Rapana (Rapana) – drapieżny ślimak z rodziny rozkolców.

Rozprzestrzenienie

Pierwotny areał występowania rodzaju obejmuje Morze Japońskie , Morze Wschodniochińskie i Morze Żółte . Jednakże w latach 40. XX wieku ślimak ten dostał się do Morza Czarnego podróżując w zbiornikach wody balastowej, wziętej przez statki płynące z rejonu Japonii i Chin do czarnomorskiego wybrzeża ZSRR . Statki te w portach docelowych zrzucały wody balastowe i niewielka populacja rapany dostała się do Morza Czarnego. Pierwsze znalezisko rapan odnotowano tam w 1947 w zatoce w Noworosyjsku . Pomimo mniejszego zasolenia tego akwenu w stosunku do akwenów macierzystych inne czynniki: wysoka ciepłota wód, a przede wszystkim brak naturalnych wrogów doprowadził do szybkiej ekspansji rapany w nowym środowisku. W 1952 dotarła do Krymu , w 1959 do brzegów Rumunii , Bułgarii i Turcji . W następnych latach dotarła przez Morze Marmara do Morza Egejskiego , a w 1976 zasiedliła Morze Adriatyckie .

Niezależnie od kolonizacji basenu śródziemnomorskiego, rapana dotarła, prawdopodobnie także dzięki wodom balastowym, do wybrzeży Ameryki Południowej , a w sierpniu 1998 stwierdzono ją u brzegów stanu Wirginia w USA .

Muszla

Muszle Rapana

Muszla stożkowa. Wschodnioazjatyckie rapany mają duże muszle, dochodzące do 19 cm długości, a całkowita masa takich rapan sięga 1 kg, jednak czarnomorskie okazy prawie nigdy nie przekraczają 12 cm. Muszle rapanów czarnomorskich są znacznie grubsze niż rapan dalekowschodnich o tym samym wieku.

Wymagania środowiskowe rodzaju

W macierzystych akwenach rapany zasiedlają niezbyt licznie strefę o głębokości 0,4 do 7 m (przeważnie 1-3,5 m), preferując obszary położone w pobliżu ujść rzek. Wymagają zasolenia wód 23-27 promili , nie spotyka się ich w wodach o zasoleniu poniżej 20 ‰.

W Morzu Czarnym żyją licznie w wodach o zasoleniu do 17 ‰, mniej liczne populacje spotyka się i w wodach o mniejszym zasoleniu. Mają też szerszy zasięg głębokościowy, preferując głębokości 16-20 m, ale spotykane są w interwale od 3 do 35 m.

Rozród

Rapany czarnomorskie dojrzewają znacznie wcześniej (w wieku 2 lat, przy wielkości muszli 35-70 mm) niż dalekowschodnie (w wieku 5 lat, przy wielkości muszli około 125 mm). Populacje czarnomorskie są też bardziej płodne – jednorazowo samica formuje ponad 450 kokonów, a w każdym jest 200-1000 jajeczek, podczas gdy macierzyste populacje dalekowschodnie mają 100-350 kokonów (przeciętnie 150) zawierających po 85 do 800 jajeczek. Formy czarnomorskie tworzą kokony na głębokości 10-20m, a dalekowschodnie na głębokościach 1-3 m. U form dalekowschodnich z jaj wykluwają się małe (poniżej 2 mm) larwy (weligera, trochofora ) po maksymalnie 3 tygodniach, które po zaledwie kilku dobach (czasem brak stadium larwalnego) osiadają i przekształcają się w pełni ukształtowane rapany, choć z miękką muszlą embrionalną. U form czarnomorskich larwa weligera pojawia się zawsze, po około 30 dniach od złożenia jaj, jest mniejsza (poniżej 1 mm) i istnieje 1 do 2 miesięcy. Muszla embrionalna jest twarda.

Długość życia

Formy wschodnioazjatyckie żyją do 10 lat, czarnomorskie 5 lat.

Dieta

Głównym pokarmem dalekowschodnich rapan są ostrygi z rodzaju Ostrea, których grubą muszlę rapana przewierca. Natomiast czarnomorskie rapany mają bardziej urozmaiconą dietę, przy czym najczęściej atakują omułki , używając do otwarcia ich muszli swojej mięsistej nogi. Czarnomorskie rapany są w stanie nawiercać tylko cienkie muszle i robią to tylko młode osobniki.

Wpływ rapan na ekosystem

W swoim pierwotnym środowisku rapany są dość nieliczne i częściowo chronione. Na przykład gatunek Rapana venosa na rosyjskim pobrzeżu Pacyfiku jest wpisany do Czerwonej Księgi w Rosji.

Jednak jako rodzaj intruzywny, okazał się bardzo ekspansywny. Tylko w rejonie Cieśniny Kerczeńskiej liczebność populacji rapany szacuje się na 30 milionów osobników. Uważa się, że podobnie wielkie liczebności mają populacje z innych wybrzeży Morza Czarnego. Tak wielka liczebność rapan powoduje duże zagrożenie dla innych ślimaków drapieżnych, szczególnie miejscowych rozkolców. Zagrożenie to wynika zarówno z zużywania przez rapany źródeł pożywienia jak i z faktu, że rapany często atakują inne rozkolce, które mają znacznie cieńsze muszle, podczas gdy miejscowe rozkolce nie są w stanie skutecznie atakować rapan, ze względu na ich grubą muszlę. Grubość muszli chroni rapany przed miejscowymi drapieżnikami żywiącymi się rozkolcami, toteż drapieżniki te koncentrują się na miejscowych rozkolcach, co jeszcze bardziej wyniszcza lokalne gatunki. Równie wyniszczająca jest wielka ilość rapan dla ich ofiar, zwłaszcza omułków. Kurczenie się populacji omułków i innych małży, ma negatywne następstwa dla całej biocenozy , ponieważ małże te są istotnym pokarmem dla wielu ryb i krabów, a co ważniejsze są także wydajnymi filtratorami . Dlatego podejmuje się próby ograniczenia populacji czarnomorskich rapan.

Zastosowanie rapan przez człowieka

Mięso rapan jest jadalne i w Morzu Czarnym są one intensywnie poławiane, a następnie sprzedawane restauracjom i sklepom. Muszle tych rapan są sprzedawane jako pospolite pamiątki, często też wyrabia się z nich różne ozdoby. Populacje wschodnioazjatyckich rapan nie mają znaczenia gospodarczego, gdyż ze względu na niewielką liczebność praktycznie nie są oficjalnie poławiane.

Źródła

• [1]