Rozłam radziecko-chiński – konflikt dyplomatyczny, do którego doszło w
1960
roku między dwoma krajami bloku socjalistycznego -
Chińską Republiką Ludową
a
Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich
.
Przyczyny rozłamu sięgają lat 50. i śmierci
Józefa Stalina
, który w
1956
roku został skrytykowany przez
Nikitę Chruszczowa
. Zaniepokoiło to przywódcę ChRL,
Mao Zedonga
, który bał się, że podobna krytyka może spotkać jego, co podminowało stosunki między partiami komunistycznymi obu państw. Na te osobiste uprzedzenia naniósł się spór o prymat w światowym ruchu komunistycznym. Podczas swojej wizyty w Moskwie
1957
roku roku Mao wywołał konsternację gospodarzy, snując wizję wojny atomowej z Zachodem[1].
Od
1958
roku ChRL i ZSRR nie szczędziły sobie krytyki. Rosjanie oskarżali Chińczyków o
nacjonalizm
, a Chińczycy Rosjan - o
rewizjonizm
. Mao krytykował m.in. wznowienie przez ZSRR stosunków dyplomatycznych z
Jugosławią
, rozwiązanie
Kominformu
i radziecką doktrynę
pokojowego współistnienia
. Podczas swoich dwóch wizyt w Pekinie w
1958
i
1959
roku Chruszczow potępił realizowany w Chinach
wielki skok
[2]. Przywódca ZSRR miał również Mao za złe, że samowolnie sprowokował w
1958
roku
zbrojny konflikt w Cieśninie Tajwańskiej
, bez uprzedniego poinformowania Moskwy. Mao miał z kolei żal do Chruszczowa, że nie udzielił wówczas Chinom poparcia[2]. W atmosferze narastającego konfliktu ZSRR zerwał w
1959
roku porozumienie o dostawie do Chin technologii wojskowych i broni atomowej, Chińczycy natomiast odmówili zgody na budowę na swoim terytorium radzieckiej rozgłośni radiowej i plany utworzenia wspólnej marynarki wojennej[3].
Rozłam został ostatecznie przypieczętowany latem
1960
roku, gdy z Chin wycofani zostali wszyscy eksperci radzieccy[1]. Konflikt nasilił się w połowie lat 60. Chiny uznały wówczas dotychczasową pomoc radziecką za zbyt małą, wysunęły także pretensje terytorialne wobec terenów zagarniętych przez carską Rosję w XIX wieku (
Kraj Nadmorski
,
Władywostok
). Z państw komunistycznych po stronie Chin opowiedziała się jedynie
Albania
.
Szczyt rozłamu przypadł na marzec
1969
roku, kiedy doszło do
granicznego zatargu na rzece Ussuri
. W efekcie Mao dokonał zwrotu w chińskiej polityce zagranicznej i z pomocą tzw.
pingpongowej dyplomacji
nawiązał stosunki z
USA
, czego wyrazem była w
1972
roku
wizyta Richarda Nixona w Chinach
. Rozłam przyczynił się do przewartościowania doktryny politycznej ChRL. O ile wcześniej budowała ona swoją tożsamość w relacji do ZSRR, to po rozłamie i
rewolucji kulturalnej
zaczęła ją budować w odniesieniu do USA, które wcześniej uznawano za kraj imperialistyczny i głównego wroga Chin. W
1979
roku Chiny potępiły
radziecką interwencję w Afganistanie
, a rok później zbojkotowały
igrzyska olimpijskie w Moskwie
[4].
Rozłam chińsko-radziecki trwał do połowy lat 80., kiedy to nastąpiła normalizacja stosunków pomiędzy obydwoma krajami. Jej zwieńczeniem była wizyta
Gorbaczowa
w Chinach w dniach 15-18 maja
1989
roku i podpisanie
16 maja
1991
roku układu moskiewskiego, regulującego spory terytorialne w okolicy Amuru[5].
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Jakub Polit: Chiny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004, ss. 230-231. .
- ↑ 2,0 2,1
John K. Fairbank
: Historia Chin. Nowe spojrzenie. Gdańsk: Wyd. Marabut, 1996, ss. 351-352. .
- ↑ Encyklopedia Historyczna Świata. Tom X. Kraków: Wydawnictwo Opres, 2002, s. 143. .
- ↑ Jakub Polit: Chiny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004, s. 281. .
- ↑ Jakub Polit: Chiny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004, ss. 315-316. .