Brahman - w filozofii indyjskiej i
hinduizmie
bezosobowy aspekt
Absolutu
posiadający w pełni cechę wieczności (sat).
Etymologia
Z
sanskrytu
oznacza wzrastanie, przeobrażanie się, nabieranie siły, rozwój i rozszerzenie.[]
Terminologia
Wyróżnia się dwa aspekty Brahmana: Nirguna-brahman i Saguna-brahman.
Nirguna
To bezpostaciowa, pozbawiona atrybutów najwyższa substancja przenikająca wszechświat i podtrzymująca go. Absolutna wewnętrzna treść
wszechświata
[1].
Saguna
Saguna-brahman to manifestacja Nirguna brahmana pod dowolną formą. Uważany jest wtedy za symbol Nirguna-brahmana i służy kultowi religijnemu. Hinduiści dedykują swe
bhakti
Saguna-brahmanowi - najczęściej
Wisznu
,
Śiwie
lub
Dewi
.
Wedy
W
wedach
obrazem mitycznym brahmana jest skambha - centralna
oś świata
[2] .
Według wisznuitów
Wisznuici
uważają go za przenikający całe materialne stworzenie
blask
, którym emanuje
Bhagawan
. Trzy koncepcje Brahmana:
Prakryti
jest Brahmanem jako pole działania, Brahmanem jest też
dźiwa
(
dusza
indywidualna), która próbuje kontrolować naturę materialną, i Brahmanem jest również kontroler ich obu, który jest rzeczywistym kontrolerem. Wyróżnia się pięć stopni realizacji Brahmana, które nazywa się brahma puccham. Trzy pierwsze spośród nich – annamaya, pranamaya i gjanamaja – związane są z polem działania żywej istoty. Transcendentalnym do wszystkich tych pól działania jest
Wisznu
, który nazywany jest anandamaja.
Według Adi Śankary
Adi Śankara
uważał, że Brahman to niewidzialna, wieczna i niezmienna rzeczywistość. Według niego doświadczamy jej poprzez czas, wielość oraz zmianę. Wiedzy o nim nie możemy zyskać z doświadczenia. Prawdziwą wiedzę o nim możemy zyskać poprzez zrozumienie, że jesteśmy jego częściami, natomiast nie osobnymi jednostkami.
Śankara sądził, że posiadamy w pewnym stopniu jego bezpośrednią intuicję, która jest Brahmanem.
Przypisy
Bibliografia
- Filozofowie. 100 największych myślicieli w dziejach świata, Peter J. King, wydanie polskie: Elipsa, 2006