Musica enchiriadis – anonimowy traktat pochodzący z IX wieku . Jest pierwszym zachowanym przykładem prób sformułowania systemu reguł dotyczących polifonii w średniowiecznej muzyce europejskiej . Dawniej traktat ten przypisywano błędnie Hucbaldowi – taką informację można wciąż odnaleźć w wielu polskich podręcznikach. Wśród domniemanych autorów wymieniany jest także Odo z Cluny (879–942) oraz Otger z St. Amand (działający ok. 924–52).

Traktat ten, wraz z towarzyszącym mu komentarzem – Scolica enchiriadis, był szeroko rozpowszechniony w średniowiecznej Europie, w odpisach zazwyczaj łączony z traktatem Boecjusza De Institutione Musica. Składa się z dziewiętnastu rozdziałów. Pierwszych dziewięć poświęconych jest notacji , skalom modalnym i chorałowi . Rozdziały 10-18 są szczegółowym omówieniem muzyki polifonicznej. Autor wskazuje na konsonanse , które powinny być wykorzystywane w komponowaniu lub improwizowaniu polifonii wczesnośredniowiecznej; wskazane są interwały kwarty , kwinty , oktawy , rzadziej tercji i seksty . W tekście pojawiają się także przykłady wczesnego stylu organalnego w fakturze nota contra notam oraz wskazówki dotyczące nadawania odpowiedniego charakteru wykonywanym utworom. Rozdział 19 relacjonuje mit orficki .

Notacja dazjalna (notacja dasjańska, dasia notatio) użyta w Musica enchiriadis. Skala stanowi cztery tetrachordy. Symbole oznaczające poszczególne nuty są obracane lub odbijane dla określenia tetrachordu. Współczesna transkrypcja znajduje się na liniach.

Skala użyta w traktacie oparta jest na tetrachordach i zdaje się stworzona na potrzeby dzieła, a nie oparta na ówczesnej praktyce. Zastosowana jest także rzadka metoda notacji – tzw. notacja dazjalna (notacja dasjańska, dasia notatio). Krytyczne wydanie traktatu zostało opublikowane w 1981 roku.

Zobacz też

• Hucbald ,
• Chorał gregoriański ,
• Organum ,
• Muzyka w średniowieczu .

Bibliografia

• Encyklopedia Muzyki, red. A. Chodkowski, Warszawa, PWN, 2001 .
• Józef M. Chomiński , Historia harmonii i kontrapunktu, tom I, Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1958 .
• Raymond Erickson, "Musica enchiriadis, Scholia enchiriadis", The New Grove Dictionary of Music and Musicians, London, Macmillan, 2001.

Linki zewnętrzne

Całość łacińskiego tekstu z wydania krytycznego