Arvid Bernhard Horn (ur.
6 kwietnia
1664
w Vuorentaka, zm.
17 kwietnia
1742
w Ekebyholm),
feldmarszałek
, polityk i
hrabia
szwedzki
. Był jednym z liderów prorosyjskiego stronnictwa nazywanego popularnie "
partia czapek
".
Arvid Horn urodził się w
Finlandii
w ubogiej rodzinie szlacheckiej.
Żołnierz i dyplomata
Po skończeniu studiów w
Turku
, wstąpił do
szwedzkiej
armii i służył przez kilka lat w
Holandii
, na
Węgrzech
pod księciem
Eugeniuszem Sabaudzkim
oraz we
Flandrii
pod
księciem Waldeckiem
(1690-1695). Był wysoko ceniony przez młodego
Karola XII
i był jednym z jego najprzedniejszych
generałów
w początkowej części
Wielkiej Wojny Północnej
. W 1704 powierzono mu pierwszą dyplomatyczną misję, detronizację
Augusta II Mocnego
z
polskiego
tronu
i
elekcję
Stanisława Leszczyńskiego
, z której to misji wywiązał się z nadzwyczajną zdolnością połączoną z absolutnym brakiem skrupułów. Wkrótce potem został oblężony przez Augusta w
Warszawie
i zmuszony do kapitulacji.
Polityk
W 1705 został członkiem Rady Królewskiej, w 1706 hrabią, a w 1707 wychowawcą siostrzeńca
Karola XII
, młodego księcia Karola Fryderyka z domu
Holstein-Gottorp
. W 1710 zastąpił Nilsa Gyldenstolpe na stanowisku Przewodniczącego Rady Królewskiej. Przesunięty na centralny punkt administracji państwowej, miał wystarczającą możliwość ogarnięcia całej sytuacji królestwa i w konsekwencji na skutek swoich protestów błyskawicznie stracił łaskę króla Karola XII. Zarówno w 1710 jak i w 1713 Horn zwoływał
Riksdag
, lecz gdy w 1714 sejm przyjął antymonarchiczny kierunek, wówczas uroczyście ostrzegł parlament i w końcu rozwiązał go. W późniejszych latach panowania Karola XII Horn niewiele miał do roboty w sprawach administracyjnych. Po śmierci Karola XII w 1718, to Horn właśnie przekonał księżniczkę
Ulrykę Eleonorę
, aby wyrzekła się swych dziedzicznych pretensji. Zaproponował, by została elekcyjną królową
Szwecji
. Później zaprotestował jednak przeciwko autokratycznemu postępowaniu królowej rezygnując z członkostwa w Radzie Królewskiej.
Pierwszy Minister
W 1720 został wybrany landmarszałkiem szwedzkiego
parlamentu
(lantmarskalk) i brał udział w skłonieniu królowej
Ulryki Eleonory
do abdykacji, by na jej miejsce dokonać elekcji jej męża
Fryderyka Heskiego
na króla Szwecji. Pierwszą decyzją nowego króla Fryderyka I było przywrócenie jego członkostwa w Radzie Królewskiej oraz stanowiska Przewodniczącego Kancelarii Królewskiej, czyli stanowiska Pierwszego Ministra. Przez następne 18 lat całkowicie kontrolował zarówno politykę zagraniczną Szwecji jak i wewnętrzną, tak że okres 1720-1738 bywa nazywany w historii Szwecji okresem Horna. Jego usługi dla swego kraju były rzeczywiście nie do oszacowania. Silną ręką tłumił konflikty parlamentarne w sprawie wysokości podatków. Dzięki jego przezornej trosce Szwecja stosunkowo szybko wydostała się z fatalnego stanu, do którego doprowadziły ją wojny
Karola XII
.
W swojej polityce zagranicznej Horn był wyjątkowo przezorny i ostrożny, ale i bezkompromisowy, gdy chodziło o niezależność i szacunek dla jego ojczyzny. Był jednak promotorem nowej reguły w administracji, która później okazała się bardzo niebezpieczna dla Szwecji, gdy nastąpili po nim ministrowie mniej zdolni od niego. Było to zwiększenie wpływu sejmu i jego tajnych komisji w rozwiązywaniu czysto dyplomatycznych kwestii, które powinny pozostać całkowicie w gestii władzy wykonawczej, i to właśnie osłabiło władzę centralną i jednocześnie ułatwiło wtrącanie się zagranicznych mocarstw w sprawy wewnętrzne Szwecji. Do roku 1731 nie było śladu opozycji w sejmie przeciwko Hornowi. Wkrótce Horn, urażony narastającym chłodem króla, w tym samym roku złożył swoją rezygnację, która jednak nie została przyjęta. Jednak w 1734 opozycja była na tyle śmiała, by potępić jego politykę neutralności w
polskiej wojnie sukcesyjnej
, gdy
Stanisław Leszczyński
znów pojawił się na scenie jako kandydat na polski tron; jednak Horn wciąż był dość potężny, by zapobiec konfliktowi z
Rosją
. Odtąd był on zajadle i niesprawiedliwie oskarżany o brak patriotyzmu, a w 1738 został zmuszony w końcu przejść na emeryturę w wyniku gwałtownego ataku zwycięskiej młodej partii Kapeluszy (Hattpartiet). Resztę swego życia spędził w swym majątku koło Ekebyholm, gdzie zmarł
17 kwietnia
1742
.
Horn pod wieloma względami przypominał współczesnego sobie pierwszego ministra Wielkiej Brytanii
Roberta Walpole'a
. Jednak szczególna sytuacja Szwecji, oraz warunki tego okresu, czyniły jego politykę z konieczności koniunkturalną, ale był to koniunkturalizm oparty na doskonałym zdrowym rozsądku.
Bibliografia
- Michael Roberts , Era of Liberty - Sweden 1718-1771, Liverpool University Press, 1995.
- G.Wettenberg , Från tolv till ett Arvid Horn (1664-1742), Atlantis Stockholm, 2006.
