| Choroby układu sercowo-naczyniowego |
|
|
Choroby układu krążenia - schorzenia dotyczące
narządów
i
tkanek
wchodzących w skład
układu krążenia
, a w szczególności
serca
,
tętnic
i
żył
, dlatego często są też nazywane chorobami układu sercowo-naczyniowego. Historycznie ich rozpoznawaniem i leczeniem zajmowała się
interna
. Obecnie są domeną
kardiologii
, natomiast operacyjnym (inwazyjnym ich leczeniem zajmują się
chirurgia naczyniowa
,
kardiologia inwazyjna
,
kardiochirurgia
. Leczeniem chorób naczyniowych zajmuje się też
neurologia
czy
reumatologia
.
Wraz z rozwojem cywilizacji doszło do zwiększonej zachorowalności na choroby układu krążenia, tak, że wiele z nich nazywanych jest
chorobami cywilizacyjnymi
. W
Polsce
są odpowiedzialne za 50% liczby zgonów[1], z tego najczęstszymi przyczynami zgonu jest
zawał serca
i
udar mózgu
[2].
Do chorób układu krążenia zalicza się:
Klasyfikacja chorób układu krążenia ICD- 10 (I00- I99)
- choroba reumatyczna bez wzmianki o zajęciu serca
- choroba reumatyczna z zajęciem serca
- pląsawica reumatyczna
Reumatyczna choroba serca
Przewlekła choroba reumatyczna serca (I05- I09)
- choroby reumatyczne zastawki dwudzielnej
- choroby reumatyczne zastawek tętnicy głównej
- choroby reumatyczne zastawki trójdzielnej
- wady wielu zastawek (skojarzone)
- inne choroby reumatyczne serca
- samoistne (pierwotne) nadciśnienie
- choroba nadciśnieniowa z zajęciem serca
- choroba nadciśnieniowa z zajęciem nerek
- choroba nadciśnieniowa z zajęciem serca i nerek
- nadciśnienie wtórne
- dusznica bolesna
- ostry zawał serca
- ponowny zawał serca („dorzut”)
- niektóre powikłania występujące w czasie ostrego zawału serca
- inne ostre postacie choroby niedokrwiennej serca
- przewlekła choroba niedokrwienna serca
Zespół sercowo- płucny i choroby krążenia płucnego (I26- I28)
- zator płucny
- inne zespoły sercowo- płucne
- inne choroby naczyń płucnych
Inne choroby serca (I30- I52)
- ostre
zapalenie osierdzia
- inne choroby osierdzia
- zapalenie osierdzia w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
- ostre i podostre
zapalenie wsierdzia
- niereumatyczne zaburzenia czynności
zastawki dwudzielnej
- niereumatyczne zaburzenia funkcji zastawki
tętnicy głównej
- niereumatyczne zaburzenia funkcji
zastawki trójdzielnej
- zaburzenia funkcji zastawki
pnia płucnego
- zapalenie wsierdzia, zastawki, nie określone
- zapalenie wsierdzia i zaburzenia funkcji zastawek serca w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
- kardiomopatie
- kardiomiopatia w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
- blok przedsionkowo- komorowy i lewej odnogi pęczka Hisa
- inne zaburzenia przewodnictwa
Niedomykalność i zwężenie zastawki mitralnej
Choroby naczyń mózgowych (I60- I69)
-
krwotok podpajęczynówkowy
- krwotok mózgowy
- inne nieurazowe krwotoki mózgowe
-
zawał mózgu
-
udar
, nie określony jako krwotoczny lub zawałowy
- niedrożność i zwężenie tętnic przedmózgowych nie powodujące zawału mózgu
- niedrożność i zwężenie tętnic mózgowych nie powodujące zawału mózgu
- inne choroby naczyń mózgowych
- zaburzenia naczyń mózgowych w chorobach występujących gdzie indziej
- następstwa chorób naczyń mózgowych
Widoczne zmiany miażdżycowe aorty
Choroby tętnic, tętniczek i naczyń włosowatych (I70- I79)
-
miażdżyca
-
tętniak
i tętniak rozwarstwiający tętnicy głównej
- tętniak innych tętnic
- inne choroby naczyń obwodowych
- zator i zakrzep tętniczy
- inne zaburzenia czynności tętnic i tętniczek
- choroby naczyń włosowatych
- zaburzenia czynności tętnic, tętniczek i
naczyń włosowatych
w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
Choroby żył, naczyń limfatycznych i węzłów chłonnych, niesklasyfikowane gdzie indziej (I80- I89)
- zapalenie żył i zakrzepowe zapalenie żył
- zakrzep żyły wrotnej
- inne zatory i zakrzepy żylne
-
żylaki kończyn dolnych
- guzy krwawiczne odbytu
-
żylaki przełyku
-
żylaki
o innym umiejscowieniu
- inne zaburzenia żył
- nieokreślone zapalenie węzłów chłonnych
- inne niezakaźne zaburzenia funkcji naczyń i węzłów chłonnych
Inne i nieokreślone zaburzenia układu krążenia (I95- I99)
-
niedociśnienie tętnicze
- pozabiegowe zaburzenia układu krążenia, niesklasyfikowane gdzie indziej
- inne zaburzenia funkcji układu krążenia w chorobach sklasyfikowanych gdzie indziej
- inne i nieokreślone zaburzenia układu krążenia.
Główne objawy
Badania
Wystąpienie jakichkolwiek niepokojących
objawów chorobowych
, wymaga niezwłocznej konsultacji z
lekarzem
. Ważna jest szybka reakcja, gdyż w przypadku chorób układu krążenia tylko leczenie w odpowiednim stadium może przynieść efekty. W badaniach układu krążenia posługujemy się badaniami diagnostycznymi ogólnymi i specjalistycznymi.
Wpływ badań laboratoryjnych na ocenę ryzyka chorób układu krążenia
Przeprowadzane
badania epidemiologiczne
, kliniczne i doświadczalne, rozszerzyły wiedzę związaną z istnieniem parametrów, pozwalających ocenić predyspozycje do rozwoju chorób układu krążenia, przede wszystkim powstających na podłożu miażdżycowym.
Wskaźniki te mają ułatwić:
- identyfikację czynników sprzyjających rozwojowi choroby
- wczesne wykrywanie nieprawidłowości (zanim wystąpią pierwsze objawy chorobowe)
- ocenę rokowań u pacjentów ze zdiagnozowana chorobą
- ocenę skuteczności podejmowanych działań profilaktycznych
Z praktycznego punktu widzenia, badania laboratoryjne pomocne w ocenie ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, możemy podzielić na:
- Badania podstawowe
- Badania dodatkowe
- Badania specjalistyczne
- Molekuły adhezyjne
- Podfrakcje HDL
-
Apolipoproteiny
- Profil LDL
- PAI, t-PA
- Inne markery- w tym badania genetyczne
Badania nieinwazyjne
Rola nieinwazyjnych badań układu krążenia, obejmuje rozpoznawanie, monitorowanie leczenia oraz stratyfikację ryzyka. Do najczęściej zlecanych badań nieinwazyjnych zaliczamy:
Pomostowanie aortalno-wieńcowe
Badania inwazyjne
W przypadku gdy wykonane badania nieinwazyjne nie są wystarczające, bądź stadium choroby jest na tyle zaawansowane że wymaga ona leczenia operacyjnego, stosuje się metody inwazyjne badań, jak np.:
Profilaktyka
Zwalczanie czynników ryzyka
Podstawą
profilaktyki
chorób układu krążenia jest zwalczanie czynników ryzyka poprzez:
- prawidłowe odżywianie
- wyrabianie nawyków aktywnego wypoczynku
- unikanie nałogu palenia papierosów
- okresowe badania lekarskie, uwzględniające:
- pomiar masy i wysokości ciała
- pomiar ciśnienia krwi
- pomiar glikemii
- wykonywanie przesiewowych badań cholesterolu
- ultrasonograficzną ocenę grubości ścian tętnic szyjnych.
Wczesne wykrywanie chorób układu krążenia u dzieci i młodzieży
Przewidywanie wystąpienia chorób układu krążenia, powinno się rozpocząć od oceny okresu płodowego. Biorąc pod uwagę fakt, że mała masa urodzeniowa może stanowić ryzyko choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego,
otyłości
lub
cukrzycy
w życiu dorosłym, to istnieje potrzeba objęcia tej grupy dzieci wczesną profilaktyką. Takie działanie ma na celu zmniejszenie rozwoju tych i innych chorób w późniejszych latach życia. O skuteczności wczesnej identyfikacji u dzieci i młodzieży przekonuje fakt, że np. hiperlipoproteinemie, uznawane za najważniejszy czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca, mogą być wykryte już we
krwi pępowinowej
.
Ćwiczenia fizyczne
Korzystny wpływ aktywności ruchowej
Przeprowadzane w wielku krajach badania dostarczały i dostarczają coraz to nowych i bardziej przekonujących dowodów świadczących o znaczeniu systematycznej aktywności fizycznej w zapobieganiu chorobom układu krążenia oraz redukcji przedwczesnej
umieralności
. Wyniki najbardziej znanych i najczęściej cytowanych w piśmiennictwie medycznym długofalowych badań epidemiologicznych prowadzonych w Framingham, badań MRFIT, Harvard Alumni Study czy Nurses Health Study wskazują na korzystne efekty systematycznego wysiłku fizycznego w profilaktyce zmniejszenia umieralności z powodu chorób układu krążenia. Pozwoliły one na poznanie wielu mechanizmów korzystnego oddziaływania ćwiczeń fizycznych. Dowiodły też, że regularny wysiłek fizyczny w odpowiednim czasie oraz intensywności wpływa pozytywnie na
metabolizm
lipidów i węglowodanów, czynność śródbłonka naczyniowego, może modyfikować korzystnie stan równowagi czynnościowej między układem krzepnięcia i fibrynolizy.
Zalecenia aktywności ruchowej w pierwotnej prewencji chorób układu krążenia i promocji zdrowia
Przy braku przeciwwskazań należy pamiętać, że zbyt mała dawka ćwiczeń nie przyniesie istotnych efektów fizjologicznych, nadmierny, niedostosowany do wieku, stanu zdrowia i możliwości może być potencjalnie szkodliwy. W tabeli zostały przedstawione najbardziej znane i akceptowane w wielu krajach zalecenia aktywności ruchowej.
Aktywność ruchowa
WHO
1993 |
Centers for Disease Control and Prevention
| American Heart Association and Prevention (CDCP) 1995 | American College of (AHA) 1996 | Europejskie Towarzystwa Sports Medicine (ACSM) 1998 | International Task Force for Prevention Naukowe EAS, ESC, ESH 1998 | of Coronary Heart Disease IAS 1998 |
---|
Częstotliwość treningu w tygodniu | 3-5 razy | codziennie | 3-6 razy | 3-5 razy | 4-5 razy | 4-5 razy |
---|
Intensywność ćwiczeń | 60-85% max tętna | umiarkowana | 40-60% max tętna | 60-90% max tętna | 60-75% max tętna | 60-75% max tętna |
---|
Czas trwania jednostki treningowej | 20-60 minut | min. 30 minut | 30-60 minut | 20-60 minut | 30-40 minut | 20-30 minut |
---|
Rodzaj zalecanego teningu | wysiłki wytrzymałościowe | wysiłki wytrzymałościowe | wysiłki wytrzymałościowe | wysiłki wytrzymałościowe | wysiłki wytrzymałościowe | |
---|
Ćwiczenia oporowe | | uzupełnienie | uzupełnienie min. 2x w tygodniu 8-10 zestawów ćwiczeń po 10-15 powtórzeń | uzupełnienie min. 2x w tygodniu 8-10 zestawów ćwiczeń po 10-12 powtórzeń | | |
---|
Wydatek energetyczny w czasie ćwiczeń | | 200 kcal/dzień, 1400kcal/tydzień | | minimum 300 kcal/trening | | |
---|
Przeciwwskazania dotyczące wysiłku fizycznego
Osoba dorosła przed podjęciem systematycznego wysiłku fizycznego, powinna być uprzednio poddana badaniom lekarskim, gdyż u osób zamierzających podjąć intensywny, wyczerpujący trening, bądź u osób starszych obciążonych przewlekłymi chorobami, wskazana jest większa ostrożność.
Bezwzględne przeciwwskazania do systematycznej aktywności ruchowej- znaczny stopień uszkodzenia serca, m.in. zmiany pozapalne mięśnia sercowego,
wady serca
, choroba niedokrwienna serca, które doprowadziły do niewydolności krążenia i/lub niewydolności wieńcowej spoczynkowej
- zwężenie ujścia aortalnego
- kardiomiopatia
- znaczny stopień przerostu mięśnia sercowego
- tętniak serca
- niestabilna dusznica bolesna
- zaburzenia przewodnictwa i/lub zaburzeń rytmu serca pojawiające się lub nasilające przy niewielkim obciążeniu wysiłkowym
- przedwczesne pobudzenie komorowe wieloogniskowe i R/T
- spoczynkowa tachykardia
- napadowe migotanie przedsionków
- nadciśnienie tętnicze nieuregulowane farmakologicznie
- niewydolność układu oddechowego
- istotne ograniczenie rezerw wentylacyjnych płuc
- niewyrównana cukrzyca
-
nadwaga
powyżej 60% należnej masy ciała
- stan zapalny w organizmie
- incydenty zakrzepowo- zatorowe w wywiadzie
|
Ciekawostka
Wiele osób wykonuje intensywny wysiłek fizyczny wbrew wyraźnym zakazom lekarskim, zapominając że powikłania kardiologiczne mogą się zdarzyć także w czasie wysiłków o małej intensywności. Z prac autorów japońskich wynika, że wiele nagłych powikłań kardiologicznych zdarzyło się podczas… gry w golfa.
Interakcje leków stosowanych w chorobach układu krążenia
Znajomość mechanizmów interakcji
farmakodynamicznych
i
farmakokinetycznych
leków stosowanych w kardiologii pozwala na uniknięcie potencjalnych zagrożeń wynikających z ich kojarzenia. W
biotransformacji
leków kardiologicznych najważniejszą rolę odgrywają trzy
izoenzymy
:
Na niepożądane reakcje lekowe są narażeni zwłaszcza ludzie starsi przyjmujący wiele leków, dlatego ważna jest znajomość tego zagadnienia, gdyż pozwala na bezpieczniejsze kojarzenie leków i uniknięcie potencjalnych interakcji. Duża zmienność osobnicza w nasileniu objawów przy wystąpieniu interakcji lekowych, wynika z przyczyn związanych z pacjentem lub lekiem, może być np. wynikiem chorób, rodzaju
diety
. Zmienność osobnicza nasilenia interakcji leków zależy od wielkości dawek leków, czasu trwania leczenia, kolejności oraz drogi ich stosowania.
Leki o potencjalnych możliwościach wchodzenia w interakcje metaboliczne z lekami kardiologicznymi metabolizowanymi przy udziale izoenzymów
cytochromu P450
| CYP 3A4 | CYP 2D6 | CYP 2C9 |
---|
substraty | - Steroidy
- 17β- estradiol
- 17α- etynyloestradiol
-
Hydrokortyzon
- Progesteron
- Testosteron
| | - Antagoniści receptora angiotensyny II
|
---|
inhibitory | | | |
---|
induktory | | Wysoce oporny na indukcję | |
---|
Przypisy
Bibliografia
- "Choroby wewnętrzne" pod red. A. Szczeklika, str. 1408-1409
- „Kardiologia zapobiegawcza” pod red. M. Naruszewicza, Szczecin, wyd. PTMNM, 2003, s. 31-34 i 217-265,
Zobacz też