Trawienie – złożony proces
enzymatycznego
przekształcenia wielkocząsteczkowych
związków chemicznych
w prostsze, w celu ich wchłonięcia i przyswojenia przez
organizm
. W zdecydowanej większości trawienie jest charakterystyczne dla
zwierząt
.
U
kręgowców
, w tym
człowieka
, trawienie zachodzi w
układzie pokarmowym
. U bezkręgowców trawienie może przebiegać poza organizmem, mamy wtedy do czynienia z
trawieniem zewnętrznym
.
Dochodzi tam do rozkładu
białek
,
tłuszczów
,
wielocukrów
,
kwasów nukleinowych
i innych na związki prostsze, które podlegają procesowi
wchłaniania
. Enzymy biorące udział w procesie trawienia, należą głównie do klasy
hydrolaz
i
katalizują
rozpad związków przy udziale
wody
, czyli powodują ich
hydrolizę
.
Trawienie u człowieka
W procesie trawienia zaangażowanych jest wiele mechanizmów i układów (hormonalny, autonomiczny układ nerwowy), które w skoordynowany sposób doprowadzają do rozbicia składników pokarmowych do postaci, która będzie zdolna do wchłaniania (absorpcji) w przewodzie pokarmowym.
Jama ustna
U ludzi proces trawienia zaczyna się już po pobraniu pokarmu do
jamy ustnej
. Dochodzi tam do zwiększenia wydzielania
śliny
, która zawiera enzym trawienny –
amylazę ślinową
. Pożywienie jest rozdrabniane, mieszane ze śliną i przeżuwane za pomocą zębów i języka. Amylaza rozpoczyna trawienie
węglowodanów
zawartych w pożywieniu. Następnie pokarm formowany jest w kęs pokarmowy i w trakcie
połykania
jest przemieszczany przez
gardło
i
przełyk
do
żołądka
.
Żołądek
W
żołądku
pokarm mieszany jest z
sokiem żołądkowym
, który ze względu na wysokie stężenie
kwasu solnego
inaktywuje amylazę ślinową. Jednak do momentu zakwaszenia pokarmu amylaza ślinowa jest wciąż aktywna - w konsekwencji 20-40% wielocukrowców zostaje rozłożonych. W żołądku częściowemu strawieniu ulegają także
białka
- pepsynogen wydzielany przez komórki główne ściany żołądka przekształca się pod wpływem działania kwasu solnego w aktywną pepsynę, która częściowo rozkłada większość białek na krótsze łańcuchy polipeptydowe.
Lipaza
żołądkowa zapoczątkowuje trawienie
tłuszczów
, ale tylko
zemulgowanych
(których źródłem są m.in. jajka i mleko). Brak trawienia tłuszczów jest spowodowany brakiem
emulgacji
-
żółć
jest wydzielana dopiero do
dwunastnicy
.
Jelito cienkie
Dalsze trawienie przebiega w
jelicie cienkim
. Treść pokarmowa jest partiami przekazywana do dwunastnicy. Hormony jelitowe (
sekretyna
,
cholecystokinina
) pobudzają wydzielanie
żółci
,
soku jelitowego
oraz
soku trzustkowego
. W jelicie cienkim, a zwłaszcza w dwunastnicy ma miejsce zasadnicze trawienie. Kwaśna treść pokarmowa przechodząca z żołądka jest neutralizowana przez zasadowy sok trzustkowy, w celu umożliwienia działania enzymów trawiennych takich jak
amylaza
trzustkowa,
chymotrypsyna
,
trypsyna
,
lipaza trzustkowa
i innych.
Do dwunastnicy wydzielana jest również żółć zawierająca sole żółciowe, których zadaniem jest zemulgowanie tłuszczów, co czyni je bardziej podatnymi na działanie lipazy.
Tłuszcze są trawione przez lipazę trzustkową (wraz z kolipazą), która działa tylko w fazie wodnej, więc tylko na powierzchni. W wyniku trawienia powstają wolne
kwasy tłuszczowe
i 2-monoacyloglicerol, które są
formowane
wraz z kwasami żółciowymi w
micele
. W tej formie są one transportowane do rąbka szczoteczkowego
enterocytów
i tam wchłaniane.
W jelicie cienkim wchłaniane są małocząsteczkowe związki, będące produktami hydrolizy. Następuje tu również trawienie bakteryjne, które polega na rozkładzie niestrawionych kawałków pokarmu znajdujących się między kosmkami jelitowymi przez bakterie.
Jelito grube
W
jelicie grubym
ulega wchłanianiu woda oraz pewna pula
witamin
.
Niestrawione resztki pokarmowe są wydalane w postaci
kału
podczas
defekacji
.
Linki zewnętrzne