Harcerstwo Polskie, lub Harcerstwo Narodowe (bardziej znane pod swym konspiracyjnym kryptonimem "Hufce Polskie") założył
hm. RP
Stanisław Sedlaczek
, wybitny
instruktor
ZHP
związany z nurtem katolicko-narodowym.
Stanisław Sedlaczek w latach dwudziestych nawiązał kontakt z Międzynarodowym Biurem Skautów Katolickich, utworzonym z inicjatywy Skautów Francji
ojca Sevina
. Dzięki tym kontaktom Stanisław Sedlaczek starał się zaszczepić na grunt
ZHP
myśl skautingu
katolickiego
. Jego narodowo-katolickie poglądy spowodowały, że w
1932
roku stracił wpływ na kształt
ZHP
, konsekwencją tego było powstanie w Warszawie
Kręgu Starszoharcerskiego św. Jerzego
który skupiał podobnych jemu instruktorów
ZHP
o poglądach narodowo-katolickich.
Idea
Ojciec Sevin
spotkał się w
1913
r. z
Robertem Baden-Powellem
, aby zapoznać się z jego nową metodą wychowawczą. Tak się zachwycił
skautingiem
, że postanowił pozyskać go dla Kościoła, pozostając wiernym założeniom
Bi-Pi
. Pod wrażeniem spotkania pisze książkę po tytułem "Skauting, studium dokumentalne i zastosowanie". Do wcielenia w czyn przemyśleń i intuicji
Sevina
doszło w roku
1920
wraz z utworzeniem przez niego – za aprobatą hierarchii kościelnej – katolickiej organizacji Skautów
Francji
. Celem skautingu katolickiego jest wychowanie człowieka wiary, syna Kościoła. Inny wymiar zyskały też pozostałe zasady skautingu: badenpowellowski codzienny dobry uczynek jest tu czynem wypływającym z chrześcijańskiej miłości do bliźniego, nadany został chrześcijański sens zastępowi, który stał się grupą skautów będących braćmi w
Chrystusie
. Dla o. Sevina skaut był chrześcijaninem, którego najgorętszym pragnieniem jest szerzenie wokół siebie Królestwa Chrystusowego. Wychowanie religijne staje się nie jednym z czynników przyrodzonego oddziaływania kształcącego, ale zajmuje należne sobie stanowisko czynnika integrującego, wprowadzając wartości i środki nadprzyrodzone w życie skauta i społeczności skautowej.
Powstanie Hufców Polskich
Wybuch wojny na krótko zjednoczył narodowych i sanacyjnych antagonistów w
harcerstwie
, wspólnie powołano w
Warszawie
Pogotowie Harcerzy. W kierownictwie
Szarych Szeregów
, gdzie przeważali harcerze znani ze swych lewicowych bądź sanacyjnych przekonań (
Aleksander Kamiński
), nie znalazł się ani jeden przedstawiciel nurtu katolicko-narodowego[1]. W tej sytuacji
27 października
1939
r. w
Warszawie
z inicjatywy
Stanisława Sedlaczka
powstała nowa organizacja Harcerstwo Polskie.
W prasie podziemnej i tajnej korespondencji było ono określane nazwami Harcerstwo Narodowe, Harcerstwo Katolickie, Narodowe Szare Szeregi lub Szeregi Narodowe (w
1943
r. przyjęło konspiracyjny kryptonim "Hufce Polskie" (HP)).
Organizacja powstała na bazie ogólnopolskiej struktury przedwojennej "Strażnicy" i kontaktów między instruktorami z
Kręgu Starszoharcerskiego św. Jerzego
. Władze Hufców Polskich tworzyli: Naczelnik
Stanisław Sedlaczek
, zastępca naczelnika ds. harcerzy – Witold Sawicki, zastępczyni naczelnika ds. harcerek – H. Sadkowska, Główną Kwaterą Męską kierował K. Burmajster, Główną Kwaterą Żeńską kierowała J. Wróblewska i kapelan HP ks. B. Kulesza. Wybrano własną Naczelną Radę Harcerstwa, w której skład wszedł m.in.
hm. RP
Henryk Glass
. Instytucja ta była najwyższą władzą HP: decydowała o sprawach ideowych, wybierała Naczelnika Harcerstwa, Komisję Rewizyjną, Naczelny Sąd Harcerski, decydowała o zmianach statutu.
Struktura Hufców Polskich
Jednostką organizacyjną HP była
drużyna
składająca się z 4
zastępów
(po 6-10 osób każdy). Młodzież harcerska dzieliła się na:
zuchy
(8-10 lat), młodszych harcerzy i harcerki (11-15 lat), harcerzy i harcerki (16-18), starszych harcerzy i starsze harcerki (powyżej 18 lat). W ciągu 5 lat wojny działały następujące chorągwie: Warszawska, Mazowiecka, Zachodnia, Krakowska, Poznańska, Centralnego Okręgu Przemysłowego COP, Lwowska, Tarnopolska, Wschodnio i Zachodniobużańska. Poszczególne
hufce
i
drużyny
istniały także w
Kielcach
,
Radomiu
i innych ośrodkach. Łącznie Hufce Polskie skupiały ok. 4-5 tys. harcerzy i harcerek.
Tezy programowe
Działalność Hufców Polskich opierała się na następujących tezach programowych:
- Harcerstwo jest ruchem narodowym mającym na celu dobro Polski i wychowanie Polaków na dzielnych obywateli i żołnierzy
- Harcerstwo opiera swoje zasady na nauce
Chrystusa
– jest organizacja
chrześcijańską
- Harcerstwo jest organizacją o wysokich wymaganiach etycznych stąd, musi pomnażać się nie na drodze "poboru" masowego, ale poprzez staranną rekrutację dobierać najodpowiedniejszych
- Harcerstwo nie przyjmuje do swych szeregów nie-Polaków, przede wszystkim
Żydów
, jest organizacją polską
- Harcerstwo jest organizacją społeczną tj. nie może uzależniać się od biurokracji państwowej.
W praktyce tolerowano pewne odstępstwa od wskazań zawartych w pkt. 4, przyjmowani byli harcerze wyznania
protestanckiego
, a także dzieci żydowskie. Jednym z przykładów względnej tolerancji panującej w Hufcach Polskich jest fakt, że w
1943
r. w okresie walk w
getcie warszawskim
harcerze na apel Frontu Odrodzenia Polski (
Zofii Kossak-Szczuckiej
) brali udział w akcji ratowania Żydów i przerzucaniu ich na stronę "aryjską".
Hufce Polskie różniły się przede wszystkim od
Szarych Szeregów
w poglądach na metody prowadzenia bieżącej działalności harcerskiej. Były mniej zmilitaryzowane, nie wprowadzono regulaminów i stopni wojskowych, lecz zachowano przedwojenne programy wychowawcze i stopnie harcerskie. Hufce Polskie stały na stanowisku, że wojna wyniszcza młode pokolenie fizycznie i moralnie, należy więc młodzież przed nią chronić i skupiać się na kształtowaniu postaw pod hasłem: "Wychowanie młodych Polaków dla Boga i Narodu". Hufce Polskie starały się pozostać organizacją tylko harcerską, której działalność opierała się na zbiórkach, wycieczkach oraz organizacji obozów letnich pod przykrywką kolonii Rady Głównej Opiekuńczej (RGO) dla dzieci zagrożonych gruźlicą. Przez cały czas okupacji w
drużynach
i
zastępach
trwała rutynowa praca harcerska, choć nie używano mundurów i odznak. Zbiórki w mieszkaniach prywatnych wypełniały gawędy ideowe, zajęcia techniczne i śpiew. Młodzi zdobywali sprawności opracowane jeszcze przed wojną, organizowano obchody świąt narodowych i konspiracyjne parady. Hufce Polskie wraz z innymi podziemnymi organizacjami młodzieżowymi uczestniczyło w Akcji "M" polegającej na prowadzeniu pracy opiekuńczej i wychowawczej wśród niezorganizowanej młodzieży, która w czasie wojny najbardziej była narażona na demoralizację, np. harcerki pracowały w świetlicach dla dzieci i koloniach powadzonych przez RGO.
Kierownictwo Hufców Polskich zgadzało się na udział w walce konspiracyjnej harcerzy starszych, którzy byli już odpowiednio przeszkoleni, ukształtowani psychicznie i bardziej odporni na demoralizację. Podczas gdy starsza młodzież harcerska odbywała kursy strzelania, kończyła podchorążówki, kursy podoficerskie i odbywała służbę wojskową w szeregach
Narodowych Sił Zbrojnych
(
NSZ
) i Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW) (scalonej w
1942
r. z
ZWZ
/
AK
), młodsi harcerze byli przygotowywani do zadań pomocniczych: przechodzili kursy sanitarne, sygnalizacji, terenoznawstwa. Niezależnie od działalności harcerskiej, członkowie Hufców Polskich brali udział w kolportażu prasy podziemnej i w akcjach małego sabotażu.
Pomimo to, że jednym z głównych celów była ochrona młodzieży przed represjami niemieckimi, wielu harcerzy spotkało aresztowanie, wielu za swą działalność zapłaciło życiem. Najtragiczniejszym wydarzeniem w dziejach organizacji były masowe aresztowania członków chorągwi w
Poznaniu
w marcu
1940
r. Ogółem w poznańskim Forcie uwięziono ok. 100 harcerzy, co doprowadziło do faktycznej likwidacji Hufców Polskich na tamtym terenie. Jedną z największych strat organizacji było aresztowanie w nocy z 17/18 maja
1941
przez
gestapo
Stanisława Sedlaczka
i jego śmierć (
3 sierpnia
1941
) w
obozie koncentracyjnym
w
Auschwitz
(
Oświęcimiu
).
Rozmowy z Szarymi Szeregami na temat zjednoczenia
Prowadzone od
1942
do
1944
roku rozmowy pomiędzy Hufcami Polskimi i
Szarymi Szeregami
w sprawie zjednoczenia nie przyniosły rezultatu. (do rozwinięcia)
Hufce Polskie w powstaniu warszawskim
Największe straty Hufce Polskie poniosły podczas
powstania warszawskiego
. Sformowano harcerskie jednostki wojskowe: Kompanię Harcerską, Harcerski Pluton Łączności oraz pluton sanitarny harcerek, wchodzące w skład
batalionu "Gustaw"
, które walczyły w obronie
Woli
,
Starego Miasta
i
Śródmieścia
. Trudno ocenić wielkość strat poniesionych przez Hufce Polskie w czasie walk powstańczych. Tylko oddziały harcerskie z Batalionu Gustaw straciły łącznie 66 poległych, co stanowiło 45% ich stanu wyjściowego.
Działalność podziemna po 1945 roku
Po wkroczeniu Armii Radzieckiej na ziemie Polskie w 1944 r. HP kontynuowało podziemną działalność. Po zniszczeniu Warszawy władze organizacji przeniosły się do Krakowa, w naradach Naczelnictwa HP uczestniczyli: W. Sawicki – naczelnik (zajął to stanowisko po powrocie z oflagu), hm. Z. Rymar (komendantka Chorągwi Krakowskiej), ks. M. Oleksy (opiekun religijny), phm. J. Chmielnikowski (Komenda Chorągwi Krakowskiej), hm. H. Sadkowska, oraz ks. Mizga. W obawie przed aresztowaniami kadry harcerskiej W. Sawicki zakazał podległym sobie strukturom ujawniania się, nakazując kontynuowanie pracy konspiracyjnej. Wśród ośrodków, które wznowiły działalność była Warszawa, gdzie odtwarzano stare drużyny i formowano nowe; jednym z wychowanków HP w Warszawie był prof.
Henryk Samsonowicz
. Kontynuowała swoją działalność Chorągiew Lwowska, której harcerze do połowy 1945 r. działali w
organizacji NIE
(Niepodległość, organizacja poakowska), wydawali i kolportowali podziemną prasę. Innymi ośrodkami pracy HP były: Kraków, Częstochowa, Białystok, mniejszymi Łódź, Opole, Rzeszów, Zakopane. Część drużyn podjęła bezpośrednią współpracę z oddziałami zbrojnymi Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (NZW).
W połowie
1945
r. władze HP rozpoczęły starania o zalegalizowanie działalności części drużyn niektóre główne żeńskie w
Krakowie
i
Warszawie
funkcjonowały jako koła
Polskiego Czerwonego Krzyża
, inne włączyły się do oficjalnego
ZHP
. Wiązało się to ze zmianą początkowo wrogiego stosunku do koncesjonowanego przez komunistyczne władze ruchu harcerskiego, który zasilany przez starą przedwojenną kadrę i członków Szarych Szeregów stawał się jedną z nielicznych oaz niezależności. Nie zdołano jednak doprowadzić końca akcji przenoszenia drużyn do ZHP. W grudniu 1945 r.
Urząd Bezpieczeństwa
przeprowadził serię aresztowań działaczy HP. Władze starannie przygotowywały proces komendy HP, który rozpoczął się
20 lutego
1947
. Liczono, że jego wydźwięk propagandowy zastraszy młodzież harcerską; sąd wojskowy wydał wyroki do 8 lat. Jednolita ogólnopolska struktura HP przestała istnieć. Do początku lat 50. działalność harcerską kontynuowały rozproszone grupy młodzieży wywodzące się z HP. Na Śląsku i w Małopolsce działały w tym czasie 4 zorganizowane grupy młodzieży wywodzącej się ze Lwowa, używające nazwy "Harcerstwo Polskie". Wraz z rozbiciem ich przez UB działalność HP na terenie Polski zamarła ostatecznie.
- ↑ To zdanie jest mocno naciągane, członkiem najwyższych władz był od początku ksiądz
hm.RP
Jan Mauersberger
–
przewodniczący ZHP
. Jest to niestety próba przenoszenia punktu widzenia instruktorów harcerskich z ruchu katolicko-narodowego, na tamte wydarzenia