Salamandra plamista
Salamandra plamistaSalamandra plamista, jaszczur plamisty[6][7], jaszczur ognisty[6][7] (Salamandra salamandra) – gatunek
płaza ogoniastego
z rodziny
salamandrowatych
o charakterystycznym wyglądzie i szerokim zasięgu występowania. Prowadzi samotniczy, drapieżny tryb życia. Wyróżnia się liczne
podgatunki
. W
Polsce
podlega
ścisłej ochronie
, jako gatunek wymagający ochrony czynnej. NazwaPolska, jak i łacińska nazwa tego stworzenia prawdopodobnie sięga rodowodem
języka perskiego
, w którym znaczy "żyjąca w ogniu"[8]. Być może jednak pochodzi od
arabskiego
słowa samandar, pod taką nazwą funkcjonuje wciąż w arabskim i perskim[3]. Zwierzę to nazywano rozmaicie. Zaproponowano między innymi nazwę S. maculosa[2]. Kolejna nazwa Lacerta salamandra pojawiła się m.in. w 10. wydaniu linneuszowskiego
Systema Naturae
[3]. Rodzaj, w którym znajduje się dziś, przywrócił jej Joseph Nicolai Laurenti. Nowych nazw nie zaakceptowano, gdyż zgodnie z zasadami nazewnictwa zoologicznego właściwą jest używana do dziś Salamandra salamandra[3]. Morfologia
Oko
i gruczoł przyuszny z bliska Salamandra plamista to największy europejski przedstawiciel płazów ogoniastych[8]; osiąga długość 10-24 cm (maksymalnie 32 cm[6]). Zwierzę posiada walcowate, krępe ciało. Jego
głowa
jest duża[8], płaska i szeroka[9], pysk – zaokrąglony[8],
oczy
– wyłupiaste, o okrągłych, ciemnych
źrenicach
[8]. Z boku głowy występują pokaźne pigmentowane[10]
gruczoły
przyuszne (
parotydy
)[6][11][12].
Szczęki
dysponują dwoma rzędami drobnych
zębów
, inny rodzaj zębów rośnie na środku
podniebienia
. Boki zdobi 12 bruzd międzyżebrowych[8]. Pomiędzy bruzdami, na środku grzbietu, salamandra plamista ma dwa rzędy ujść gruczołów jadowych. Jad tych gruczołów, jak i parotydów, oraz ubarwienie skóry są środkami obrony przed drapieżnikami[13]. Masywne, stosunkowo krótkie i krótkopalczaste nogi tego płaza przystosowały się do życia naziemnego, nie wytwarzają błon pławnych ani
modzeli
[8]. Zarówno śródręcze, jak i śródstopie w większości kostnieje[14]. Podczas gdy przednie łapy kończą się czterema palcami, tylne posiadają ich aż pięć[8].
Otwór kloakalny
jest wąski i długi na 8-13mm[8].
Ogon
typu lądowego[8], w przekroju okrągły i krótszy od reszty ciała[6], kończy się tępo[8]. Wilgotna i błyszcząca
skóra
[8] salamandry plamistej ubarwiona jest jaskrawo. Czarny i błyszczący wierzch ciała kontrastuje z żółtymi lub pomarańczowymi plamami bądź pasami. Występuje ogromna zmienność
ubarwienia
[15]. Spód ciała, pokryty cieńszą skórą, ma kolor szaroczarny[8] lub brązowoszary. Bardzo ciemne, szare okazy
melanistyczne
tego gatunku były brane za przedstawicieli
salamandry czarnej
, typowego
gatunku
wysokogórskiego, nie występującego w Polsce. Jednak zarówno osobniki całkowicie czarne, jak i
albinotyczne
notuje się rzadko[6]. Nie spotyka się też dwóch osobników o takim samym układzie i kształcie plam[13][16]. Ubarwienie takie odgrywa dwie role: pomaga zwierzętom ukryć się w runie leśnym, a dla potencjalnego drapieżnika, który już je wypatrzył, stanowi ostrzeżenie o obecności substancji trujących w skórze potencjalnej zdobyczy[10]. Zaznacza się
dymorfizm płciowy
: samice przerastają samce[6], mają także bardziej masywną budowę[17][9]. Osobniki żeńskie posiadają też relatywnie krótsze kończyny[10], podczas gdy wysmuklejsze
samce
mają dłuższe, delikatniejsze nogi, a także zgrubiały u nasady ogon[9] i bardziej obrzękniętą kloakę[12]. Ubarwienie obu
płci
nie różni się[9]. Gruczoły tego gatunku wydzielają gęsty, biało-żółty, gorzki w smaku
jad
, którego zapach niektórzy określają jako waniliowy[18]. Silnie drażni on
śluzówkę
[8]. Powoduje także pieczenie[16]. Dla człowieka jest niegroźny, ale w razie przypadkowego kontaktu wydzielina gruczołów może podrażnić oczy, dlatego też zwierzęcia nie należy dotykać. Ustalono, że jad zawiera m.in.
salamandrynę
(samandarynę) zaliczaną do alkaloidów chinolizydynowych[19] (jest to jeden z nielicznych wyjątków, gdyż
alkaloidy
zazwyczaj występują u roślin[20]). WystępowanieZwierzę to występuje od
Półwyspu Iberyjskiego
na zachodzie (całe terytorium
Portugalii
, północna, południowa i zachodnia
Hiszpania
) aż do północno-zachodniej
Turcji
na wschodzie (wg IUCN obecności salamandry w tym kraju nie potwierdzono[5]). Notuje się je całej
Francji
z wyjątkiem niewielkich nadmorskich terenów na południu, zamieszkuje ono całą
Szwajcarię
i
Liechtenstein
[5][21]. Spotyka się je w
Andorze
,
San Marino
i centralnych
Włoszech
, gdzie sięga aż do najbardziej wysuniętego na południe kontynentalnego obszaru kraju (nie obserwowano go na
Sycylii
)[5][21]. Granica zasięgu występowania przebiega następnie wybrzeżem
Adriatyku
, co wiąże się z obecnością płaza w
Słowenii
na całym jej obszarze, w
Chorwacji
, nie licząc północnego wschodu tego państwa, a także bez wyjątku na terytoriach
Bośni i Hercegowiny
,
Czarnogóry
,
Albanii
,
Macedonii
[5][21]. Wschodnia granica zasięgu przebiega we wschodniej
Grecji
, a następnie w
Bułgarii
i
Serbii
[5][21]. Salamandra plamista żyje też w północnej i środkowej
Rumunii
oraz na niewielkim obszarze w południowo-zachodniej
Ukrainie
[5][21]. Na
Węgrzech
spotyka się ją tylko na północy i zachodzie kraju[5][21]. Północna granica zasięgu występowania biegnie w południowej
Polsce
, środkowych, a bardziej na zachód w północnych
Niemczech
, a następnie w południowo-wschodniej
Holandii
i
Belgii
[5][21]. Gatunek spotyka się także w
Luksemburgu
, w całych
Czechach
, a w
Słowacji
brakuje go jedynie na południu[5][21]. Napotyka się także informacje sugerujące występowanie gatunku w górach północnej i zachodniej Afryki[7] (np.
Maroko
[22]). Nieraz wśród miejsc, gdzie żyje, umieszcza się także
Izrael
,
Iran
i
Syrię
[22]. SiedliskoZwierzę to prowadzi lądowy tryb życia.
Siedliska
dorosłych płazów nie ograniczają się do miejsc, w których występuje
woda
; można je spotkać w wilgotnych
lasach
liściastych, mieszanych, a rzadziej iglastych, na polanach, w obrębie skalistych zboczy, w buszu, a nawet na obszarach rolniczych[5],
dolinach
ze strumieniami, w południowej
Europie
w pobliżu osiedli ludzkich, na pastwiskach i
łąkach
. Dobrze sobie radzi w środowisku zmienionym, widuje się ją nawet w ogrodach[5]. Szczególnie lubi lasy bukowe[8], iglastych zaś unika, podobnie jak gleb wapiennych[9], w przeciwieństwie do piaskowców, margli[23], a wg niektórych też granitów[24]. Bytuje także w otoczeniu roślinności śródziemnomorskiej[5]. Zamieszkuje głównie okolice podgórskie (lasy pogórza, regiel dolny[9]), w
Alpach
dochodzi zwykle do wys. 800 m n.p.m., a w polskich
Karpatach
i
Sudetach
od 250 do 1087 m n.p.m.[6][7], nie licząc
Tatr
– tam do 1000, rzadko 1300 m n.p.m.[25]. Zaproponowano, iż obecność tego ogoniastego na górskich pastwiskach może oznaczać, że w przeszłości porastał je las[5]. PodgatunkiZe względu na rozległy obszar występowania gatunek ten obejmuje co najmniej 8
podgatunków
. Różnią się one deseniem, ale nie na tyle, by można było je na tej podstawie wiarygodnie ustalić[10]. Odróżnia je także liczba młodych wydawanych na świat przez matkę[10]. W Polsce występuje środkowoeuropejski
podgatunek nominatywny
(Salamandra salamandra salamandra), ale prawdopodobnie na zachodnich ziemiach przebiega strefa graniczna tego podgatunku. Z kolei jego
turecka
populacja pod względem genetycznym znajduje się najbliżej grupy S. s. infraimmaculata[10]. - Salamandra salamandra salamandra (Linneaus, 1758) – sięga południowo-wschodniej
Francji
na zachodzie,
Półwyspu Bałkańskiego
na południu, zajmując go w całości, wschodnich
Niemiec
i
Polski
na północy[4];
- Salamandra salamandra alfredschmidti – niewyróżniana przez część źródeł; spotykana tylko w jednej dolinie (Tendi) w północnej
Hiszpanii
[4];
- Salamandra salamandra almanzoris (Müller and Hellmich, 1935) – żyje w Gredos w środkowej Hiszpanii[4];
- Salamandra salamandra bejarae (Mertens and Müller, 1940) – zamieszkuje centralną część
Półwyspu Iberyjskiego
[4];
- Salamandra salamandra bernardezi (Gasser, 1978) – żyje w
Asturii
i
Galicji
[4];
- Salamandra salamandra beschkovi (Obst, 1981) –
endemit
bułgarskich
gór
Pirin
[4];
- Salamandra salamandra crespoi (Malkmus, 1983) – spotykana jedynie na południu
Portugalii
[4];
- Salamandra salamandra fastuosa (Eiselt, 1958) syn. S. s. "bonnali" – jej zasięg występowania to północna część Półwyspu Iberyjskiego[4];
- Salamandra salamandra galliaica (Nikolskii, 1918) – zamieszkuje Portugalię i północną Hiszpanię[4];
- Salamandra salamandra gigliolii (Eiselt and Lanza, 1956) – żyje w środkowych i południowych
Włoszech
[4];
- Salamandra salamandra hispanica (Mertens and Muller, 1940) – jako oddzielny podgatunek kwestionowana, być może syn. S. s. terrestris; spotykana jedynie w Prowicji Montseny[4];
- Salamandra salamandra longirostris (Joger and Steinfartz, 1994) – pochodzi z południowej Hiszpanii[4];
- Salamandra salamandra morenica (Joger and Steinfartz, 1994) – miejsce jej życia to Sierra Morenica w Hiszpanii[4];
- Salamandra salamandra terrestris (Eiselt, 1958) – widywana w dużej części Francji, krajach
Beneluksu
i zachodnich Niemczech[4];
- Salamandra salamandra werneri (Sochurek and Gayda, 1941) – niewyróżniana przez część źródeł; endemit
greckiej
góry Pelion[4];
Systematyka ta powinna zostać zrewidowana. W przyszłości planuje się wyodrębnienie odrębnych gatunków[10]. Poniższe uproszczone drzewo za M. Garcia-Paris et al. (2006) stworzone dzięki badaniom genetycznym 33
loci
ukazuje pokrewieństwo pomiędzy podgatunkami iberyjskimi[26].
| S. s. longirostris |
|
|
| S. s. bernardezi |
|
| S. s. fastuosa |
|
|
|
|
| S. s. gallaica |
|
| S. s. terrestris |
|
|
|
ZachowanieSalamandra plamista to zwierzę wyjątkowo wilgociolubne. Prowadzi samotny tryb życia, chociaż kilka, a nawet kilkadziesiąt osobników może zimować w jednym miejscu[8]. Jej aktywność przypada na
noc
[6]. Wyjątek stanowią samice podczas sezonu rozrodczego i zwierzęta obu płci podczas deszczowej pogody[10]. Dzień zwierzę to zazwyczaj spędza pod
kłodami
, w norach, rozpadlinach i wykrotach. Kryje się także pośród mchu[9]. Potrafi wykopać tunel długi na 40 cm, przy czym jego szerokość wynosi zwykle 4-6 cm[8]. Na łowy wychodzi tylko
nocą
lub w ciepłe pochmurne i deszczowe dni[6]. Nie znosi upałów (jest wtedy nadzwyczaj osowiała i apatyczna). W ciepłym klimacie to na lato przypada spadek aktywności tego ogoniastego[10]. Poluje głównie na
skąposzczety
i nagie
ślimaki
[8]. W czasie polowania porusza się bardzo niezgrabnie, więc
owady
,
pajęczaki
lub
wije
udaje się jej złapać tylko wyjątkowo. Bez pożywienia może obyć się kilka tygodni. Zaskoczona nie ratuje się ucieczką, lecz zamiera w bezruchu. Pływa bardzo kiepsko, a w przypadku stromych brzegów zbiornika nie może się wydostać i umiera[8]. Ponieważ ma stosunkowo silny jad oraz odstraszające ubarwienie i prowadzi nocny tryb życia, ma relatywnie niewielu wrogów. Zaliczają się do nich
łososiowate
i gatunek
raka
Procambarus clarkii[5]. Salamandra zapada w sen zimowy dość późno, na przełomie
października
i listopada, a nieraz na początku grudnia[8]. Czasem wykazuje aktywność nawet w czasie grudniowych ociepleń. Na wiosnę płaza tego spotyka się już w marcu[16]. Rozmnażanie
Gody
salamandry plamistej uzależnione są od
warunków klimatycznych
, odbywają się od kwietnia, także latem[8] i
jesienią
[6]. W obszarach o ciepłym klimacie reprodukcja może też odbywać się w najchłodniejszej porze roku[10]. Salamandry w tym okresie wyraźnie się ożywiają; podniecone samce penetrują okolicę w poszukiwaniu osobników płci przeciwnej, orientując się za pomocą
węchu
i
wzroku
. Często dochodzi między nimi do walk o wybrankę[10]. Zaobserwowano też (8 czerwca 1986) dwa samce w pozycji przypominającej
ampleksus
[27]. Parzenie odbywa się na lądzie lub też w płytkiej wodzie płynącej[9]. Występuje
ampleksus
brzuszny[8], po czym samiec wciska się pod swą partnerkę i mocno trzymając nogami jej korpus[11], unosi ją na swoim grzbiecie. Wydzielane przez samca
spermatofory
(skupienia
plemników
) samica zbiera swoimi wargami kloakalnymi[11].
Jaja
są zapładniane w
jajowodach
, w górnej ich części[28].
Poród
odbywa się po trwającej co najmniej pięć miesięcy ciąży (przyczyną jej wydłużenia może być chociażby zima)[8] zazwyczaj wiosną, po przebudzeniu; w kwietniu-maju samice szukają odpowiedniego miejsca (niebyt bystrego potoku lub zbiornika płytkiej wody, np.
kałuży
obok źródła) i rodzą dobrze rozwinięte
larwy
[5], ewentualnie samica wydaje na świat
jaja
, z których potomstwo wylęga się bezpośrednio po porodzie (
jajożyworodność
), a u jednego z podgatunków młode po przeobrażeniu[8]. Sam poród przebiega z trudnością, bo salamandra musi przybrać odpowiednią pozę, zanurzając tylną część swego ciała, co przy kiepskich umiejętnościach pływackich może okazać się dla niej niebezpieczne, szczególnie gdy nurt jest zbyt rwący[8]. Rodzi się przeważnie od 20 do 80[6][7] (według innych źródeł 10-50[8]), średnio 40 larw o długości 22-37 mm[6].
Larwa
salamandry plamistej Szarobrązowe metalicznie plamkowane kijanki mają wykształcone
skrzela zewnętrzne
(
larwa reofilna
) i oczy osadzone na niemałej głowie[8]. Dysponują zarówno przednimi i tylnymi łapami, jak i płetwą ogonową[8], której brakuje u dorosłych. Larwy od urodzenia[10] polują na drobne
skorupiaki
i
skąposzczety
. Do ich pożywienia zaliczają się głównie reofilne
bezkręgowce
: Gammaridae, larwy
jętek
i
muchówek
, nieraz także Diaptomidae[10]. Są tak drapieżne, że czasami porywają się na większe od siebie zwierzęta wodne. I one, jak dorosłe, nie prowadzą zbyt aktywnego trybu życia, spędzając większość czasu przy dnie zbiornika, chroniąc się wśród roślinności i kamieni. Polują z zasadzki[8]. Rosnąc nie zmieniają zbytnio nawyków żywieniowych, co najwyżej przerzucają się na większą zdobycz[10]. Zazwyczaj spotyka się je w miejscach, gdzie nie ma pożerających je drapieżnych ryb[10]. Ich rozwój nie przebiega też w twardej wodzie[24]. Podczas wzrostu proporcje ich ciała nie zmieniają się wiele[29].
Przeobrażenie
następuje po trzech miesiącach, w lipcu-sierpniu (rzadziej w następnym roku), w zbiorniku wodnym[8]. Osiągnąwszy postać dorosłą różnią się od osobników w wieku reprodukcyjnym mniejszymi rozmiarami (mierzą około 6 cm długości) i nieco innym plamkowaniem, które zmienia się w wieku około 2 lat. Do rozmnażania gotowe są jeszcze później – od trzech do czterech lat po przybraniu kształtu dojrzałego płaza[8][17][9]. Salamandra salamandra żyje około 10 lat w warunkach naturalnych. Zwierzęta hodowane przez człowieka osiągają nieraz wiek dwa razy starszy[8]. Istnieją jednak doniesienia o osobnikach dożywających na wolności jeszcze bardziej sędziwego wieku[16]. Mówi się o 24 latach[30]. StatusWiększość populacji salamandry plamistej zachowuje się stabilnie, aczkolwiek w niektórych obszarach bardziej dotkniętych działalnością ludzką (jak
Ukraina
[10]) obserwuje się spadek[5]. W efekcie tego całkowita liczebność gatunku obniża się[5]. Do zagrożeń dla tego zwierzęcia zalicza się utratę środowiska naturalnego (wylesianie[8]), zatrucie wód, odławianie m.in. w celach handlowych,
drapieżnictwo
ze strony introdukowanych do niego
ryb
, niekorzystne warunki klimatyczne, jak zbyt duża suchość[5]. Wspomnieć należy też o wypadkach drogowych, gdy dorosłe płazy giną pod kołami samochodow, a także o fragmentacji populacji[5]. Dodatkowo w Hiszpanii stworzenia te padają ofiarami grzybicy (
chytridiomycosis
)[5].
Pasożytują
na nich także
protisty
: w jelitach Coccidium salamandrae, a w układzie rozrodczym Micrococcydium[31]. Inne niebezpieczeństwa niesie regulacja potoków górskich[8], gdyż betonowe ściany nie pozwalają dorosłym
osobnikom
na dojście do wody. Wiele z nich topi się. Poza tym szybki spad wody powoduje, że larwy nie mają wystarczającej ilości kryjówek i
pokarmu
. Nadmienić należy, że masowe utonięcia dorosłych salamander mają miejsca także podczas ulewnych deszczów, gdy porywa je prąd[9]. Obecnie nie są one na tyle groźne, by przypisać gatunkowi status inny niż LC (least concern – najmniejszej troski). Obszar występowania zwierzęcia obejmuje obszary chronione, a niektóre populacje podlegają monitorowaniu (jak chociażby w
Górach Złotych
we wschodnich
Sudetach
)[5]. W
Polsce
gatunek podlega ochronie prawnej[8][32]. Na
Ukrainie
znajduje się w Czerwonej Księdze[10][12]. Nie figuruje on na liście
CITES
[8][12], obejmuje go natomiast III aneks
Konwencji Berneńskiej
[10][12]. Salamandry stanowią dziś także zwierzęta domowe, trzymane w terrariach[12]. W kulturzeSalamandra w ognisku, 1902 Mityczna ognista salamandra Zwierzę to znane jest człowiekowi od dawna. Wzmiankują o nim stare kroniki[8]. W przeszłości wierzono, że salamandry rodzą się i żyją w ogniu. Przesąd ten spowodowały liczne obserwacje ucieczki zwierząt kryjących się pośród drew rozpalanego ogniska[8][18]. Istnieją doniesienia o używaniu toksyn z gruczołów tych stworzeń jako pomoc w medytacji, podczas wchodzenia w trans i dla uzyskania halucynacji[33]. Podobnie jak niski lot
jaskółki
, spotkanie tego płaza w dzień wiązano z nadejściem deszczu[10]. Salamandra plamista stanowi symbol
Pogórza Kaczawskiego
[13]. Znajduje się też w logo
Gorczańskiego Parku Narodowego
. W okolicach
Tatr
płazy te nazywa się jaszczurami. Dzięki temu ciepłe źródła, gdzie w przeszłości często je widywano, otrzymały nazwę Jaszczurówki. Podobnie wygląda etymologia nazwy miejscowości Jaszczurzyce leżącej blisko
Orawic
[25]. Nazwa zwierzęcia pojawia się również w tytułach czasopism i nazwach organizacji (jak np.
Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra”
[34]). Zobacz teżPrzypisy- ↑
Salamandra salamandra
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑ 2,0 2,1 Eric T. B. Francis, F. J. Cole:
The anatomy of the salamander
. Oxford: Clareddon Press, 1934, s. 2. [dostęp 2009-07-26].
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Eric T. B. Francis, F. J. Cole:
The anatomy of the salamander
. Oxford: Clareddon Press, 1934, s. 3. [dostęp 2009-07-26].
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 William Jones:
Salamandra Species & Subspecies Guide
(
ang.
). Caudata Culture, 2005-06. [dostęp 2009-07-27].
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 5,20 5,21
Salamandra salamandra
. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (
ang.
)
- ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12
Salamandra plamista
. WIEM, darmowa encyklopedia. [dostęp 2009-07-24].
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Renata Kosińska, Marek Kosiński:
Galeria autorska Renaty i Marka Kosińskich
. zdjęcia.polska.pl. [dostęp 2009-07-24].
- ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 8,14 8,15 8,16 8,17 8,18 8,19 8,20 8,21 8,22 8,23 8,24 8,25 8,26 8,27 8,28 8,29 8,30 8,31 8,32 8,33 8,34 8,35 8,36 8,37 Agnieszka Bochenek, Wojciech Rozański:
Salamandra salamandra (Linnaeus, 1758) - Salamandra plamista
. amphibia, 2007-05-19. [dostęp 2009-07-25].
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 9,8 9,9 Marian Młynarski: Płazy i gady Polski. Warszawa: Państwowe zakłady wydawnictw szkolnych, 1966, ss. 28-29.
- ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 Sergius L. Kuzmin: Salamandra salamandra (
ang.
). AMPHIBIAWEB, 1999-10-06. [dostęp 2009-07-25].
- ↑ 11,0 11,1 11,2
Ogród Fauny Polskiej ZOO Bydgoszcz
. [dostęp 2009-07-25].
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 John Clare:
Salamandra Fire and Alpine Salamanders
(
ang.
). Caudata Culture, 2002-05. [dostęp 2009-07-27].
- ↑ 13,0 13,1 13,2
Ciekawostki Salamandra plamista
. www.gorykaczawskie.pl. [dostęp 2009-07-24].
- ↑ Vasco M. Tanner, Stephen L. Wood, Wilmer W. Tanner:
The Great Basin Naturalist
. T. XVIII. Phovo (Utah): Bringham Young University, 1958, s. 97. [dostęp 2009-07-26]. (
ang.
)
- ↑
SKN HERPETOLOGÓW przy Uniwersytecie Wrocławskim
. Uniwersytet Wrocławski. [dostęp 2009-07-24].
- ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Wilfried Stichmann, Erich Kretzchmar: ZWIERZĘTA. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza1, 1998, s. 186, seria: Spotkania z przyrodą. .
- ↑ 17,0 17,1
Warmia i Mazury - Informator Turystyczno Przyrodniczy - Zwierzęta: Salamandra plamista
. [dostęp 2009-07-25].
- ↑ 18,0 18,1 Karczewski:
żyjąca w ogniu
. plfoto.com. [dostęp 2009-07-27].
- ↑
Psychoaktywne
. webpark.pl. [dostęp 2009-07-25].
- ↑
Metabolity wtórne
. farmacjacmuj.pl. [dostęp 2009-07-25]. s. 6.
- ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 21,5 21,6 21,7
Mapa zasięgu wg IUCN
(
ang.
). IUCN. [dostęp 2009-07-24].
- ↑ 22,0 22,1
AmphibiaWeb Species Map: Salamandra salamandra
(
ang.
). Berkeley Mapping Point Mapping Service. [dostęp 2009-07-26].
- ↑ Eric T. B. Francis, F. J. Cole:
The anatomy of the salamander
. Oxford: Clareddon Press, 1934, s. 8. [dostęp 2009-07-26].
- ↑ 24,0 24,1 Richard Hesse:
Ecological Animal Geography
. Londyn: Chapman & Hall, 1937, s. 417. [dostęp 2009-07-26].
- ↑ 25,0 25,1
Poznaj Tatry
. [dostęp 2009-07-24].
- ↑ M. Garcia-Paris, M. Alcobendas.
DISPERSAL OF VIVIPARITY ACROSS CONTACT ZONES IN IBERIAN POPULATIONS
. „Evolution”. 57 (1), s. 136 (2003). berekeley.edu (
ang.
).
- ↑ Ermi Zhao:
Asiatic Herpetological Research
. T. 5. Asiatic Herpetological Research Society, 1993, s. 153. [dostęp 2009-07-26].
- ↑ Olin E. Nelsen:
Comparative Embriology of the Vertebrates
. Nowy Jork Toronto Londyn: MacGraw-Hill Book Company, s. 191. [dostęp 2009-07-26]. (
ang.
)
- ↑ Ermi Zhao:
Asiatic Herpetological Research
. T. 5. Asiatic Herpetological Research Society, 1993, s. 158. [dostęp 2009-07-26].
- ↑ Alex Cpmfort:
The Biology of Senescence
. Nowy Jork: Rinehart & Company, 1956, s. 52. [dostęp 2009-07-26]. (
ang.
)
- ↑ J. R. Farmer: E. Ray Lankester:
A Treatise on Zoology
. T. 1: Introduction and Protozoa. Londyn: Adam & Charles Black, 1903, s. 345. [dostęp 2009-07-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (
Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237
)
- ↑
Ropucha i salamandra w medycynie i znachorstwie
. Medycyna dawna i współczesna, 2008-05-09. [dostęp 2009-07-25].
- ↑
Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody Salamandra
. [dostęp 2009-07-25].
Inne hasła zawierające informacje o "Salamandra plamista":
Larwa
...
Pobrzeże Kaszubskie
...
Beskid Żywiecki
płazów są
kumak górski
,
żaba trawna
,
ropucha
,
rzekotka drzewna
i szczególnie chronione
Salamandra plamista
, i
traszka karpacka
. Z gadów można spotkać
jaszczurki
i
żmije ...
Drapieżnictwo
(także informacją fałszywą) o zawieraniu
toksycznej
substancji, zawartą w krzykliwej barwie ciała (
Salamandra plamista
). W zależności od szczególnych uwarunkowań strategią obronną może być życie ...
Las łęgowy
...
Płazy
...
Popielica
...
Salamandra
atra –
salamandra czarna
Salamandra corsica – salamandra korsykańskaSalamandra infraimmaculataSalamandra lanzaiSalamandra salamandra –
Salamandra plamista
Przypisy↑
Salamandra
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)↑ 2,0 2,1 Darrel ...
Pluskwiaki
...
Mszyce
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Salamandra plamista":
023. Płazy – kręgowce dwuśrodowiskowe (plansza 12)
...
095. Płazy (plansza 6)
odpowiednie kryjówki
rundliche Haftscheiben - zaokrąglone przylgi
die Schallblase - worek rezonansowy
der Feuersalamander - Salamandra plamista
die Feuchtigkeit - wilgoć
...
Przegląd i znaczenie bakterii (plansza 5)
...
|