Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Romantyzm

Romantyzm

Romantyzm (z fr. romantisme, od roman – powieść, opowieść) – epoka w historii sztuki i literatury, trwająca od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX wieku . Romantyzm był ruchem ideowym, literackim i artystycznym, który rozwinął się początkowo w Europie i wyrażał się w poezji , malarstwie i muzyce .

Powstał jako reakcja na zmiany społeczne i polityczne wywołane rewolucją przemysłową i rewolucją francuską z 1789 roku. Był formą buntu przeciwko ustalonym regułom społecznym, które rządziły społeczeństwami epoki Oświecenia – przeciw sztywnym zasadom życia arystokracji i mieszczaństwa , ustalonym regułom życia politycznego oraz przeciw naukowemu podejściu do natury i człowieka. Naczelne hasło Rewolucji Francuskiej – "wolność, równość, braterstwo" stało się drogowskazem dla nowego kierunku myślenia, który zakwestionował podstawy oświeceniowego , racjonalistycznego pojmowania świata.

Według romantyków świat dzielił się na to, co widzialne (materialne) i poznawalne zmysłowo oraz na to, co niewidzialne (duchowe) – dające się poznać jedynie za pomocą środków pozarozumowych, takich jak wiara i intuicja.

Romantycy zwrócili uwagę na życie wewnętrzne człowieka – duchowość, uczucia, emocje, a również na odrębność jednostki ludzkiej, jej odmienność i indywidualność. Dominacja uczucia nad rozumem była także buntem przeciwko zastanej rzeczywistości i obowiązującym w niej normom społecznym. Metodą poznania świata stać się miał nie empiryzm , ale sztuka. Typowy romantyczny bohater literacki to buntownik motywowany wielkimi namiętnościami, takimi jak miłość lub nienawiść. Bohater ten charakteryzuje się nieprzeciętnością, konfliktowością; samotnie buntuje się przeciw normom społecznym lub walczy w obronie ojczyzny. Najważniejszym uczuciem dla romantyka jest miłość, przeważnie nieszczęśliwa i tragiczna, zawsze jednak wszechogarniająca i potężna.

Z romantyzmem związane było także przeświadczenie o konieczności walki z tyranią, ze zniewoleniem człowieka, z uprzedzeniami społecznymi i rasowymi. Przeświadczenie to zaowocowało wieloma zrywami o charakterze rewolucyjnym lub narodowym, jakie miały miejsce niemal w całej Europie. Zrywy te to między innymi: powstanie Greków przeciwko Turkom (1821), powstanie dekabrystów w Rosji (1825), rewolucja lipcowa we Francji (1830), powstanie listopadowe (1830) i Wiosna Ludów (1848) oraz powstanie styczniowe (1863-1864) w Polsce .

Spis treści

Pochodzenia nazwy

Nazwa epoki wywodzi się z języka francuskiego , w którym roman oznacza powieść lub opowiadanie. Pierwotnie słowo to oznaczało grupę języków używanych na terenie średniowiecznej Francjiprowansalski i langues d'oïl , później stała się określeniem średniowiecznej literatury pisanej w językach narodowych – literatury ludowej i rycerskiej.

Idee

Pomnik Beethovena (Bonn)

Siłą napędową romantyzmu była tęsknota za rajskim światem, poszukiwanym poza nudną codziennością, poczucie beznadziei, a nawet spalenia się w poszukiwaniu ideału, głównie idealnej miłości .

W centrum romantycznego światopoglądu stał geniusz i uczucie. Idealizując sztukę, w artyście zaczęto dostrzegać twórcę niepodobnego do zwykłych ludzi, nieomal bliskiego istocie boskiej. Wzorem takiego artysty stał się dla romantyków Ludwig van Beethoven . Odwrócił on dotychczasowy porządek, gdyż komponował nie na zlecenie, ale kierując się tylko natchnieniem. Był nieszczęśliwy i bezkompromisowy. Wielokrotnie podkreślał, że nie jest tradycyjnym muzykiem-rzemieślnikiem, bo jego misją jest tworzenie arcydzieł. W lutym 1809 pisał:

Każdy prawdziwy artysta powinien dążyć do stworzenia sobie pozycji, w której mógłby poświęcić się całkowicie tworzeniu wielkich dzieł i nie potrzebowałby odrywać się od tej pracy z powodu innych zajęć lub ze względów materialnych. Głębokim pragnieniem każdego kompozytora powinno być oddanie się bez reszty prawdziwie ważnym dziełom, a później zaprezentowanie ich przed publicznością.[1]

Beethoven mógł stać się ideałem również dlatego, że za sztukę najbardziej romantyczną uważana była muzyka. Najsilniej oddziaływała bowiem na emocje, a uczuciowość ceniona była wówczas szczególnie.

Muzyka miała koić, wprawiać w niezwykły nastrój albo dodawać podniety, jakby służąc rekompensatą za brak mocniejszych wrażeń w ustabilizowanym, codziennym życiu. (...) Ideałem słuchacza obwołano uczuciowego entuzjastę i postawiono go ponad wnikliwym i krytycznym znawcą. Zalecano poddawać się dźwiękom i zatracać w muzyce, nie dociekając jej sensu. Wykonanie, a jeszcze bardziej słuchanie muzyki, stało się mistyczną celebracją, źródłem przeżyć nieomal metafizycznych. Literatura, jak również pamiętniki i korespondencja obfitują w sformułowania wysławiające muzykę za to, że przez swoją nieokreśloność w sposób wyjątkowy kształtuje poruszenia duszy i wprawia słuchacza w niezwykły nastrój[2].

Elementy światopoglądu

Kierunki artystyczne

W literaturze i malarstwie zazwyczaj wyodrębnia się następujące fazy romantyzmu:

W muzyce początek romantyzmu przypada na trzy daty: 1801 – "Sonata Fortepianowa XIV" Beethovena, 1821 – Opera "Wolny Strzelec" Webera lub 1830 – "Symfonia fantastyczna" Berlioza. Muzyka nazywana romantyczną komponowana była jednak jeszcze w XX wieku, czego przykładem była twórczość Rachmaninowa , a do dzisiaj – muzyka filmowa.

Literatura

Niemcy

Sztandarową powieścią preromantyzmu jest dzieło Goethego z 1774 Cierpienia młodego Wertera . Powieść ta wyrażała w sposób niezwykle trafny "ducha epoki" i stanowiła wstęp do zbliżającego się przełomu w sztukach. Po jej publikacji Europa, a szczególnie Niemcy, zaznały fali samobójstw młodych ludzi – na wzór postępowania bohatera Goethego.

W literaturze niemieckiej centralnym symbolem romantycznej tęsknoty (albo lepiej: jej celu) jest czarny kot, traktowany również jako symbol romantyzmu. Novalis wprowadził ten symbol do swej fragmentarycznej powieści Heinrich von Ofterdingen, w której średniowieczny młodzieniec wędruje przez świat, szukając wymarzonego raju. Dociera do czarodziejskiej krainy, w centrum której znajduje się niebieski kwiat – mieszanina rośliny, człowieka oraz dobrego duszka. Ten symbol oznacza nieskończoną tęsknotę i miłość oraz dążenie do nieskończoności.

W niemieckojęzycznej literaturze romantyzm reprezentują, w okresie wczesnym: romantycy z kręgu jenajskiego , jak: Wilhelm Heinrich Wackenroder , Ludwig Tieck , Novalis , August Wilhelm Schlegel , Friedrich Schlegel oraz działający w Berlinie Heinrich von Kleist , a później: Heinrich Heine , Joseph von Eichendorff , Adalbert Stifter i inni. W pierwszych dziesięcioleciach XX wieku wpływy romantyzmu wystąpiły w pojawiających się wtedy ruchach młodzieżowych, jak skauting , a w Niemczech: Bündische Jugend, Wandervögel , Waldjugend, Freischärler i inne. Symbole romantyzmu są wykorzystywane ponownie we współczesnym malarstwie fantastycznym i w literaturze, a także przez ruchy New Age . Nowe spojrzenie na romantyzm wniosła twórczość Arno Schmidta ( 1914 - 1979 ).

Francja

Do Francji romantyzm zawitał w początkach XIX wieku . Rozwijał się w czasach restauracji i za monarchii lipcowej . Był reakcją i ruchem protestu przeciw skostniałym formom klasycyzmu , szczególnie długo i silnie oddziałującego we Francji. Francuski romantyzm wywodzi się z ducha Rousseau i preromantyków , którzy wysuwali na pierwszy plan uczucie i stawiali je w opozycji do rozumu. Pojawił się rozległy ruch w kulturze, w którym jednostka emancypuje się od ograniczeń ancien régime'u ( absolutyzmu ) i wyraża swoje wyzwolenie. Wzrost sentymentalizmu ma świadczyć, że nie ma już konieczności opierania się wyłącznie na racjach rozumu. Anne-Louise Germaine de Staël-Holstein (znana jako Madame de Staël , 1766 - 1817 ) i Alphonse de Lamartine ( 1790 - 1869 ) są dobrymi przykładami twórców poszukujących nieskończonego w każdej, najdrobniejszej nawet emocji, osoby traktowanej jako świat sam w sobie. Człowiek staje się tym, kim kiedyś dla artysty był Bóg – to w głębinach ludzkiego, pojedynczego serca szuka się teraz prawd ostatecznych.

Wielkie nazwiska twórców francuskiego romantyzmu otwiera François-René de Chateaubriand ( 1768 - 1848 ) oraz Charles Nodier (dzięki zorganizowaniu swojego Cénacle (koło artystyczne) w Bibliothèque de l'Arsenal). Następnie dołączyli: Victor Hugo ( 1802 - 1885 ), Stendhal ( 1783 - 1842 ), Théophile Gautier ( 1811 - 1872 ), Alfred de Vigny ( 1797 - 1863 ), Charles Leconte de Lisle ( 1818 - 1894 ), Gérard de Nerval ( 1808 - 1855 ) oraz Joséphin Soulary ( 1815 - 1891 ). Charles Baudelaire w Sztuce romantycznej wymienia również takich twórców jak Jean de Falaise, Champfleury , Pierre Dupont , Jules Janin, Filibert Rouviere, Gustave Flaubert , Charles Asselineau , August Barbier , Marceline Desbordes-Valmore , Pétrus Borel, Hegezyp Moreau, Gustave Le Vavasseur.

We Francji romantyzm trwał dłużej niż do roku 1830 , jednak do tego czasu miał inną dynamikę niż w późniejszym okresie: początkowo dominował indywidualizm. Bohater romantyczny miał naturę arystokratyczną i gardził tłumem. Odczuwał niesmak w stosunku do życia, ale czcił przodków i dawne czasy. Marzył o samotności i przeżywał głębokie, skomplikowane i "niemożliwe" uczucia miłosne. Ucieleśniał wieczystą niezgodę wobec powszechnie wyznawanych ideałów; był przy tym niezdolny do czynu. Po roku 1830 wizja romantyczna zmienia charakter: więcej uwagi poświęca się społecznym uwarunkowaniom kondycji ludzkiej. Bohater romantyczny angażuję się w walkę o wyzwolenie. Jego namiętności znajdują ujście w jego działalności (wyzwolenie narodowe, walka o emancypację klas niższych, walka z niewolnictwem w koloniach). Sztandarową postacią staje się Lorenzo de Médicis – bohater Alfreda de Musset . Wielką rolę w przełamaniu dominacji ideału epoki klasycyzmu odegrał dramat Victora Hugo Hernani , który stał się powodem znamiennej walki klasyków z romantykami .

Polska

Romantyzm w historii polskiej literatury przypadał na lata 1822-1863, zaś do jego czołowych przedstawicieli można zaliczyć m.in. Adama Mickiewicza , Juliusza Słowackiego , Cypriana Norwida , Zygmunta Krasińskiego czy Ignacego Kraszewskiego .

Sztuki plastyczne

Caspar David Friedrich Dwaj mężczyźni obserwujący księżyc (1819)

Prace malarzy, rzeźbiarzy i architektów, tworzących w tym czasie, są bardzo różnorodne. Wyrażają one przede wszystkim romantyczną postawę i światopogląd. Częste są, podobnie jak w literaturze, nawiązania do legend, poezji Dantego i Johna Miltona , dzieł Szekspira .

Malarstwo

Malarstwo okresu romantyzmu jest niejednolite. Można wyróżnić jednak pewne cechy malarstwa tej epoki na podstawie czołowych, głównych i najbardziej znaczących artystów tego nurtu, takie jak bogaty koloryt, kontrastowy światłocień, miękki modelunek, podkreślanie wartości fakturalnych płótna i dynamizowanie kompozycji. Równocześnie część artystów pozostawała wierna ideałom klasycyzmu i realizmu.

Za prekursorów romantyzmu uważa się: Johanna Heinricha Füssli (gdyż stosował bliską tej epoce kolorystykę i ekspresję) oraz Francisco Goyę . Za artystę, który najlepiej wyraża romantyczne idee uważany jest niemiecki pejzażysta Caspar David Friedrich , dla którego charakterystyczne są nokturny , przedstawienia ruin, cmentarzy, roztrzaskanych statków, świtów i zmierzchów. W Anglii w tym czasie tworzą także czterej inni pejzażyści: Samuel Palmer, Richard Parkes Bonington , John Constable i William Turner , we Francji natomiast: Théodore Géricault i Eugène Delacroix . W Niemczech działali w tym okresie Nazareńczycy : Friedrich Johann Overbeck, Franz Pforr, Peter von Cornelius , Julius Schnorr von Carolsfeld. Najwybitniejszym polskim malarzem romantycznym niewątpliwie był Piotr Michałowski , który oprócz znakomitych portretów, tworzył sceny batalistyczne oraz wizerunki koni. Warto także wspomnieć o Walentym Wańkowiczu i jego słynnym obrazie Mickiewicz na Judahu skale.

Architektura

Nie wykształciła się odmienna, typowo romantyczna architektura, jednak nazwą tą określa się czasem budowle utrzymane w nurcie historyzmu , zwł. neogotyckie i neorenesansowe zamki, wille i pałace. W tym okresie popularny był także ogród angielski z budowlami w różnych stylach bądź ruinami. Często wykorzystywano również wątki egzotyczne.

Muzyka

Przypisy

  1. Enrico Fubini Historia estetyki muzycznej, tłum. Zbigniew Skowron, Kraków Musica Iagellonica 1997, s. 279.
  2. Danuta Gwizdalanka Historia muzyki 2, Kraków PWM 2006, s. 214.


Inne hasła zawierające informacje o "Romantyzm":

Nowa Anglia ...

Hector Berlioz ...

Vincenzo Bellini ...

Kornel Ujejski ...

William Blake ...

Sylabizm ...

Zasada trzech jedności ...

Adam Mickiewicz ...

Periodyzacja sztuki ...

Stefania Skwarczyńska ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Romantyzm":

135 Nauka, technika i kultura przełomu XIX i XX wieku (plansza 12) Nauka, technika i kultura przełomu XIX i XX wieku Idee Romantyzmu były obecne także w literaturze, głosiły one potrzebę zmian życia społecznego ...

Sekretny obrzęd, ludowa moralność i przestrogi gości z zaświatów - czyli tematyka ˝Dziadów cz. II˝ A. Mickiewicza (plansza 14) "Dziady" niosą ze sobą ważne przesłanie. Mickiewicz (tak jak wielu innych poetów Romantyzmu) wierzył w wartość ludowej moralności, łączącej w sobie elementy chrześcijańskie i ...

121 Oświecenie w Europie (plansza 20) uznanym portrecistą i pełnych fantazji rycin, a jego obrazy były zapowiedzią nadciągającego Romantyzmu. Ze sztuką Akademii nie zgadzał się również angielski twórca William Blake ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie