Roman Józef Abraham (ur.
1891
we
Lwowie
, zm.
1976
w
Warszawie
) –
generał brygady
Wojska Polskiego
, dowódca
Wielkopolskiej Brygady Kawalerii
podczas
wojny obronnej Polski
w 1939.
Życiorys
Młodość i działalność niepodległościowa
Urodził się 28 lutego 1891 we
Lwowie
jako syn profesora prawa
Władysława Abrahama
i Stanisławy z Reissów. W 1910 ukończył
gimnazjum OO. Jezuitów
w
Bąkowicach
koło
Chyrowa
. Studiował na Wydziałach Filozofii i Prawa
Uniwersytetu Jana Kazimierza
we Lwowie, na którym w 1915 uzyskał tytuł doktora praw i umiejętności politycznych. W czasie studiów działał w
Drużynach Bartoszowych
i
Związku Młodzieży Polskiej "Zet"
. Ukończył Oficerską Szkołę Kawalerii dla jednorocznych ochotników. Podczas
I wojny światowej
służył w armii austro-węgierskiej w 1 Pułku Ułanów Obrony Krajowej, walcząc na froncie francuskim, rosyjskim, rumuńskim, serbskim i włoskim.
Wojna polsko-ukraińska
Po zakończeniu działań wojennych wstąpił we Lwowie do organizacji Polskie Kadry Wojskowe. Od 1 listopada 1918 w odrodzonym Wojsku Polskim w stopniu porucznika; podczas wojny polsko-ukraińskiej był dowódcą sektora Góra Stracenia we Lwowie. Stworzył własny oddział zwany później Straceńcami nie tylko od nazwy odcinka, ale także z powodu odwagi i dzielności żołnierzy; straceńcy walczyli z powodzeniem na różnych odcinkach obrony Lwowa: w zdobywaniu dworca, w obronie Persenkówki, w Śródmieściu. Oddział pod dowództwem por. Romana Abrahama zatknął sztandar polski na lwowskim
ratuszu
o świcie 22 listopada. Od stycznia 1919 dowodził samodzielnym batalionem, pułkiem i Grupą Operacyjną własnego nazwiska w dywizji płk.
Władysława Sikorskiego
. Od sierpnia 1919 był oficerem oddziału operacyjnego i obserwatorem w 59 Eskadrze Lotniczej. Brał także udział m.in. w
walkach polsko-ukraińskich
o
Przemyśl
.
Wojna polsko-bolszewicka
W 1920, gdy
1 Armia Konna
Siemiona Budionnego
parła na Lwów,
rotmistrz
Roman Abraham w lipcu zorganizował w porozumieniu z brygadierem
Czesławem Mączyńskim
tzw. Detachement – wydzielony oddział walczący na południowo-wschodnim froncie, odnosząc wiele sukcesów bojowych. Ranny pod Chodaczkowem, dowodził oddziałem z noszy. Żołnierze jego Detachement pod dowództwem kpt. Bolesława Zajączkowskiego stawili opór przeważającej sile bolszewickiej konnicy pod
Zadwórzem
17 sierpnia 1920. Poległo ich wówczas 318. Złożyli wielką ofiarę krwi, lecz powstrzymali nawałę konnicy Budionnego.
Bitwa pod Zadwórzem
, u progu Lwowa, nazwana została polskimi
Termopilami
.
Dwudziestolecie międzywojenne
W okresie od grudnia 1920 do listopada 1921 kpt. Roman Abraham pełnił funkcję oficera do zleceń specjalnych w
Sztabie Generalnym
. W 1921 oddelegowany przez gen. Władysława Sikorskiego na
Górny Śląsk
, gdzie był pełnomocnikiem przy komisarzu plebiscytowym
Wojciechu Korfantym
. W porozumieniu z
dowództwami Okręgów Generalnych
we
Lwowie
,
Krakowie
i
Poznaniu
organizował jednocześnie dostawy broni i amunicji oraz transporty ochotników dla oddziałów
powstańczych
. 6 maja 1921 jako przewodniczący grupy oficerów sztabu powstańczego przeprowadził w
Opolu
rozmowy z przedstawicielami Międzysojuszniczej Komisji w sprawie ustalenia linii demarkacyjnej.
W latach 1921–1922 był słuchaczem Kursu Doszkolenia
Wyższej Szkoły Wojennej
w
Warszawie
. Po ukończeniu kursu i uzyskaniu pełnych kwalifikacji do pełnienia służby na stanowiskach Sztabu Generalnego, otrzymał przydział do Wyższej Szkoły Wojennej na stanowisko asystenta[1]. Następnie został wykładowcą, a później kierownikiem katedry taktyki ogólnej (od grudnia 1922 do grudnia 1927). W listopadzie 1928 przeszedł do służby liniowej. Powierzono mu dowodzenie
26 Pułkiem Ułanów
w
Baranowiczach
. Od marca 1929 był dowódcą Brygady Kawalerii "Bydgoszcz", a od 3 kwietnia 1937 –
Wielkopolskiej Brygady Kawalerii
w
Poznaniu
.
Był posłem na
Sejm III kadencji
, wybranym w 1930 z listy
BBWR
. 16 stycznia 1931 zrzekł się mandatu.
Wojna obronna Polski w 1939
W wojnie obronnej w 1939 dowodził Wielkopolską Brygadą Kawalerii w składzie
Armii "Poznań"
gen.
Tadeusza Kutrzeby
. Początkowo walczył w rejonie
Leszna
,
Śremu
i
Rawicza
. Po okresie walk odwrotowych, od 9 września w
bitwie nad Bzurą
dowodził m.in. atakami na
Sobotę
i
Walewice
, a od 13 września – w ciężkich walkach w rejonie
Brochowa
,
Sierakowa
i
Lasek
. Od 15 września dowodził Grupą Operacyjną własnego imienia, w skład której wchodziły Wielkopolska BK i
Podolska Brygada Kawalerii
. Część oddziałów Wielkopolskiej BK przedostała się 20 września do
Warszawy
. Generał R. Abraham był jedynym dowódcą związku taktycznego
kawalerii
, która na całym szlaku bojowym w kampanii wrześniowej nie poniosła ani jednej porażki, nie przegrała ani jednej bitwy, a pod Brochowem i
Sochaczewem
przed jego żołnierzami wycofała się niemiecka 4 Dywizja Pancerna i 2 Dywizja Lekka. 23 września gen. dyw. T. Kutrzeba mianował gen. bryg. Romana Abrahama dowódcą
Zbiorczej Brygady Kawalerii
w obronie Warszawy. Na jej czele walczył do kapitulacji stolicy 28 września.
W niewoli
Ciężko ranny został umieszczony w
Szpitalu Ujazdowskim
, gdzie 15 października został aresztowany przez Niemców. Oskarżany o zatwierdzanie wyroków śmierci na dywersantów niemieckich w
Śremie
, był więziony w Poznaniu w Cytadeli, a następnie przebywał w oflagach:
Krotoszyn
,
Königstein IV B
,
Johannisbrunn VIII E
i
Murnau VII A
. Dwukrotnie próbował uciec z Oflagu VIII E Johannisbrunn. Został uwolniony 30 kwietnia 1945 przez wojska amerykańskie.
Okres powojenny
Po zakończeniu działań wojennych, po krótkim pobycie we
Francji
, w październiku 1945 powrócił do
Polski
, po czym został skierowany przez Naczelne Dowództwo WP na stanowisko delegata przy generalnym pełnomocniku rządu ds. repatriacji w
Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym
. Władze komunistyczne nie pozwoliły mu wstąpić do wojska. Pracował dalej m.in. w
Polskim Czerwonym Krzyżu
i Ministerstwie Administracji Publicznej, a następnie w spółdzielczości. W 1950, na skutek zastraszania przez
Urząd Bezpieczeństwa
, przeszedł na emeryturę.
Był autorem prac wojskowo-historycznych (publikacje w "
Wojskowym Przeglądzie Historycznym
", "
Więzi
" i "Kierunkach") oraz Wspomnień wojennych znad Warty i Bzury (Warszawa 1969).
Zmarł 26 sierpnia 1976 w Warszawie. Pochowany na cmentarzu we
Wrześni
. Był żonaty z Martą ze Śmiglów; jedyny syn zmarł wkrótce po przyjściu na świat. Wdowa po gen. Abrahamie, zmarła 28 kwietnia 2007.
Awanse
Odznaczenia
Źródła
-
Roman Abraham
- Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 567, 598, 1362.
Przypisy
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 33 z 16.09.1922 r., s. 720.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 32 z 25.08.1920 r.