Fregata żaglowa "La Boudeuse", Francja 1766-1800
Brazylijska fregata z mieszanym napędem żaglowym i bocznokołowym, 1863
Fregata – klasa
okrętów
średniej lub dużej wielkości. Nazwa klasy istnieje co najmniej od XVI wieku do chwili obecnej, lecz przeznaczenie i charakterystyki fregat zmieniały się znacznie na przestrzeni epok. Nie należy jej mylić z
fregatą
w znaczeniu typu ożaglowania.
Opisane szerzej osobno rodzaje fregat (chronologicznie):
Początkowo, do
XVI wieku
fregatami nazywano różne małe jednostki wiosłowe, z pomocniczym ożaglowaniem. Wyodrębniona klasa
fregat
, jako żaglowych okrętów pełnomorskich, zaczęła się ustalać w XVI wieku i uformowała w wieku kolejnym. Do początku
XIX wieku
były to średnie lub duże okręty żaglowe, przeznaczone głównie do zadań rozpoznawczych i eskortowych oraz samodzielnych działań na odległych akwenach (
fregaty żaglowe
). Klasa ta ukształtowała się jako okręty trzymasztowe, z ożaglowaniem
typu fregata
. Ich
wyporność
wynosiła ok. 1000-2000 ton. W I połowie XIX w. obok żagli na fregatach pojawiły się
maszyny parowe
i napęd
bocznokołowy
, następnie
śrubowy
. Wszystkie fregaty parowe zachowywały jednocześnie nadal pomocnicze
ożaglowanie
, ich wyporność sięgała maksymalnie ok. 6000 ton.
W
latach 60. XIX w.
pojawiły się parowe
fregaty pancerne
, wkrótce też ożaglowanie na nich zanikło. Ich wyporność wynosiła ok. 4000-10000 ton. Dalsza ewolucja fregat nastąpiła dwutorowo: z fregat pancernych wykształciły się
pancerniki
, stając się główną klasą okrętów (
okrętami liniowymi
), natomiast nieopancerzone fregaty wyewoluowały w klasę lekko opancerzonych lub nieopancerzonych
krążowników
, przejmujących dotychczasowe zadania fregat. Klasa fregat jako takich zanikła.
Nowa klasa okrętów
nazwanych fregatami pojawiła się podczas
II wojny światowej
, jako rodzaj
okrętów eskortowych
, służąca do ochrony konwojów i zespołów okrętów przed atakami
okrętów podwodnych
, a w mniejszym stopniu przed samolotami. Ich wyporność wynosiła ok. 1000-2500 ton. Od
lat 60.
XX w.
fregaty
o uzbrojeniu artyleryjskim były wypierane przez
fregaty rakietowe
, uzbrojone w wyrzutnie kierowanych pocisków przeciwlotniczych i przeciwokrętowych. Wyporność ich sięgała ok. 1000-4500 ton. Klasa ta następnie nabierała cech uniwersalności i w takiej postaci fregaty istnieją obecnie, będąc jedną z podstawowych i najliczniejszych klas okrętów.
Należy wspomnieć, że w latach 60. i 70.
XX
w. istniała duża niejednolitość w rozróżnianiu klas okrętów i w niektórych krajach fregatami oraz wielkimi fregatami nazywano także
niszczyciele
(do tej pory we Francji), a nawet
krążowniki rakietowe
.
Polska posiada jedynie dwie fregaty:
ORP "Gen. K. Pułaski"
i
ORP "Gen. T. Kościuszko"
(w 2008 pozostają w służbie).
Zobacz też