Njaja
NjajaNjaja (
sanskryt
: न्याय,
trl.
nyāya, wzorzec, procedura, wywód, metoda, reguła, maksyma - wtórnie logika, epistemologia, metodologia) - klasyczny system
filozofii indyjskiej
(zaliczany do grup
astika
i sat
darśana
). Jej przedstawiciele najjajikowie (
trl.
naiyāyika) dążyli do
wyzwolenia
, podobnie jak zwolennicy
Upaniszad
. Znana była jako
śiwaicka
doktryna
paśupatów
(pāśupataśāstra). Cechuje ją silne powinowactwo do systemu
waiśesziki
. Specjalizuje się w
metodologii
,
teorii poznania
i
soteriologii
. Jest szkołą zdecydowanie teistyczną, pluralistyczną, realistyczną. HistoriaNjaja była kontynuacją szkoły filozofii indyjskiej
anwiksziki
. Za jej początek uznaje się
200
r. n.e. Jest to data kompilacji podstawowego dzieła njaji , który pozostaje Njajasutra
Akszapady Gautamy
. Prowadziła zażarte spory z przedstawicielami
filozofii buddyjskiej
. Jako pierwsza w
Indiach
sformułowała racjonalne dowody na istnienie Boga. Dzieli się na klasyczną starą szkołę njaji i nową szkołę (rozwijaną intensywnie po
XIV
w.). DoktrynaJako nurt filozofii
braminskiej
uznawała prawo odpowiedzialności moralnej
karmana
, reinkarnację w
samsarze
, zasadę moralną
dharma
, wyzwolenie jako cel ostateczny. Badała i objaśniała: miarodajność poznania, kryteria prawdziwościowe, teorię prawdy, rolę języka w poznaniu, 16 kategorii poznawczych. Za podmiot poznawczy uznawano
atmana
, który własnym wysiłkiem osiąga wyzwolenie i którym obdarzone są wszystkie istoty żywe. Świadomość określa jako
buddhi
, umysł jako
manas
. Jeśli stara szkoła wspominała boga, nazywała go imieniem
iśwara
, przypisując mu posiadanie prawości
dharma
, wszechwiedzy sarwadźńa i stanu
samadhi
, oraz zdolności 8 wielkich siddhi i ograniczającego
karmana
. Czas istnienia świata określa na jeden dzień
Brahmy
. Ideały etyki doczesnej realizowano poprzez wypełnianie obowiązków religijnych (np.
jadźńa
,
dewata
pudźa
) i nakazów społecznych (np. gościnność). WyzwolenieStan
wyzwolenia
określano terminem apawarga, "uwolnienie" (od cierpienia i od jego przyczyn), którego osiągnięcie mogło nastąpić dopiero w momencie śmierci. Utożsamiano je z najwyższym dobrem (nihśrejasa). Szkoła njaji nie uznaje możliwości wyzwolenia za życia od cierpienia i udręk
kleśa
(jakie osiągać mieliby
dźiwanmuktinowie
). Nie odwoływali się do pojęcia
brahmana
, przyjmowali natomiast związek pomiędzy wyzwoleniem a czcią (
bhakti
) oddawaną Bogu (Iśwara) - za formę bhrakti uważali m.in. racjonalne rozważanie istoty Boga i dowodzenie jego istnienia w debatach z przedstawicielami szkół ateistycznych (
buddyzm
,
mimansa
,
sankhja
, czarwaka,
dżinizm
). Przedstawiciele starej szkoły Przedstawiciele nowej szkoły Bibliografia- Szkoła epistemologiczno-logiczna (nyāya). W: Piotr Balcerowicz: Historia klasycznej filozofii indyjskiej. Część pierwsza: początki, nurty analityczne i filozofia przyrody. Wyd. 1. Warszawa:
Wydawnictwo Akademickie DIALOG
, 2003, ss. 211-306, seria: Świat Orientu. .
Inne hasła zawierające informacje o "Njaja":
Njaja
Njaja (
sanskryt
: न्याय,
trl.
nyāya, wzorzec, procedura, wywód, metoda, reguła, maksyma - ...
Waiśeszika
...
Wedy
...
Darśana
...
Anwiksziki
...
Uddjotakara Bharadwadźa
...
Waćaspati Miśra
...
Udajana
...
Gangeśa Kaśjapa
...
Atom
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Njaja":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|