Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Chile

Chile

República de Chile
Republika Chile
Flaga Chile
Herb Chile
Flaga Chile Herb Chile
Dewiza : ( hiszp. ) Por la razón o la fuerza
(Rozumem lub siłą)
Hymn : Dulce Patria, recibe los votos
Położenie Chile
Język urzędowy hiszpański
Stolica Santiago de Chile
Ustrój polityczny republika
Głowa państwa prezydent
Sebastián Piñera
Szef rządu prezydent
Sebastián Piñera
Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe
38. na świecie
756 950 km²
1,07%
Liczba ludności  ( 2008 )
 • całkowita 
 •  gęstość zaludnienia
62. na świecie
16 601 707
22,1 osób/km²
PKB ( 2008 )
 • całkowite 
 • na osobę

244,5 mld USD [2]
14 900 USD
Jednostka monetarna peso chilijskie (CLP)
Niepodległość od Hiszpanii
18 września 1810
Religia dominująca rzymski katolicyzm
Strefa czasowa UTC -4 – zima
UTC -3 – lato
Kod ISO 3166 CL
Domena internetowa .cl
Kod samochodowy RCH
Kod telefoniczny +56
Mapa Chile
1  Dane dotyczące PKB na podst. szacunków CIA The World Factbook [3]

Chile (Republika Chile – República de Chile) – państwo w Ameryce Południowej , ciągnące się długim pasem na zachodnim wybrzeżu kontynentu nad Oceanem Spokojnym . Stolicą Chile jest Santiago de Chile . Graniczy z Peru , Boliwią i Argentyną . Do Chile należą liczne wyspy przybrzeżne i wyspy na otwartym oceanie (w sumie ok. 3 tys.): Juan Fernández , Wyspa Wielkanocna (najbardziej oddalona od innych wysp i lądów zamieszkana wyspa na świecie), Sala y Gómez , San Ambrosio , San Félix, Chiloé , Campana, Santa Inés, Chonos.

Spis treści

Geografia

Chile położone jest w południowo-zachodniej części Ameryki Południowej i rozciąga się wąskim pasem wzdłuż wybrzeża o długości 4,3 tys. km. Najdalej na północ wysunięty punkt Chile to styk granic Chile, Peru i Boliwii (17° 30' S), a na południe przylądek Horn (55° 59' S). Rozciągłość równoleżnikowa kraju w najszerszym miejscu wynosi zaledwie 468 km, a w najwęższym 90 km.

Wybrzeże w północnej i środkowej części państwa ma słabo rozwiniętą linię brzegową, natomiast południowa część – bardzo dobrze.

Powierzchnia całkowita kraju: 756 950 km², z czego 748 800 km² to powierzchnia lądu, pozostałe 8150 km² stanowią wody oceaniczne.

Chile uważa, że ma prawo do części Antarktydy o powierzchni 1 236 000 km². Jest to teren sporny z Argentyną.

Całkowita granica lądowa: 6339 km, długość granicy morskiej: 6435 km.

Długość granic z sąsiadującymi państwami:

Klimat

Region północny (od granicy z Peru do 31°S) charakteryzuje klimat zwrotnikowy wybitnie suchy. Zaznacza się tu wyraźny wpływ zimnego Prądu Peruwiańskiego . Na Pustyni Atakama są miejsca, gdzie deszcz nie spadł od ponad 400 lat. Jedynym źródłem wody są tam mgły i rosy .

W regionie środkowym (31-42°S) panuje klimat podzwrotnikowy morski. Opady dominują w porze zimowej (od maja do lipca ). Najcieplejszym miesiącem jest styczeń , najchłodniejszym lipiec .

Na południe od 42°S panuje klimat umiarkowany morski z bardzo wysokimi sumami opadów (1000-3000 mm rocznie, a w rejonie Cieśniny Magellana ok. 5100 mm). Mniejsze opady są na wschodnich stokach Andów Patagońskich.

Najdalej na południe wysunięte krańce Chile znajdują się w strefie klimatu subpolarnego .

Sieć rzeczna

Chile ma bardzo słabo rozwiniętą sieć rzeczną. Jedynym wyjątkiem jest rzeka Loa (440 km) wpadająca do Oceanu Spokojnego , którą wykorzystuje się do irygacji oraz w energetyce.

Najlepiej rozwiniętą sieć rzeczną ma region środkowy, gdzie występują m.in. krótkie rzeki Biobío (380 km) czy Rapel (240 km). Najkrótsze rzeki występują w regionie południowym, ale to one wykorzystywane są w energetyce, ponieważ mają bardzo duże przepływy wody, np. rzeka Baker ma średni przepływ 1500 m³/s.

Gleby

Na północy Chile występują głównie gleby inicjalne i czerwonobure gleby pustynne. W regionach zasolonych ( Salar de Atacama ) wykształciły się solończaki. Żyzne gleby aluwialne powstały na równinach stożków napływowych wymagają one jednak nawadniania. W Andach występują głównie gleby górskie , ale i także gleby stepowe powstałe z popiołów wulkanicznych i zawierające duża ilość próchnicy. Najżyźniejsze gleby są w środkowej części kraju – na obszarach górskich brązowe, szarobrązowe oraz czerwonobrązowe i niekiedy cynamonowe. Dla południowej części Chile charakterystyczna jest obecność gleb torfiastych, brunatnych, lokalnie zbielicowanych i kwaśnych gleb leśnych.

Flora

Roślinność Chile

Najuboższa pod względem roślinności jest północ kraju. Brak stałych rzek powoduje, że dominują tu formacje pustynne i półpustynne . W miejscach występowania mgieł pojawia się kwitnąca na żółto i liliowo oksalia. Znacznie bogatszy jest świat roślinny w środkowym regionie Chile, gdzie przeważa flora śródziemnomorska. W jej skład wchodzą wiecznie zielone krzewy mattoral i espinales oraz rośliny laurowe. Występuje tu również palma miodowa oraz święte drzewo Indian Mapuczów – canelo. W Dolinie Środkowochilijskiej powyżej 1200 m n.p.m. pojawia się cedrzyniec amerykański, a jeszcze wyżej karłowate buki nire i lenga . Na obszarach zasobnych w wodę rosną bambusy quila, araukarie i nothofagus (odmiana buku ). W południowej części Chile do wysokości 500-600 m n.p.m. rosną wiecznie zielone krzewy i drzewa, w strefie 500-1000 m n.p.m. – buki lenga i nire. Dla wysokości 1000-1200 m n.p.m. charakterystyczne są drzewa alerce oraz buki . Na wysokości 1300-1800 m n.p.m. dominuje berberys , powyżej rozciąga się piętro łąk .

Fauna

Obszar Chile należy do zoogeograficznej Krainy Neotropikalnej (Region Chilijsko-Patagoński). Na skalistych wybrzeżach kontynentu i wysp żyją liczne gatunki ptaków. W zaroślach trzciny i kamyszu spotkać można pancerniki tatu , żółwie i jaszczury oraz pumę i lisa aguarachaya. W lasach górskich występują: dzikie koty pampasowe (Oncifelis colocolo) i pies cuelpo. W Andach żyją także lamy i guanako , a w Patagonii strusie nandu . Niezwykle charakterystycznymi dla Chile gryzoniami są – żyjące głównie w półpustynnym, pokrytym zaroślami ekosystemie zwanym matorral [1]koszatniczki i szynszyle .

Wybrane Parki Narodowe

Demografia

Chile jest szóstym co do liczebności państwem Ameryki Południowej (16,9 mln mieszkańców). Gęstość zaludnienia wynosi 21,7 osób na km². Współczynnik przyrostu naturalnego kształtuje się w okolicach 1,2%.

W 2009 r. Chile miało około 16 970 000 mieszkańców, z czego około 8,8 milionów, tj. 52,7% stanowili biali , zaś liczbę Metysów szacowano na 44%. Wg innych badań stwierdzono 64% do 90% białej większości[2][3]. W Chile osiedlały się kolejne fale imigrantów, m.in. Hiszpanie , Włosi , Irlandczycy , Francuzi , Grecy , Niemcy , Anglicy , Szkoci , Chorwaci i Palestyńczycy .

Według spisu powszechnego z 2002 r., 3,2% ludności Chile uznano za rdzenną .

Struktura liczby ludności wg wieku

Grupy etniczno-rasowe

Większość ludności Chile stanowią biali (52,7%), następnie Metysi (44,1%) i Indianie (3,2%)[4]

Religia

Edukacja

Chile cechuje wysoki poziom edukacji i jeden z najniższych na kontynencie wskaźnik analfabetyzmu (5% ludności powyżej 15 roku życia). Nauka w szkołach podstawowych trwa 8 lat, jest obowiązkowa i bezpłatna.

Historia

Przed przybyciem Hiszpanów tereny obecnego Chile były zamieszkane przez Indian . Około VII-VIII w. obszary północnego Chile zostały objęte wpływami kultury Tiahuanaco , a w początkach XVI w. włączone do Imperium Inków . W pierwszej połowie XVI w. tereny aż do rzeki Biobío zostały opanowane przez Hiszpanów i włączone do wicekrólestwa Peru . Obszary bardziej na południe pozostały we władaniu Araukanów , którzy utrzymali niezależność aż do drugiej połowy XIX w. Zapoczątkowany w drugiej połowie XIX w. wśród Kreolów chilijskich ruch separatystyczny doprowadził do proklamowania w 1818 niepodległej republiki z prezydentem B. O'Higginsem na czele.

Kryzys spowodowany I wojną światową położył kres gospodarczej stabilizacji Chile. W latach 1938 - 1952 władzę sprawowała koalicja radykałów i komunistów – Front Ludowy , reprezentująca głównie interesy klasy średniej. Na przełomie lat 50. i 60. silnie uwidoczniły się tendencje do przeprowadzenia reform społecznych i gospodarczych, co umożliwiło przejęcie władzy w 1964 chrześcijańskim demokratom, głoszącym hasła "rewolucji w wolności". W 1970 w wyborach prezydenckich zwyciężył kandydat lewicowej koalicji Jedność Ludowa, Salvador Allende Gossens , który przystąpił do realizacji programu "chilijskiej drogi do socjalizmu ", przeprowadzając szereg radykalnych reform, m.in. wywłaszczając amerykańskich właścicieli kopalń miedzi , prowadzących do wewnętrznego chaosu i pogorszenia się sytuacji gospodarczej Chile.


W 1973 jednostki wojskowe z gen. Augusto Pinochetem na czele, w wyniku zamachu stanu ustanowiły rządy junty wojskowej , wprowadzając radykalną politykę ekonomiczną (zasady wolnego rynku) i zwalczając wewnętrzną opozycję (ofiarami terroru padły tysiące osób). Narastający w latach 80. sprzeciw wobec rządów junty zmusił Pinocheta do zorganizowania w 1988 narodowego referendum , które odrzuciło jego kandydaturę na kolejną kadencję prezydencką. W wyborach prezydenckich w 1989 zwyciężył polityk chadecki Patricio Aylwin (Azócar) , który przywrócił rządy cywilne. Pinochet zachował (do 1997 ) stanowisko głównodowodzącego sił zbrojnych, z prawem wyznaczenia swego następcy. Kolejne wybory, w 1993 roku, wygrał ponownie kandydat chadecki – E. Frei Ruitz-Tagle . 17 października 1998 r. Pinochet został zatrzymany w Wielkiej Brytanii na wniosek władz hiszpańskich , które wystąpiły o jego ekstradycję .

27 lutego 2010 Chile nawiedziło silne trzęsienie ziemi o magnitudzie 8,8 stopnia w skali Richtera .

Ustrój polityczny

Chile jest republiką . Konstytucję uchwalono ostatecznie 11 marca 1981 (ze zmianami 1989 , 1991 , 1997 , 1999 , 2000 , 2003 i 2005 ) a pierwsza jej wersja została opracowana 11 września 1980 roku. Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję (bez prawa do natychmiastowej reelekcji). Obecnie prezydentem jest Sebastián Piñera . Prezydent mianuje członków rządu , którego jest szefem , ma prawo wprowadzić stan wyjątkowy na 20 dni, mianuje kilku senatorów, jest przewodniczącym Krajowej Rady Bezpieczeństwa, posiada inicjatywę ustawodawczą. Poprawka z 1989 do konstytucji pozbawiła prezydenta prawa do rozwiązania parlamentu . Rozszerzyła także skład Krajowej Rady Bezpieczeństwa o 1 członka – kontrolera generalnego. Władzę ustawodawczą sprawuje 2-izbowy Kongres Narodowy: Izba Deputowanych (Cámara de Diputados), wybierana w wyborach powszechnych na 4 lata, oraz Senat , o kadencji 8-letniej (co 4 lata połowa składu ulega odnowieniu), w większości wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich, częściowo mianowany przez prezydenta, Sąd Najwyższy i Krajową Radę Bezpieczeństwa ( senatorami są dożywotnio wszyscy byli prezydenci ). Władzę wykonawczą sprawuje prezydent i odpowiedzialny przed nim rząd.

Partie polityczne

  • Niezależny Związek Demokratyczny (UDI)
  • Partia Chrześcijańsko-Demokratyczna (PDC)
  • Partia na rzecz Demokracji (PPD)
  • Partia Humanistyczna (PH)
  • Partia Socjaldemokracji (PDS)
  • Odnowa Narodowa (RN)
  • Socjalistyczna Partia Chile (PSCh)
  • Socjaldemokratyczna Partia Radykalna (PRSD)

Podział terytorialny

Regiony Chile

15 regionów :

Chile rości sobie prawa do fragmentu Antarktydy (patrz mapka).

Zobacz też: Gabriela Mistral , Pablo Neruda , Gonzalo Rojas , Concha Zardoya

Gospodarka

Chile jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo krajów Ameryki Południowej , o produkcie krajowym brutto 14 900 dolarów na 1 mieszkańca ( 2008 ) i o wysokim średniorocznym tempie wzrostu produktu krajowego brutto – 7% w 19851989 (10,0% w 1989 ). Jest jednocześnie jednym z najmniej zadłużonych krajów Ameryki Południowej[6] i jednym z nielicznych krajów świata, którego zadłużenie zagraniczne zmniejsza się (z 21,1 mld dolarów w 1986 do 18,2 mld dolarów w 1989 ), m.in. dzięki zamianie zadłużenia na akcje.

Wykres PKB per Capita dla Chile (niebieska linia) i Ameryki Południowej (pomarańczowa linia)

Przemysł

Kopalnia w Chuquicamata

Podstawą gospodarki jest przemysł (z dużym udziałem górnictwa ) oraz rolnictwo . W kraju wydobywa się rudy miedzi (1 miejsce w świecie, m.in. w Chuquicamata , Potrerillos, El Teniente), cynku , molibdenu, żelaza , nitratyn (saletra chilijska 1. miejsce, głównie w północnym Chile), boraks , złoto , srebro , ropę naftową i gaz ziemny (południowe Chile i Ziemia Ognista ), węgiel kamienny .

  • 13 października 2010 rozpoczęła się bezprecedensowa akcja ratunkowa w kopalni miedzi i złota w Copiapo , mająca na celu wydobycie 33 górników, po 69 dniach spędzonych ponad 600 metrów pod ziemią.

Produkcja energii elektrycznej: 60,6 mld kWh ( 2007 ). Główne gałęzie przemysłu przetwórczego: spożywczy ( mięsny , cukrowniczy , młynarski, winiarski ), włókienniczy (zwłaszcza bawełniany , głównie w Tomé, Concepción, Valparaíso), chemiczny , hutnictwo miedzi (Chuquicamata, Potrerillos) i żelaza oraz rafinerie ropy naftowej, przemysł maszynowy, cementowy , papierniczy , skórzany.

Główne źródła zanieczyszczeń przemysłowych związane są z wytapianiem miedzi w Chuquicamata (22°32'S, 68°92'W), Potrerillos (26°43'S, 69°47'W), Noranda (23°98'S, 70°07'W) i w Paipote (27°42'S, 70°25'W)

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

  • Rajmund Mydel (red.), Jerzy Groch (red.), Przeglądowy Atlas Świata, Ameryka Południowa, Popularna Encyklopedia Powszechna, Wyd. Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków 1999, – komplet, – Ameryka Południowa.
  • Jolanta Klimowicz, Moje Chile, Wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1973

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Chile":

Włosi ...

Półwysep Antarktyczny n.p.m.). Pod względem geologicznym jest on uznawany za kontynuację łańcucha górskiego Andów (Chile i Argentyna wysuwają to jako argument dla swoich roszczeń terytorialnych). Wzdłuż ...

Ziemia Ognista (archipelag) - Ushuaia (najdalej na południe wysunięte miasto świata). Zachodnia część — do Chile (miasta - Porvenir, Pylos i Manantiales). RzeźbaWyspy zbudowane są ze skał ...

Tablica rejestracyjna (BY)Boliwa (BOL)Bośnia i Hercegowina (BIH)Botswana (BW)Brazylia (BR)Brunei (BRU)Bułgaria (BG)Burkina Faso (BF)Burundi (BU) C Chile (RCH) Chiny (CHN)Chorwacja (HR)Cypr (CY)Czad (TCH) Czarnogóra (MNE) Czechy (CZ) Czechosłowacja (CS) DDania (DK)Dominika (WD)Dominikana ...

1932 ...

1983 ...

1962 ...

1971 ...

Maria Kaczyńska – pogrzeb byłego prezydenta Niemiec Johannesa Raua 10 marca 2006 – zaprzysiężenie prezydent Chile Michelle Bachelet 26 marca 2006 – pogrzeb byłego Prezydenta Estonii Lennarta Meri 1 ...

1938 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Chile":

Ciśnienie atmosferyczne i wiatry (plansza 25) po Czeskiej stronie Sudetów, chinook - w Górach Skalistych (USA), puelche - w Andach (Chile), zonda - w Andach (Argentyna). ...

136. Konflikty zbrojne w Afryce, walka z terroryzmem i oś Północ-Południe (plansza 14) ...

Ameryka Południowa - zagadnienia społeczno-gospodarcze (plansza 13) lamy i kozy. Najważniejszymi eksporterami mięsa są Argentyna i Urugwaj. U wybrzeży Chile i Peru występują bogate łowiska rybne. ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie