Józef Koffler
Józef Koffler w 1931 roku
Urodzony	28 listopada 1896 Stryj
Zmarł	1944 Krosno
Znany z	pierwszy polski dodekafonista

Józef Koffler (ur. 28 listopada 1896 w Stryju , zm. prawdopodobnie w 1944 roku w Krośnie ) - polski kompozytor.

Życie

Józef Koffler pochodził z rodziny polsko- żydowskiej . W latach 1910 - 1914 uczył się w gimnazjum w Stryju . Jednocześnie kształcił się prywatnie w dziedzinie kontrapunktu , harmonii i gry na fortepianie . W latach 1914 - 1915 studiował prawo a potem harmonię i kompozycję na Uniwersytecie w Wiedniu . Jednym z nauczycieli w dziedzinie kompozycji muzycznej był Hermann Grädener. W roku 1916 został powołany do austriackiej służby wojskowej , którą miał zakończyć w roku 1920 . Po odrodzeniu Polski w 1918 przeszedł do nowo organizowanego wojska polskiego, kiedy tylko uformowały się pierwsze jego oddziały. W wojsku polskim kontynuował zajmowanie się muzyką jako dyrygent orkiestr dętych, dla których również komponował muzykę. Zimą 1920 roku kontynuował studia tym razem na na wydziale muzykologii , gdzie studiował m.in. u Guido Adlera, Roberta Lacha, Wilhelma Fischera i Egona Wellesza. W tym samym czasie studiował również dyrygenturę u Feliksa Weingartnera . W roku 1923 obronił pracę doktorską po czym pracował w Wiedniu jako nauczyciel muzyki i dyrygent chóru w Burgtheater . W okresie wiedeńskim poznał Albana Berga , którego muzyka wpłynęła na estetykę Kofflera. Koffler wrócił do Polski i osiedlił się we Lwowie w 1925 roku. Nauczał tu w latach 1924-1941 kompozycji, instrumentacji , form muzycznych i harmonii w Konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego . Popularnością cieszyły się jego kursy z dziedziny kompozycji atonalnej , gdzie jednym z jego uczniów był znany kompozytor Roman Haubenstock-Ramati. Na początku lat trzydziestych Koffler zetknął się z Arnoldem Schönbergiem i jego dodekafoniczną techniką kompozytorską, która miała znaczny wpływ na jego twórczość. W tym samym czasie został wybrany na członka Zarządu Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich w Warszawie oraz Związku Polskich Muzyków Pedagogów.

Józef Koffler działał także jako krytyk i publicysta muzyczny. W latach 1930 - 1938 był redaktorem naczelnym czasopisma "Orkiestra", a w latach 1936 - 1937 publikował także w czasopiśmie "Echo". Jego artykuły ukazywały się także innych polskich czasopismach. Po Wrześniu 1939 i zajęciu miasta przez armię sowiecką Józef Koffler został kierownikiem katedry kompozycji i prorektorem nowo utworzonego państwowego konserwatorium we Lwowie. Wtedy też został przez władze sowieckie mianowany profesorem .

Kiedy Niemcy weszli do miasta w lipcu 1941 roku, Koffler wraz z żoną i synem został uwięziony i wywieziony do getta w Wieliczce koło Krakowa . Dalsze ich losy nie są dokładnie znane. Najprawdopodobniej razem z rodziną został zastrzelony przez Niemców na początku 1944 roku w pobliżu miasta Krosno na Podkarpaciu, gdzie ukrywał się po likwidacji getta w Wieliczce. Józef Koffler wraz z Tadeuszem Majerskim byli jedynymi kompozytorami polskimi okresu międzywojennego posługującymi się techniką dodekafoniczną .

Spośród całej spuścizny Kofflera tylko dwa dzieła zostały wydane po wojnie (przez PWM ) i są dostępne: Trio smyczkowe op. 10 oraz Kantata Miłość op. 14^[1]. Po roku 1990 kilkanaście utworów Kofflera zostało utrwalonych na nagraniach płytowych.

Spis kompozycji wg numeru opusowego i daty powstania

Utwory własne

• Chanson Slave (przed 1918)
• Zwei Lieder – Dwie pieśni na sopran i fortepian op. 1 (1917)
• Uwertura "Hanifa" op. 2 (zniszczona)
• Suita orientalna op. 3 (zniszczona)
• Sielanka na orkiestrę kameralną op. 4 (zniszczona)
• Kwartet smyczkowy op. 5 (zniszczony)
• 40 polskich pieśni ludowych op. 6 (1925)
• Musique de ballet op. 7 (1926)
• Musique. Quasi una sonata op. 8, à Karol Szymanowski (1927)
• 15 wariacyj szeregu 12 tonów (15 variations d'après une suite de douze tons) op. 9 (1927)
• Trio smyczkowe op. 10 (1928)
• I Symfonia op. 11 (1930)
• Sonatina op. 12 (1930)
• 15 wariacyj szeregu 12 tonów op. 9a, opracowanie opusu 9 na orkiestrę smyczkową (1931)
• Koncert fortepianowy op. 13 (1932)
• Kantata Miłość (Die Liebe) na głos, altówkę, wiolonczelę i klarnet op. 14 do tekstu hymnu do miłości św. Pawła (1931)
• Balet-oratorium Alles durch M.O.W. (Instytut Korespondencji Codziennej) na tancerzy, sopran i baryton solo, chór i orkiestrę op. 15 (1932)
• Divertimento (Mała serenada) na obój, klarnet, fagot op. 16 (1931, zag.)
• II Symfonia op. 17 (1933)
• Capriccio na skrzypce i fortepian op. 18 (1936)
• Sonata fortepianowa op. 19 (1935, zag.)
• Kwartet smyczkowy op. 20 (1934, zag.)
• III Symfonia op. 21 (1935)
• Quatre poèmes na skrzypce z fortepianem op. 22 (1935)
• Variations sur une valse de Johann Strauss op. 23 (1935)
• opracowania kolęd polskich na chór mieszany (1934-1936)
• Suita polska na orkiestrę kameralną op. 24 (1936)
• Mała suita wg Klavierbüchlein für Anna Magdalena Bach J. S. Bacha (około 1937, zaginiona)
• instrumentacja Wariacji Goldbergowskich J. S. Bacha na małą orkiestrę (1938)
• Händeliana, 30 wariacji na temat passacaglii Händla (przed 1940, zag.)
• Uwertura radosna op. 25 (1940, zag.)
• IV Symfonia op. 26 (1940)
• Czotyry dytiaczi piesy (Cztery utwory dziecięce na fortepian; przed 1940)
• Ukrajinśki eskizy (Szkice ukraińskie) op. 27 na kwartet smyczkowy (przed 1941)

Z tego: Instrumentacje, aranżacje, opracowania

• Mała suita wg Klavierbüchlein für Anna Magdalena Bach J. S. Bacha (około 1937, zaginiona)
• instrumentacja Wariacji Goldbergowskich J. S. Bacha na małą orkiestrę (1938)
• muzyka do sztuk scenicznych (zaginiona)

Spis kompozycji wg stopnia zachowania

Utwory zachowane

• Chanson Slave (przed 1918)
• Zwei Lieder – Dwie pieśni na sopran i fortepian op. 1 (1917)
• 40 polskich pieśni ludowych op. 6 (1925)
• Musique de ballet op. 7 (1926)
• Musique. Quasi una sonata op. 8, à Karol Szymanowski (1927)
• 15 wariacyj szeregu 12 tonów (15 variations d'après une suite de douze tons) op. 9 (1927)
• 15 wariacyj szeregu 12 tonów op. 9a, opracowanie opusu 9 na orkiestrę smyczkową (1931)
• Trio smyczkowe op. 10 (1928)
• I Symfonia op. 11 (1930)
• Sonatina op. 12 (1930)
• Koncert fortepianowy op. 13 (1932)
• Kantata Miłość (Die Liebe) na głos, altówkę, wiolonczelę i klarnet op. 14 (1931)
• Balet-oratorium Alles durch M.O.W. (Instytut Korespondencji Codziennej) na tancerzy, sopran i baryton solo, chór i orkiestrę op. 15 (1932)
• II Symfonia op. 17 (1933)
• Capriccio na skrzypce i fortepian op. 18 (1936)
• III Symfonia op. 21 (1935)
• Quatre poèmes na skrzypce z fortepianem op. 22 (1935)
• Variations sur une valse de Johann Strauss op. 23 (1935)
• opracowania kolęd polskich na chór mieszany (1934-1936)
• instrumentacja Wariacji Goldbergowskich J. S. Bacha na małą orkiestrę (1938)
• IV Symfonia op. 26 (1940)
• Czotyry dytiaczi piesy (Cztery utwory dziecięce na fortepian; przed 1940)
• Ukrajinśki eskizy (Szkice ukraińskie) op. 27 na kwartet smyczkowy (przed 1941)

Utwory zniszczone bądź uważane za zaginione

• Uwertura "Hanifa" op. 2 (zniszczona)
• Suita orientalna op. 3 (zniszczona)
• Sielanka na orkiestrę kameralną op. 4 (zniszczona)
• Kwartet smyczkowy op. 5 (zniszczony)
• Divertimento (Mała serenada) na obój, klarnet, fagot op. 16 (1931)
• Sonata fortepianowa op. 19 (1935)
• Kwartet smyczkowy op. 20 (1934)
• Suita polska na orkiestrę kameralną op. 24 (1936)
• Mała suita wg Klavierbüchlein für Anna Magdalena Bach J. S. Bacha (około 1937, zaginiona)
• Uwertura radosna op. 25 (1940)
• Händeliana, 30 wariacji na temat passacaglii Händla (przed 1940)
• muzyka do sztuk scenicznych (zaginiona)

Spis kompozycji wg składu

Utwory fortepianowe

• Chanson Slave (przed 1918)
• 40 polskich pieśni ludowych op. 6 (1925) (mogą być wykonywane bez głosu solowego)
• Musique de ballet op. 7 (1926)
• Musique. Quasi una sonata op. 8, à Karol Szymanowski (1927)
• 15 wariacyj szeregu 12 tonów (15 variations d'après une suite de douze tons) op. 9 (1927)
• Sonatina op. 12 (1930)
• Sonata fortepianowa op. 19 (1935, zaginiona)
• Variations sur une valse de Johann Strauss op. 23 (1935)
• Czotyry dytiaczi piesy (Cztery utwory dziecięce; przed 1940)

Utwory kameralne

• Kwartet smyczkowy op. 5 (zniszczony)
• Trio smyczkowe op. 10 (1928)
• Divertimento (Mała serenada) na obój, klarnet, fagot op. 16 (1931, zaginione)
• Capriccio na skrzypce i fortepian op. 18 (1936)
• Kwartet smyczkowy op. 20 (1934, zaginiony)
• Quatre poèmes na skrzypce z fortepianem op. 22 (1935)
• Ukrajinśki eskizy (Szkice ukraińskie) op. 27 na kwartet smyczkowy (przed 1941)

Utwory symfoniczne

• Uwertura "Hanifa" op. 2 (zniszczona)
• Suita orientalna op. 3 (zniszczona)
• Sielanka na orkiestrę kameralną op. 4 (zniszczona)
• 15 wariacyj szeregu 12 tonów op. 9a, opracowanie opusu 9 na orkiestrę smyczkową (1931)
• I Symfonia op. 11 (1930)
• Koncert fortepianowy op. 13 (1932)
• II Symfonia op. 17 (1933)
• III Symfonia op. 21 (1935)
• Suita polska na orkiestrę kameralną op. 24 (1936, zaginiona)
• IV Symfonia op. 26 (1940)
• Uwertura radosna op. 25 (1940, zaginiona)
• Händeliana, 30 wariacji na temat passacaglii Händla (przed 1940, zaginione)
• Mała suita wg Klavierbüchlein für Anna Magdalena Bach J. S. Bacha (około 1937, zaginiona)
• instrumentacja Wariacji Goldbergowskich J. S. Bacha na małą orkiestrę (1938)
• muzyka do sztuk scenicznych (zaginiona)

Wokalne i wokalno-instrumentalne

• Zwei Lieder - Dwie pieśni na sopran i fortepian op. 1 (1917)
• 40 polskich pieśni ludowych op. 6 (1925) (zob.także utwory fortepianowe)
• Kantata Miłość (Die Liebe) na głos, altówkę, wiolonczelę i klarnet op. 14 (1931)
• Balet-oratorium Alles durch M.O.W. (Instytut Korespondencji Codziennej) na tancerzy, sopran i baryton solo, chór i orkiestrę op. 15 (1932) (Zachował się jedynie wyciąg fortepianowy tego utworu. W 2008 r. utwór został zinstrumentowany przez Edwarda Pałłasza , a polskie libretto zostało od nowa napisane przez Joannę Kulmową . Premiera utworu pod nowym tytułem Matrimonio con variazioni odbyła się 16 maja 2009 w Warszawskiej Operze Kameralnej .)
• opracowania kolęd polskich na chór mieszany (1934-1936)

Dyskografia

• Józef Koffler, Musique de ballet op. 7, Steffen Schleiermacher, fortepian, MDG MDG6131433, 1996, The Viennese School - Teachers and Followers
• Józef Koffler, Sonatina na fortepian op. 12, Joseph Holt, fortepian, Darkness & Light, dysk nr 2, JDT 3086, 1182819, 1997
• Józef Koffler, Utwory fortepianowe I ( [1] ), Elżbieta Sternlicht, fortepian, Acte Préalable , AP0122, 2005, autorstwo książeczki (wkładki): Bogusław Schaeffer . Czas nagrania: 52'11"
• Józef Koffler, Utwory fortepianowe II ( [2] ), Elżbieta Sternlicht, fortepian, Acte Préalable, AP0123, 2005, książeczka: Boguslaw Schaeffer. Czas nagrania: 40'32"

Przypisy

Bibliografia

• Maciej Gołąb, "Józef Koffler", Kraków: Musica Iagellonica, 1995.
• "Muzyka" 1996 nr 2 - numer spcjalny poświęcony Kofflerowi:
  • Maciej Gołąb, Józef Koffler i Szkoła Wiedeńska (s. 3-16)
  • Iwona Linstedt, Dodekafonia w symfoniach Jozefa Kofflera (s. 17-74)
  • I- Lindstedt, Instrumentacja a forma w symfoniach Jozefa Kofflera (s. 75-130)
  • Leszek Mazepa, Relacje prasy lwowskiej o wykonaniach utworow Józefa Kofflera" (s. 139-158).

• Jerzy Freiheiter, Józef Koffler, "Muzyka" 7-8 (1936), s. 85-86.
• Zygmunt Folga, Dodekafonia Józefa Kofflera, "Muzyka" 1972 nr 4, s. 65-83.
• Maria Zduniak, "Twórczość i działalność Józefa Kofflera w okresie 20-lecia międzywojennego", Zeszyty naukowe Akademii Muzycznej we Wrocławiu, Wrocław 1983, s. 37-59.
• Leszek Mazepa, Okres radziecki w życiu i twórczości Józefa Kofflera, "Muzyka" 1983 nr 1, s. 67-100.

• Maciej Gołąb, "Zwolftontechnik bei Józef Koffler. Ein polnisher Beitrag zur Geschichte der Dodekaphonie in der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts." Musik des 'Ostens. 10 (1986): 167-179.
• Maciej Gołąb, "Das Schaffen Jozef Kofflers", w: Probleme einer Stilgestaltung. Verfemte Musik. Komponisten in den Diktaturen unseres Jahrhunderts. Ed. J. Braun, V. Karbusicky, H.T. Hoffmann. Frankfurt am Main, 1995, s. 205-217.
• "Displaced Music" ("Odrzucona muzyka"), Pfau, Zagłębie Saary, 1998, tom 18: "Persecution and Re-discovery". Lecture-concerts of "musica reanimata" about the composers Max Brand, Alfred Goodman, Józef Koffler and Ursual Mamlok

Zobacz też

• Dodekafonia
• Kompozytorzy muzyki poważnej

Linki zewnętrzne

• J.Koffler - spis twórczości, bibliografia
• J.Koffler - sylwetka, spis twórczości