Rozpad Jugosławii

Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii       Słowenia       Chorwacja       Macedonia       FR Jugosławii (od 2003 Serbia i Czarnogóra )       Bośnia i Hercegowina       Serbia       Czarnogóra       Kosowo      Granica pomiędzy Federacją BiH a Republiką Serbską

Rozpad Jugosławii – proces zapoczątkowany w 1980 śmiercią byłego przywódcy Jugosławii Josipa Broz Tito , w wyniku którego stopniowo od 1991 doszło do rozpadu Federacyjnej Republiki Jugosławii .

Skład Jugosławii przed rozpadem

Socjalistyczna Federalna Republika Jugosławii obejmowała sześć republik i dwie prowincje autonomiczne:

• Bośnię i Hercegowinę
• Chorwację
• Macedonię
• Czarnogórę
• Serbię
  • Kosowo
  • Wojwodinę
• Słowenię

Geneza rozpadu

Marszałek Tito

Prezydentem Jugosławii od 1953 był przywódca Komunistycznej Partii Jugosławii Josip Broz Tito. Po jego śmierci w maju 1980 kraj pogrążył się w narodowościowym, politycznym i ekonomicznym kryzysie. Rosły nacjonalistyczne i etniczne napięcia, z którymi następcy prezydenta nie potrafili sobie poradzić. Wpływ na rozpad miał finansista Jeffrey Sachs , który przekonał Słowenię i Chorwację do ogłoszenia secesji. Zapewniał, że Zachód uzna ich suwerenność oraz że ich rozwój ekonomiczny zostanie wsparty przez zachodnie banki^[1].

Proklamowanie niepodległości przez państwa byłej Jugosławii

W 1991 trzy z sześciu republik tworzących Jugosławię jednostronnie ogłosiły niepodległość po przeprowadzonych wcześniej referendach:

• Republika Chorwacji ( 25 czerwca )
• Republika Słowenii ( 25 czerwca )
• Republika Macedonii ( 8 września )

5 kwietnia 1992 suwerenność ogłosiła również Republika Bośni i Hercegowiny . Po tym rozpad Jugosławii stał się faktem. 4 lutego 2003 w miejsce Jugosławii powstało nowe państwo – Serbia i Czarnogóra , które istniało do 3 czerwca 2006 , kiedy to kraj podzielono na 2 państwa:

• Czarnogóra
• Serbia

17 lutego 2008 od Serbii jednostronnie oddzieliło się Kosowo (decyzji tej nie uznała Serbia).

Historia rozpadu i reakcje Serbii

Serbia na mapie Socjalistycznej Jugosławii. Mapa sprzed 17 lutego 2008

Chorwacja i Słowenia kontra Serbia

Republika Serbii zdecydowanie potępiła decyzje o uchwaleniu niepodległości tych państw, dlatego kiedy Chorwacja i Słowenia proklamowały swoją suwerenność, rozpoczęła się druga jugosłowiańska wojna domowa. Doszło do walk armii jugosłowiańskiej (zdominowana przez Serbów) i serbskich ochotników z oddziałami słoweńskimi i chorwackimi. Walki serbsko-słoweńskie ustały po kilku dniach, serbsko-chorwackie toczyły się do końca roku. Zabitych zostało około 20 tysięcy ludzi. Narody byłej Jugosławii mordowały się wzajemnie, rozstrzeliwały jeńców, ludność cywilną i dokonywały czystek etnicznych.

Macedonia, "trzecia Jugosławia", Bośnia i Hercegowina

Kiedy 8 września 1991 niepodległość ogłosiła Macedonia, władze Serbii i Czarnogóry proklamowały powstanie "trzeciej Jugosławii" (3 stycznia 1992). Wkrótce potem zaczęły rościć pretensje terytorialne do sąsiadów. Niedługo potem, 5 kwietnia 1992 roku rozpad Jugosławii stał się faktem, ponieważ niepodległość ogłosiła Bośnia i Hercegowina, co spowodowało wojnę w Bośni . Serbia potem połączyła się z Czarnogórą i ogłosiła powstanie Federalnej Republiki Jugosławii.

Lata 1993–1995

W czerwcu 1993 doszło do nowej wojny, gdy mieszkający na terenie Chorwacji Serbowie ogłosili powstanie swego państwa – Serbskiej Krajiny , której mieszkańcy w nielegalnym referendum opowiedzieli się za związkiem z Jugosławią. Armia chorwacka w lecie 1995 zlikwidowała Krajinę, łamiąc opór Serbów. Do wojny doszło też w Bośni i Hercegowinie , gdzie Serbowie proklamowali Serbską Republikę na terenie Bośni i Hercegowiny, do której chcieli włączyć serbskie enklawy. Na terenie Bośni i Hercegowiny problem był szczególnie skomplikowany, gdyż zamieszkiwały ją trzy narody: Serbowie , Chorwaci i Bośniacy – różniące się religią ( prawosławie , katolicyzm , islam ), do tego żaden z nich nie zamieszkiwał zwartego obszaru. Wszyscy praktykowali ludobójstwo , co spowodowało, że po zakończeniu wojny niektórzy zbrodniarze wojenni trafili przed międzynarodowy trybunał w Hadze . 12 października 1995 roku w życie weszło zawieszenie broni, jednakże nie było ono wszędzie respektowane.

Rokowania w Dayton

1 listopada 1995 rozpoczęły się rokowania w Dayton . Udział w tych rokowaniach wzięli prezydenci Serbii, Chorwacji i Bośni oraz przedstawiciele Grupy Kontaktowej. Dziesięć dni później podpisano pokój. Bośnia i Hercegowina stała się krajem niepodległym, podzielonym na dwie części składowe: Republikę Serbską i Federację Bośni i Hercegowiny . Piętnaście dni od tej chwili (czyli 25 listopada) zakończono wojnę w Bośni i Hercegowinie. NATO czuwało nad przestrzeganiem porozumień.

Początek walki z Kosowem oraz odłączenie się Czarnogóry

Kolejnym punktem zapalnym okazało się zamieszkane przez Albańczyków Kosowo , w którym w 1999 doszło do walk serbskich sił zbrojnych z albańskim separatystami z UÇK . W marcu 1999 rozpoczęły się naloty sił NATO na Serbię, wskutek których doszło do przejęcia kontroli w Kosowie przez międzynarodowe siły pokojowe. Nastąpiło wycofanie się oddziałów serbskich z Kosowa i utworzono w nim międzynarodowy protektorat . W wyniku nalotów zginęło ok. 2 tys. mieszkańców Jugosławii, a kolejne kilkaset tysięcy musiało opuścić swoje domostwa. 24 września 2000 władzę stracił Slobodan Milošević , który rok później został aresztowany, a później zmarł w trakcie procesu w Hadze . W zamian za ekstradycję Miloševicia Serbia otrzymała wielomilionowe wsparcie. Wsparcie to było potrzebne, gdyż Serbia była już zrujnowana wojnami i nalotami sił NATO. 3 czerwca 2006 doszło do rozpadu Serbii i Czarnogóry, w wyniku czego powstały Czarnogóra i Serbia. Serbia posiadała dwie autonomiczne prowincje, czyli Kosowo i Wojwodinę . Nie doszło do najazdu wojsk serbskich na Czarnogórę, jako że Federacja Serbii i Czarnogóry zgodziła się na "rozluźnienie związków".

Ciąg dalszy sporu o Kosowo

Podział byłej Jugosławii od 3 czerwca 2006 roku do 17 lutego 2008 roku

17 lutego 2008 od Republiki Serbii odłączyło się Kosowo , ogłaszając niepodległość. Kosowo jest pierwszym państwem, które odłączyło się od Serbii, a nie zostało uznane przez wszystkich – Kosowa nie uznała m.in. Rosja , Serbia , Hiszpania , Chiny , Rumunia , Grecja . Nie mogąc się pogodzić ze stratą Kosowa, Serbowie zdemolowali ambasadę USA , a w Belgradzie doszło do zamieszek. Władze Serbii są podzielone co do rozmów z UE – ówczesny premier Serbii Vojislav Koštunica nie chciał ze względu na uznanie Kosowa przez część państw UE rozmawiać o przyłączeniu się Serbii do Unii, podczas gdy ówczesny prezydent Serbii Boris Tadić oznajmił, że rozmowy z UE będą kontynuowane. Jednakże niedługo potem Koštunica zrezygnował ze swojego urzędu, doszło również do rozwiązania rządu. W wyniku tego przeprowadzone zostały nowe wybory, po których funkcję premiera objął bezpartyjny Mirko Cvetković . Cvetković zapowiedział kontynuację starań Serbii o akces do Unii Europejskiej, jednocześnie stwierdził, że Serbia nigdy nie uzna niepodległości Kosowa.

W dzień proklamowania niepodległości władze Kosowa oznajmiły, że państwo to zamierza zintegrować się z Europą oraz przyjąć jej wartości moralne. Ze względu na brak środków pieniężnych młode państwo zdane jest w chwili obecnej na pomoc USA. Prezydentem Kosowa został Fatmir Sejdiu , a premierem oskarżany o działalność mafijną Hashim Thaçi . Władze Kosowa i Serbii mówią, że do wojny nie dojdzie, lecz mimo to misja ONZ w Kosowie trwa nadal.

Rozpad Jugosławii a interes Polski

Polska oficjalnie uznała niepodległość wszystkich państw, które odłączyły się od Serbii. Uznała też niepodległość Kosowa, dlatego zwiększono środki bezpieczeństwa w polskiej ambasadzie w Serbii.

Przypisy