łodzi uniwersytetu ani żadnej innej państwowej instytucji kulturalnej o większym znaczeniu. Jedną z głównych inwestycji transportowych kraju – magistralę węglową – wytyczono w l. 1928 - 1933 35 km na zachód od Łodzi, zaprzepaszczając szanse na dogodne połączenie miasta z południem kraju.

Łódź podczas II wojny światowej

"Z rozkazu Führera to miasto nazywa się Litzmannstadt" – tablica ustawiona w 1940 r. na Deutschlandplatz ( pl. Wolności )

Łódź została zajęta przez wojska niemieckie 8 września 1939 r. W dniach 9 i 10 listopada 1939 okupanci przeprowadzili tzw. Intelligenzaktion Litzmannstadt będącą regionalną częścią akcji przeprowadzonej przez Niemców w całej okupowanej Polsce w ramach tzw. Intelligenzaktion - "Akcji Inteligencja". Była ona wymierzona w polską elitę intelektualną mieszkającą w regionie łódzkim. Wymordowano w niej około 1 500 intelektualistów, urzędników oraz duchownych[7].

Dekret kanclerza Rzeszy z 8 października 1939 r. o nowym podziale i administracji ziem zagarniętych Rzeczypospolitej Polskiej nie rozstrzygał losów Łodzi, a pierwsze tygodnie okupacji zostały naznaczone serią zmian w tej kwestii. Początkowo planowano stworzyć w Łodzi stolicę Generalnego Gubernatorstwa , lecz determinacja miejscowych Niemców, wsparta działaniami czynników partyjnych, policyjnych, administracyjnych i gospodarczych, legła u podstaw decyzji Hitlera o wcieleniu miasta do Rzeszy. Uroczyste ogłoszenie tego aktu nastąpiło 9 października 1939 roku. Wkrótce Łódź zdegradowano do roli podrzędnego miasta w rejencji kaliskiej , ale w ciągu kilku następnych miesięcy decyzję tę zmieniono w sposób zdecydowany. Łódź na początku 1940 roku otrzymała prawa samorządu niemieckiego oraz uprawnienia miasta wydzielonego. Z Kalisza do Łodzi przeniesiono siedzibę prezesa rejencji, zmieniono też jej nazwę z kaliskiej na łódzką, oraz dokonano oficjalnej zmiany nazwy miasta na Litzmannstadt ( 11 kwietnia 1940 roku), na cześć generała Karla Litzmanna , zwycięzcy bitwy pod Łodzią w 1914 roku. Po włączeniu miasta do Rzeszy stworzono również całkowicie nowe, niemieckie nazewnictwo ulic i dzielnic. Nazistowska administracja odizolowała całą żydowską ludność miasta (ok. 200 tys. osób) w getcie utworzonym w 1940 r. na Bałutach . Łódzcy Żydzi, stłoczeni przez Niemców w niezwykle trudnych warunkach bytowych i dziesiątkowani przez choroby i głód, zostali w l. 1942 - 1944 niemal w całości wymordowani, przede wszystkim w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem . Końca władzy hitlerowskiej doczekało w łódzkim getcie jedynie 877 osób. Deportacje i prześladowania spotkały także ludność polską. W sumie w latach 1939-45 wysiedlono z rejencji łódzkiej około 444 tys. osób narodowości polskiej (25% ludności)[8].

Łódź powojenna

Zdobycie Łodzi przez wojska Armii Czerwonej miało miejsce 19 stycznia 1945 [9] roku w ramach operacji wiślańsko-odrzańskiej . Z uwagi na mniejsze zniszczenia oraz centralne położenie miasta w nowych granicach Łódź pełniła tymczasową funkcję stolicy, co było spowodowane całkowitym zniszczeniem Warszawy .

W czasie II wojny światowej ludność Łodzi zmniejszyła się z 670 do 300 tys. mieszkańców, co było spowodowane wymordowaniem przez hitlerowców ludności żydowskiej i wysiedleniem dużej części Polaków oraz powojennymi wyjazdami Niemców.

Znacznym zniszczeniom uległ przemysł, zniszczonych było wiele budynków, a maszyny zniszczone lub rozkradzione. Mimo trudności reaktywowano produkcję w łódzkich zakładach w szybkim tempie[10].

Dopiero w okresie powojennym w Łodzi utworzono pierwsze wyższe uczelnie, miasto ponownie stało się także siedzibą władz województwa.

W Łodzi, zaraz po wojnie powstała Wytwórnia Filmów Fabularnych, przy Łąkowej 29.

Status Łodzi

Przynależność polityczno-administracyjna miasta Łodzi
OkresPaństwoZwierzchnośćJednostka administracyjnaStatus miasta
XIV w. - 1414 Królestwo Polskie ziemia łęczycka Wieś Łodzia
1414 - 1423 Królestwo Polskieziemia łęczyckaWieś Łodzia/Miasto Ostroga¹
1423 - 1569 Królestwo Polskieziemia łęczyckaMiasto Łódź
1569 - 1793 Rzeczpospolita Obojga Narodów województwo łęczyckie , powiat brzezińskiMiasto Łódź
1793 - 1795 Królestwo Prus departament łęczycki/piotrkowski ², powiat zgierskiMiasto Łódź
1795 - 1807 Królestwo Prus departament warszawski , powiat zgierskiMiasto Łódź
1807 - 1815 Księstwo Warszawskie Cesarstwo Francuskie departament warszawski , powiat zgierskiMiasto Łódź
1815 - 1816 Królestwo Polskie Imperium Rosyjskie departament warszawski, powiat zgierskiMiasto Łódź
1816 - 1837 Królestwo PolskieImperium Rosyjskie województwo mazowieckie , powiat zgierskiMiasto Łódź
1837 - 1844 Królestwo PolskieImperium Rosyjskie gubernia mazowiecka , powiat zgierskiMiasto Łódź
1845 - 1867 Królestwo PolskieImperium Rosyjskie gubernia warszawska , powiat łęczyckiMiasto Łódź
1867 - 1916 Królestwo PolskieImperium Rosyjskie gubernia piotrkowska , powiat łódzkiMiasto Łódź
1916 - 1918 Królestwo Polskie Rzesza Niemiecka , Austro-Węgry gubernia piotrkowska, powiat łódzkiMiasto Łódź
1918 - 1939 Rzeczpospolita Polska województwo łódzkie Łódź ( powiat grodzki )
1939 - 1940 Rzesza Niemiecka okręg poznański/ Kraj Warty ³, rejencja kaliska Łódź ( miasto wydzielone )
1940 - 1945 Rzesza Niemieckaokręg Kraj Warty, rejencja łódzka Litzmannstadt (miasto wydzielone)
1939 - 1945 Rzeczpospolita Polska ( państwo podziemne ) Okręg Łódź , Inspektorat Łódź Obwód Łódź
1945 - 1952 Rzeczpospolita Polska województwo łódzkie Łódź (miasto wydzielone)
1952 - 1975 Polska Rzeczpospolita Ludowa województwo łódzkieŁódź (miasto wydzielone)
1975-1989 Polska Rzeczpospolita Ludowawojewództwo łódzkieŁódź ( gmina miejska )
1989-1998 Rzeczpospolita Polska województwo łódzkieŁódź (gmina miejska)
od 1999 Rzeczpospolita Polska województwo łódzkie Łódź (powiat grodzki)


¹ prawa miejskie nadane w 1414 r. przez kapitułę włocławską, miały moc jedynie w zakresie spraw gospodarczych i prawno-społecznych,
pod względem prawno-ustrojowym Łodzia/Ostroga była nadal wsią
² 25 maja 1793 r. departament łęczycki przemianowano na departament piotrkowski
³ w styczniu 1940 r. okręg poznański przemianowano na okręg Kraj Warty


Demografia

Rozwój demograficzny

Wskaźniki demograficzne Łodzi
Rozwój demograficzny

Rozwój demograficzny
Liczba ludności

Liczba ludności
Przyrost naturalny

Przyrost naturalny
Ruch naturalny

Ruch naturalny
Prognoza liczby ludności

Prognoza ludności

Wraz z rozwojem przemysłu w mieście, rozwijała się także liczba mieszkańców Łodzi. Z małej osady jeszcze na początku XIX wieku , Łódź stała się w 1850 roku drugim po Warszawie miastem, pod względem liczby mieszkańców w Królestwie Polskim . W przeciągu stulecia liczba ludności zwiększyła się w Łodzi 600-krotnie, z niecałego tysiąca w 1815 do 600 tys. w 1915 roku (po dołączeniu stutysięcznych Bałut ). Tak szybki wzrost demograficzny w XIX wieku, jest nieporównywalny w skali całej Europy .

Według ostatniego corocznego zestawienia GUS-u m.in. wszystkich miast Polski[11], Łódź jest trzecim miastem w kraju pod względem liczby ludności (750 125 osób) i czwartym pod względem powierzchni (293,25 km² )[11].

Liczba ludności Łodzi w ostatnim czasie wykazuje tendencję spadkową (w II kwartale 2007 mieszkały tu 758 343 osoby[12]), jak ogólnie miasta Polski nieprzerwanie od 2002 , jednak Łódź traci więcej ludzi od innych miast: w 2006 w Łodzi odnotowano spadek liczby ludności o 7377 osób (57 862 osoby we wszystkich miastach; 11 347 osób w województwie łódzkim)[3]. Dane nie wykazują jeszcze większego rzeczywistego wyludnienia na skutek wyjazdów zarobkowych poza granice kraju; jak gdzie indziej w Polsce, osoby faktycznie nie mieszkające w Łodzi nadal figurują w spisie.

Podział administracyjny

Podział na rejony działania Delegatur Urzędu Miasta Łodzi oraz najwyższy i najniższy punkt Łodzi:
1. Bałuty
2. Widzew
3. Śródmieście
4. Polesie
5. Górna

Łódź pod względem administracyjnym jest jednolitą gminą miejską na prawach powiatu. W Łodzi nie ma dzielnic – dla celów administracyjnej obsługi ludności istnieje podział na 5 rejonów działania Delegatur Urzędu Miasta Łodzi, który w zasadzie pokrywa się z istniejącym w latach 1960 – 1992 podziałem na 5 dzielnic administracyjnych – ich powierzchnie przedstawia tabela (stan na 31 grudnia 2003).

Rejon d.D.UMŁ¹PowierzchniaGęstość zaludnienia[13]
km²%os./km²
Bałuty 78,926,82744
Górna 71,924,42462
Polesie 46,015,611307
Śródmieście 6,82,32744
Widzew 90,830,91526
Razem294,4100,0

¹ Rejon działania Delegatur Urzędu Miasta Łodzi
Obecnie na obszarze Łodzi istnieje 37 osiedli administracyjnych stanowiących jednostki pomocnicze gminy , nieposiadające osobowości prawnej .

Administracja

Pałac Juliusza Heinzla – Urząd Miasta Łodzi

Jednostką organizacyjną miasta Łodzi jest Urząd Miasta Łodzi. Przedmiotem działalności urzędu jest świadczenie pomocy prezydentowi miasta w zakresie realizacji uchwał Rady Miejskiej w Łodzi i zadań miasta Łodzi określonych przepisami prawa.

Strukturę organizacyjną i zasady funkcjonowania Urzędu określa regulamin nadany przez prezydenta miasta w drodze zarządzenia.

Kierownikiem Urzędu jest prezydent Miasta Łodzi . W skład Urzędu wchodzą wydziały i równorzędne komórki organizacyjne, samodzielne komórki organizacyjne oraz delegatury.

Miasto należy do Unii Metropolii Polskich oraz Związku Miast Polskich .

Siedziba

Siedzibą Urzędu Miasta Łodzi jest były pałac Juliusza Heinzla wybudowany w 1880 według projektu Otto Gehliga [14]. W 1952 roku budynek przy ul. Piotrkowskiej 104 został wywłaszczony przez komunistyczne władze, a nieruchomość przekazana do dyspozycji Skarbu Państwa , który w 1990 roku oddał budynek gminie Łódź.

Architektura

Pałac Izraela Poznańskiego
przy ul. Ogrodowej
Biała Fabryka Geyera
przy ul. Piotrkowskiej
Cerkiew św. Aleksandra Newskiego przy ul. Kilińskiego
Remiza strażacka na Księżym Młynie

W sierpniu 2003 roku z inicjatywy czytelników Gazety Wyborczej w Łodzi, zlokalizowano geograficzny środek Łodzi . Przeprowadzone pomiary wykazały, że geograficzny środek Łodzi, znajduje się 100 metrów na południe od skrzyżowania ulic Tuwima i Przędzalnianej .

Zabytki

Założenia urbanistyczne

Architektura sakralna

Architektura rezydencjonalna

Architektura przemysłowa

Budynki użyteczności publicznej

Cmentarze

W Łodzi znajduje się największa nekropolia żydowska w Europie (42 ha, ponad 200 tys. pochowanych), z największą na świecie żydowską budowlą cmentarną ( Mauzoleum Izraela Poznańskiego )

Zieleń miejska

Najstarszym parkiem w Łodzi jest Park Źródliska o powierzchni 17,2 ha, który założono w 1840 roku

Turystyka

Lista atrakcji turystycznych w Łodzi:

  • Łódzkie ZOO – przy ul. Konstantynowskiej, założone w 1938 r. na terenach będących pozostałością Puszczy Łódzkiej
  • Łódzki Ogród Botaniczny – przy ul. Krzemienieckiej, gdzie na powierzchni 64 ha rosną gatunki flory rodzimej oraz liczne rośliny obcego pochodzenia, zebrane w 9 działach tematycznych: flora polska, ogród japoński, systematyka roślin zielonych, alpinarium, arboretum, rośliny ozdobne, rośliny lecznicze i przemysłowe, biologia roślin i dział zieleni parkowej
  • Palmiarnia Łódzka – w najstarszym parku miejskim w Łodzi Źródliska przy ul. Piłsudskiego, spadkobierczyni kolekcji roślin – przede wszystkim palm – z oranżerii fabrykantów i carskich urzędników
  • Las Łagiewnicki – będący największym lasem miejskim w Europie[], z wydzielonym fragmentem jako rezerwat , z ośrodkiem rekreacyjno-wypoczynkowym Arturówek i szlakami dla turystów
  • Parki w Łodzi – w Łodzi znajduje się ponad 30 parków , które pełnią wiele niezwykle ważnych funkcji ekologicznych i społecznych i są nieocenionym elementem struktury miasta
  • Rudzka Góra – przy ul. Starorudzkiej, z trasami dla rowerów górskich, 800-metrowym torem saneczkowym i znajdującą się u jej podnóża stylową bacówką
  • Uliczna Galeria Wielkich Łodzian – jedyna chyba tego typu w Europie, tak oryginalna w formie i lokalizacji, ze znaną w całej Polsce Ławeczką Tuwima przy ulicy Piotrkowskiej
  • Największe graffiti na świecie – umieszczone na ścianie o powierzchni ponad 900 m² przy ul. Piotrkowskiej 152; rekord wpisany został do Księgi Rekordów Guinnessa
  • Linia tramwajowa 0 , obsługiwana zabytkowym składem 5N+5ND w każdą letnią niedzielę.
  • Centrum Manufaktura , największy obiekt handlowo-usługowo-rozrywkowy w Polsce i w Europie przy ulicy Karskiego 5.

Informacja turystyczna

Transport

Terminal II lotniska Łódź-Lublinek
Ruch komunikacyjny na al. Piłsudskiego

Na podstawie zbieranych od 2006 anonimowych danych o podróżach z urządzeń nawigacyjnych firmy TomTom , producent w 2010 obliczył, że wśród 59 miast Europy Łódź zajmuje 21. miejsce pod względem największego udziału głównych dróg (25,0%), na których prędkość poruszania bywa mniejsza niż 70% ograniczenia prędkości[15][16][17].

Drogi

Docelowy układ dróg wokół Łodzi

Łódź stanowi ważny węzeł komunikacyjny. Przez miasto i w jego pobliżu przebiegają drogi krajowe i międzynarodowe :

Komunikacja w mieście

Cityrunner na ulicach Łodzi

Miasto posiada międzynarodowy port lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta , dworce kolejowe: Łódź Fabryczna , Łódź Kaliska , dworce autobusowe: Łódź Centralna , Łódź Północna.

Komunikację miejską stanowią 75 linii autobusowych (w tym 8 nocnych) i 19 linii tramwajowych (w tym 4 podmiejskie). Obsługują je nowoczesne pojazdy: ponad 80% taboru autobusowego stanowią niskopodłogowce. Po ulicach Łodzi jeździ także 25 całkowicie niskopodłogowych tramwajów typu Cityrunner i PESA 122N .

Od 1 lipca 2008 roku kursuje Łódzki Tramwaj Regionalny , który na razie przemieszcza się tylko w granicach miasta, wkrótce jednak ma połączyć Zgierz , Łódź i Pabianice . Całkowity koszt może przekroczyć 265 mln zł. Połowę tej sumy wyłoży Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.

Kolej

Pierwszą "łódzką" stacją były Rokiciny na Drodze Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej otwarte w 1846 roku. Była to najbliższa stacja kolejowa w okolicach Łodzi. Komunikację z oddalonymi o 30 km Rokicinami zapewniały wozy konne. Na terenie miasta pociągi pojawiły się w 1866 roku, na tak zwanej linii fabryczno-łódzkiej - odnogi Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej od stacji w Koluszkach. W Łodzi znajduje się 18 stacji i przystanków kolejowych, w większości niewykorzystywanych, nieczynnych i nie nadających się do jakiejkolwiek publicznej służby . Najbardziej znane to Łódź Kaliska i Łódź Fabryczna . Jedynym łódzkim dworcem czołowym jest Łódź Fabryczna , reszta to przelotowo-czołowe lub przelotowe.

Gospodarka

Centrum Łodzi o zachodzie Słońca
Centrum Księgowości Infosys

Przemysł włókienniczy , który stworzył potęgę Łodzi, ma coraz mniejsze znaczenie. Z liczących się w tej branży, pozostały m.in.  Redan S.A. i Zakłady Tekstylno-Konfekcyjne Teofilów.

Obecnie szczególne znaczenie dla miasta mają rozwój nowych technologii , infrastruktury oraz pozyskiwanie inwestorów w trzech branżach: centra zaplecza biznesowego (tzw. BPO – Business Process Offshoring), logistyka i AGD .

Swoje siedziby w Łodzi mają mBank i Multibank, a centra usług biurowych GE Money Bank i Philips (jego Europejskie Centrum Księgowości powstałe w Łodzi obsługuje 115 oddziałów z 20 krajów). W Łodzi powstała Grupa Atlas .

Łódzką domeną stała się produkcja sprzętu AGD , w Łodzi zainwestowali m.in. Merloni Indesit i  Bosch / Siemens oraz ich poddostawcy. Dzięki temu Łódź stała się jednym z dominujących w Europie ośrodków produkcji tego sprzętu.

W ciągu ostatnich lat w Łodzi zainwestowali też: Gillette (największa na świecie fabryka tej firmy jest w Łodzi), VF Corporation, ABB, Polska Grupa Farmaceutyczna, Hutchinson, Ericpol Telecom , TP SA czy ComArch. Accenture tworzy tzw. informatyczne centrum Demo, a centrum księgowe tworzy CitiBank. W 2006 r. amerykański potentat informatyczny Dell zdecydował wybudować w mieście swoją fabrykę.

Powstały też duże centra handlowo-rekreacyjne, m.in. Galeria Łódzka i Manufaktura (zajmująca powierzchnię 27 ha ). W marcu 2010 roku otwarto centrum handlowe Port Łódź, którego głównym najemcą jest IKEA .

Kultura

Łódź to również ośrodek kulturalny, pełen różnego rodzaju imprez muzycznych, teatralnych, literackich, plastycznych i filmowych. Tu rokrocznie odbywa się kilkadziesiąt festiwali i przeglądów (m.in. Explorers Festiwal czy Festiwal Nauki, Techniki i Sztuki ).

W mieście funkcjonuje 20 placówek muzealnych , z unikalnym w Europie Centralnym Muzeum Włókiennictwa, oraz Muzeum Sztuki – posiadającym najbogatsze w Polsce zbiory sztuki współczesnej. Działa też wiele teatrów (m.in. Teatr Wielki , Teatr Muzyczny, teatry dramatyczne, teatry dla dzieci), Filharmonia (w niedawno przebudowanym futurystycznym gmachu nawiązującym jednak fasadą do dawnego budynku filharmonii), kina i galerie .

Od roku 1886 do dziś funkcjonuje Stowarzyszenie Śpiewacze "Harmonia" , które reprezentuje Łódź na wielu koncertach w Polsce, jak i na świecie (np. w czerwcu 2007 wyjechali na koncerty do Austrii , w listopadzie 2009 do Czech ).

Licznie odwiedzanym przez publiczność wydarzeniem artystycznym są Łódzkie Spotkania Baletowe. Co dwa lata – na scenie łódzkiego Teatru Wielkiego – prezentowane są najnowsze trendy w światowym balecie.

Fontanna przy pl. Dąbrowskiego

Miasto, nie bez powodu określane jest mianem "HollyŁódź", stanowi przecież największy w Polsce ośrodek produkcji filmowej. W Wytwórni Filmów Fabularnych zrealizowano w drugiej połowie XX w. większość polskich filmów fabularnych . Tradycje, tej zlikwidowanej wytwórni, z powodzeniem kontynuuje studio Opus Film. W Wytwórni Filmów Oświatowych powstają filmy edukacyjne i znakomite dokumenty np. nagrodzony Europejską Nagrodą Filmową Felix Usłyszcie mój krzyk Macieja Drygasa . W słynnym Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for powstawały znakomite animowane seriale dla dzieci Miś Uszatek , Colargol , Zaczarowany ołówek , Kot Filemon . W Se-ma-forze Zbigniew Rybczyński zrealizował film Tango , za który otrzymał Oscara . Po likwidacji państwowego Semafora, jego tradycje przejęła spółka realizatorów Se-ma-for Produkcja Filmowa. Powstał tu między innymi znakomicie przyjęty na całym świecie lalkowy film Piotruś i wilk . Film ten zdobył Oscara w kategorii animowanego krótkiego metrażu za rok 2007.

Tu istnieje Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna , gdzie pierwsze swoje zawodowe kroki stawiali m.in. Andrzej Wajda , Roman Polański czy Krzysztof Kieślowski oraz Jan Machulski czy Jerzy Antczak . Tu także od 2000 r. odbywa się prestiżowy Festiwal Camerimage – impreza, na którą przyjeżdżają najwybitniejsi operatorzy i reżyserzy z całego świata.

Filharmonia Łódzka
przy ul. Narutowicza

Centrum kulturalnym miasta jest linia ulic Piłsudskiego – Piotrkowska – Kościuszki/Zachodnia, aż do Pałacu Poznańskiego i usytuowanej tuż za nim – na terenach dawnego imperium włókienniczego fabrykanta Izraela PoznańskiegoManufaktury. W tych starych budynkach z czerwonej cegły powstało centrum handlu, usług, biznesu, nauki, mody, kultury i sztuki.

Na Piotrkowskiej, wraz z przecinającymi ją ulicami, obok najlepszego w Polsce wyboru małych pubów i restauracji, a latem ogródków piwnych, których tradycje sięgają XIX w., znajdują się salony mody, kina, teatry, filharmonia , galerie sztuki, muzea. Coraz więcej jest także luksusowych sklepów i banków. Tu można przyjść, usiąść i popatrzeć na tętniące życiem miasto.

Łódź kandydowała do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2016 (w 2010 nie została zakwalifikowana do II etapu konkursu).

Galeria Wschodnia prezentująca sztukę różnych dyscyplin, m.in. sztukę akcji, performance, instalacje, sztukę wideo, multimedia, fotografie, film, sztukę obiektu.

W Banku PKO przy al. Kościuszki 15 był kręcony film " Vabank ".

Festiwale i przeglądy

Rokrocznie w Łodzi odbywa się kilkadziesiąt festiwali i przeglądów m.in. Camerimage , Festiwal Dialogu Czterech Kultur , Międzynarodowy Festiwal Fotografii , Festiwal Fiesta Libre ).

Kina

Kino Polonia w Łodzi
przy ul. Piotrkowskiej 67

Teatry

Teatr Wielki w Łodzi
przy Placu Dąbrowskiego przed przebudową
(ul. Narutowicza)

W Łodzi w wielu miejscach można obcować ze sztuką teatralną. Działa tu m.in. Teatr im. Stefana Jaracza w Łodzi , Teatr Muzyczny , teatry dramatyczne, teatry dla dzieci. Znajduje się tu także Teatr Wielki , będący drugim pod względem wielkości gmachem operowym w kraju i jednym z największych w Europie – ponad 1300 miejsc na widowni. Zainaugurował on swoją działalność w 1967 r. i do tej pory przygotował ponad 240 premier. W bieżącym repertuarze Teatru Wielkiego znajduje się kilkanaście oper, baletów, operetek – od klasyki po dzieła współczesne.

Chóry

Muzeum Sztuki – Oddział Rezydencja "Księży Młyn" – przy ul. Przędzalnianej
Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne przy Placu Wolności

Muzea

Wśród licznych placówek muzealnych, które znajdują się w Łodzi, jest m.in. Muzeum Sztuki w Łodzi – z unikatową w skali Europy, gromadzoną od lat 30. XX w. kolekcją sztuki nowoczesnej, Centralne Muzeum Włókiennictwa – posiadające (w zabytkowym gmachu Białej Fabryki Ludwika Geyera ) największą w Polsce kolekcję tkaniny artystycznej, Muzeum Historii Miasta Łodzi ( w pałacu Izraela Poznańskiego , jednego ze współtwórców XIX-wiecznej potęgi przemysłowej miasta), Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne – z zabytkami regionu łódzkiego oraz wspaniałą kolekcją numizmatyczną – z monetami, wśród których wiele prezentowanych ocalało tylko w kilku lub kilkunastu egzemplarzach na świecie, czy jedyne w Polsce Muzeum Kinematografii , w którym znajduje się zabytkowy sprzęt filmowy, rekwizyty ze słynnych filmów i lalki z Se-ma-fora . Od listopada 2008 roku przy tym studio filmowym działa Muzeum Bajki, w którym można obejrzeć lalki, dekoracje, sprzęt zdjęciowy i filmy animowane[18].

Sport

Hala Sportowa MOSiR przy ul. ks. Skorupki 21

Kluby sportowe działające w Łodzi (tutaj tylko opisane):

Edukacja i nauka

Liczba studentów szkół wyższych cywilnych w Łodzi w latach 1975-2005

Wyższe uczelnie w Łodzi

W Łodzi istnieje obecnie 27 uczelni wyższych (6 państwowych i 21 niepaństwowych).

Biblioteki

Lista bibliotek wyższych uczelni:

Lista innych bibliotek:

Wspólnoty religijne

Mariawicki kościół diecezjalny pw. św. Franciszka z Asyżu

Ośrodek religijny w Łodzi w przeważającej części dotyczy Kościoła rzymskokatolickiego . Łódź jest siedzibą metropolii łódzkiej w Kościele katolickim .

W Łodzi swoją siedzibą ma także diecezja Kościoła prawosławnegodiecezja łódzko-poznańska , jedna z 6 diecezji w Polsce, utworzona w 1948 roku (zajmuje największą powierzchnię). W Łodzi znajduje się także siedziba diecezji śląsko-łódzkiej Kościoła Starokatolickiego Mariawitów .

Oprócz tego na terenie miasta znajdują się także parafie i zbory innych wyznań katolickich i protestanckich , siedziba gminy żydowskiej , ośrodki zen szkoły Kwan Um , buddyzmu Diamentowej Drogi oraz innych związków wyznaniowych.

Wiele kościołów zostało wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych m. Łodzi.

Łodzianie

Honorowi Obywatele Miasta Łodzi

Lista osób, którym nadano tytuł Honorowego Obywatela Miasta Łodzi[19]:

Laureaci plebiscytu " Łodzianin Roku "

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata

(lista niepełna)

Zobacz też

Miasta partnerskie

Miasto z lotu ptaka.

Spis miast, które zawarły porozumienie o partnerstwie z Łodzią[21]:

MiastoKrajData podpisania umowy
  Barreiro   Portugalia 03.09. 1996
  Chemnitz   Niemcy 1972
  Iwanowo   Rosja 21.01. 1992
  Kaliningrad   Rosja 1992
  Los Angeles [22]   Stany Zjednoczone 2010
  Lyon   Francja 1991
  Lwów   Ukraina 28.11. 2003
  Mińsk   Białoruś 25.02. 1993
  Murcja   Hiszpania 14.10. 1999
  Odessa   Ukraina 07.05. 1993
  Örebro   Szwecja 25.08. 2001
  Puebla   Meksyk 1997
  Rustawi   Gruzja 27.06. 1995
  Stuttgart   Niemcy 26.09. 1988
  Szeged   Węgry 19.05. 2008
  Tampere   Finlandia 1996
  Tel Awiw   Izrael 1994
  Tianjin   Chiny 11.10. 1994
  Wilno   Litwa 22.01. 1991

Przypisy

  1. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, stan 31.12.2009
  2. Tab. 2. Liczba ludności w badanych obszarach wokół wielkich miast Polski (2002). W: Paweł Swianiewicz, Urszula Klimska: Społeczne i polityczne zróżnicowanie aglomeracji w Polsce – waniliowe centrum, mozaika przedmieść . Warszawa: Prace i Studia Geograficzne, 2005, s. 53. 
  3. 3,0 3,1 Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2007 r. [1]
  4. Według danych Państwowej Komisji Wyborczej – 294,39 km² – analizując zamieszczoną tam mapę, daje się zauważyć, iż błędnie do Łodzi wlicza się część terenów należących do wsi Okołowice , gdzie znajduje się Grupowa Oczyszczalnia Ścieków . Rada Miejska w Łodzi kilkukrotnie popierała pomysł, by obszar ten (powiększony jeszcze o części wsi Gorzew i Świątniki – w sumie 2,45km²) inkorporować do miasta ( I , II , III ). Stosowne zarządzenie w sprawie odbycia konsultacji społecznych wydał prezydent Łodzi. Niemal wszyscy głosujący (stanowiący ok. 0,2% uprawnionych do głosowania) poparli tę ideę.Jednak negatywnie zareagowała na to zarówno rada gminy Pabianice ( I , II , III ), jak też sami mieszkańcy tej gminy (99,7% przeciw, przy frekwencji 69%) oraz rada powiatu pabianickiego i wszystkie pozostałe rady gminne tegoż powiatu.
  5. http://bip.uml.lodz.pl/index.php?str=161&id=23208 – załącznik do uchwały Nr LVI/1068/09 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2009 r. (str. 25)
  6. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2009 r. . Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009-08-20. ISSN 1505-5507 . 
  7. Maria Wardzyńska "Był rok 1939 Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion" IPN Instytut Pamięci Narodowej, 2009
  8. Henryk Woch, Ruch oporu w Łodzi w latach II wojny światowej , "Histmag.org", 1 grudnia 2008.
  9. Łódź - moje miasto
  10. Przegląd Wydarzeń Związkowych
  11. Błąd w : Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Ludnosc_Polski
  12. Kwartalnik GUS w Łodzi 2/2007 [2]
  13. http://bip.uml.lodz.pl/index.php?str=161&id=23208 – załącznik do uchwały Nr LVI/1068/09 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2009 r. (str. 10)
  14. Krzysztof Stefański: Ludzie którzy zbudowali Łódź Leksykon architektów i budowniczych miasta. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2009, s. 61. 
  15. Which is Europe's most congested city? ( ang. ). What car?, 2010-04-29. [dostęp 2010-04-29].
  16. TomTom przedstawia najbardziej zatłoczone miasta Europy ( pol. ). tomtom.com, 2010-04-21. [dostęp 2010-06-21].
  17. David Jonasson: Stockholm car traffic not so slow ( ang. ). Stockholm News. [dostęp 2010-05-01].
  18. Muzeum Bajki
  19. Honorowi Obywatele ( pol. ). Wirtualna Łódź (Urząd Miasta Łodzi). [dostęp 2010-02-13].
  20. Kardiochirurg dziecięcy Jacek Moll Łodzianinem Roku
  21. Miasta partnerskie Łodzi ( pol. ). Wirtualna Łódź (Urząd Miasta Łodzi). [dostęp 2010-02-13].
  22. Łódź, Poland

Bibliografia

  • Łódź. Dzieje miasta, red. R. Rosin , t. 1: do roku 1918, red. B. Baranowski , J. Fijałek, Łódź-Warszawa 1980, wyd. 2 1988.
  • Parki Łodzi, red. Jakub Mowszowicz , Łódź 1962.
  • Dorota Berbelska, Willa Herbsta w Łodzi – odtworzenie rezydencji przemysłowca z przełomu XIX/XX wieku [w:] Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, z. 29 (326), 1998, s. 157-170 [3]
  • Waldemar Bieżanowski, Łódka i inne rzeki łódzkie, Łódź ZORA 2004.
  • Waldemar Bieżanowski, Z dziejów kanalizacji i wodociągów łódzkich, Łódź ZORA 2006.
  • Archiwum Państwowe w Łodzi zespół nr 39\520\0 obejmujący lata 1938 - 1944 .
  • Mirosław Jaskulski, Stare fabryki Łodzi, Łódź 1995 .
  • Grażyna Kobojek, Księży Młyn, Łódź 1998 .
  • Małgorzata Laurentowicz-Granas, Joanna Manżett-Kubiak, Pałace Ziemi Obiecanej, Łódź 1997 .
  • Stanisław Łukawski , Łódzka secesja, Łódź 1997 .
  • Leszek Skrzydło , Rody fabrykanckie, Łódź 1999 .
  • Leszek Skrzydło, Rody fabrykanckie II, Łódź 2000 .
  • Krzysztof Stefański , Gmachy użyteczności publicznej dawnej Łodzi, Łódź 2000 .
  • Krzysztof Stefański , Ludzie którzy zbudowali Łódź Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku), Łódź 2009 .
  • Mirosław Zbigniew Wojalski , Działo się w Łodzi..., wyd. II' Łódź 1996 .
  • Mirosław Zbigniew Wojalski , Cmentarz Żydowski w Łodzi, Łódź 1999, wyd III 2002 .
  • Mirosław Zbigniew Wojalski , Kieszonkowa kronika dziejów Łodzi, Łódź 1998 , wyd V 2006 .
  • Mirosław Zbigniew Wojalski 575 lat miasta Łodzi, Łódź 1998 , wyd V 2006 .
  • Henryk Woch, Ruch oporu w Łodzi w latach II wojny światowej , "Histmag.org", 1 grudnia 2008.
  • Praca zbiorowa, Łódź – Księży Młyn. Historia ludzi, miejsca i kultury, Łódź 1998.
  • Praca zbiorowa, Łódź 2000. W drodze do przyszłości, Łódź 1995.

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Łódź":

Rodzimy Kościół Polski ...

Tampere ...

1972 ...

Dzielnica miasta portowe, handlowe, przemysłowe, bogaczy, slumsy ).Dzielnice miast wojewódzkich Polski: Białystok Bydgoszcz Gdańsk Gorzów Wielkopolski Katowice Kielce Kraków Lublin Olsztyn Opole Rzeszów Szczecin Toruń Warszawa Wrocław Zielona Góra Miasta gdzie funkcjonowały dzielnice: Łódź Poznań Przypisy↑ (Art. 5 i 37) Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. ...

Szczekociny "Kalendarium życia i twórczości", [w:] "Władysław Strzemiński 1893-1952. W setną rocznicę urodzin.", Łódź 1994, s 65-66. ...

Archeologia praktyka, Warszawa 2002 Andrzej Abramowicz , "Historia archeologii polskiej XIX i XX wiek", Warszawa, Łódź 1991 Oxford, "Wielka Historia Świata" Linki zewnętrzne Archeologia w katalogu Open Directory Project ...

1908 ...

Zakon Kaznodziejski ...

Kod pocztowy ...

Majuskuła ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Łódź":

214a II Wojna Światowa. Działania zbrojne w latach 1939 - 1941 r. (plansza 4) ...

Transport i łączność (plansza 18) na świecie. Miasta takie jak Kraków, Gdańsk, Katowice, Poznań, Wrocław, Szczecin oraz Łódź także posiadają porty lotnicze o międzynarodowym statusie. Dzięki temu do większości ...

143. Polacy na przełomie XIX i XX w. (plansza 7) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie