Jerozolima

Nazwy miasta Historia miasta Religie w mieście Stare Miasto Wschodnia Jerozolima Zachodnia Jerozolima

Wschodnia Jerozolima ( hebr. מזרח ירושלים; arab. القدس الشرقية) – obejmuje teren północno-wschodniej i wschodniej części Jerozolimy , który podczas Wojny o Niepodległość w 1948 został zajęty przez Jordańczyków , a później podczas Wojny Sześciodniowej w 1967 zajęty przez Izraelczyków . Obejmuje teren Starego Miasta z najświętszymi miejscami judaizmu , chrześcijaństwa i islamu .

Po 1967 teren Wschodniej Jerozolimy został włączony do obszaru administracyjnego Jerozolimy. Przed 1967 Wschodnia Jerozolima zajmowała powierzchnię około 6,4 km² , obecnie po rozszerzeniu terytoriów osiedlych podmiejskich zajmuje powierzchnię około 70 km² .

Historia

Mapa Wschodniej Jerozolimy.

29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło Rezolucję nr 181 o podziale Mandatu Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. Plan ONZ przewidywał utworzenie z Jerozolimy strefy międzynarodowej, która nie byłaby częścią żadnego państwa^[1]. Jednak podczas Wojny o Niepodległość w 1948 walki izraelsko-arabskie objęły teren miasta, które w ten sposób zostało podzielone pomiędzy walczącymi stronami. Wschodnia Jerozolima została zajęta przez Jordańczyków, a Zachodnia Jerozolima przez Izraelczyków.

Po zdobyciu Starego Miasta Jordańczycy wyrzucili z zajętej części miasta prawie wszystkich Żydów . Równocześnie starano się zniszczyć wszystkie ślady żydowskiego dziedzictwa w Jerozolimie, wyburzając znaczną część Dzielnicy Żydowskiej z zabytkowymi synagogami . Sprofanowano starożytny cmentarz żydowski na Górze Oliwnej , a nagrobki użyto do budowy dróg i placów. Zniszczone zostały także żydowskie wioski Atarot i Neve Jaakov, położone na północ od Jerozolimy (po 1967 tereny te stały się dzielnicami miasta). Jednocześnie do Wschodniej Jerozolimy napłynęły tysiące arabskich uchodźców ze zniszczonych arabskich wiosek^[2].

W 1950 Wschodnia Jerozolima razem z Zachodnim Brzegiem zostały włączone w terytorium Jordanii . Jednakże aneksja Zachodniego Brzegu została uznana jedynie przez Wielką Brytanię , która nie zaakceptowała aneksji Wschodniej Jerozolimy. Pod jordańskim panowaniem znacznie zmalało znaczenie miasta, ponieważ utraciło ono powiązania handlowe z wybrzeżem Morza Śródziemnego . Spowodowało to spadek ludności, a wielu kupców i przedsiębiorców przeniosło się do Ammanu . Z drugiej strony, Wschodnia Jerozolima pozostawała ważnym ośrodkiem życia religijnego Islamu , chociaż władze jordańskie wprowadziły utrudnienia w dostępie do świętych miejsc Chrześcijaństwa i Judaizmu . W 1960 Jordania ogłosiła Wschodnią Jerozolimę swoją drugą stolicą, jednak Stany Zjednoczone i wiele innych państw nie zaakceptowały tego^[3]. W latach 60. XX wieku nastąpiło pobudzenie gospodarcze Wschodniej Jerozolimy. Rozwijała się turystyka i rosła liczba pielgrzymów przybywających do świętych miejsc swoich religii, jednak Żydzi mieli zamknięty dostęp do Starego Miasta^[4].

W 1966 rząd Jordanii zaakceptował plan poszerzenia obszaru Wschodniej Jerozolimy w tereny okolicznych miasteczek i wiosek, które miały być zintegrowane w jeden obszar metropolitalny . Do realizacji tego planu jednak nie doszło, ponieważ podczas Wojny Sześciodniowej w 1967 Izraelczycy zajęli Zachodni Brzeg ze Wschodnią Jerozolimą. Izrael zrealizował własną koncepcję poszerzenia terytorium Jerozolimy, łącząc Zachodnią Jerozolimę ze Wschodnią Jerozolimą (6,4 km² ) i dodatkowo przyłączając do miasta obszar 64 km² okolicznych miasteczek i wsi^[5]. Te działania pominęły kilka podmiejskich dzielnic Wschodniej Jerozolimy i doprowadziły do podzielenia kilku wiosek. Godnym uznania jest to, że izraelskie władze uszanowały święte miejsca Islamu i pozostawiły Wzgórze Świątynne z meczetami pod kontrolą muzułmańskiego Waqfu. Podczas pracy związanych z odbudową Dzielnicy Żydowskiej wyburzono wiele domów, tworząc plac przy Zachodnim Murze .

Po wybuchu palestyńskiego powstania Intifady , Izraelczycy podjęli decyzję o budowie bariery bezpieczeństwa, która oddzieliła Wschodnią Jerozolimę od terytorium Autonomii Palestyńskiej . W wielu miejscach mur podzielił podmiejskie dzielnice oraz wioski. Budowa bariery wywołała wiele dyskusji i kontrowersji na całym świecie.

Status Jerozolimy

Status Jerozolimy Konflikt izraelsko-arabski
Izrael i członkowie Ligi Arabskiej .
Data	15 maja 1948 – nadal
Miejsce	Bliski Wschód
Strony konfliktu Izrael Liga Państw Arabskich

30 czerwca 1980 izraelski parlament Kneset uchwalił ustawę Podstawowe Prawo Jerozolimy , która stwierdza, że zjednoczona Jerozolima jest stolicą Izraela, co oznacza, że jest ona siedzibą prezydenta , parlamentu , rządu i Sądu Najwyższego , oraz że święte miejsca wszystkich religii są tu nietykalne, a Izrael zobowiązuje się zapewnić swobodny dostęp do nich. Społeczność międzynarodowa nie uznaje tego aktu i ambasady większości państw znajdują się w Tel Awiwie .

Pretensje do Wschodniej Jerozolimy zgłaszają Palestyńczycy , uznający ją za stolicę ich przyszłego, niepodległego państwa. Konstytucja Organizacji Wyzwolenia Palestyny z 1968 roku określiła Jerozolimę jako "siedzibę OWP". Spór o status Jerozolimy jest jednym z powodów konfliktu izraelsko-palestyńskiego .

Opis dzielnicy

Wschodnia Jerozolima w rzeczywistości jest położona w północnej i północno-wschodniej części Jerozolimy, na północ od murów Starego Miasta. Jej granice wyznaczają na południu mury miejskie starówki oraz położone przy nich bulwary Hatzanhanim i Suleiman. Wschodnią granicę wyznacza Góra Scopus. W północno-wschodniej części dzielnicy znajduje się Kolonia Amerykańska, zbudowana w latach 80. XIX wieku . Kolonia Amerykańska została założona przez chrześcijan z Ameryki Północnej i do tej pory zachowała swój zdecydowanie zachodni charakter. Znajduje się tutaj konsulat Stanów Zjednoczonych oraz siedziba YMCA . Zachodnią granicę wyznacza dzielnica ortodoksyjnych Żydów, Me'a She'Arim.

Najważniejsze budynki

Muzea

• Muzeum Rockefellera – mieści jeden z najbogatszych zbiorów archeologicznych w Jerozolimie.
• Instytut Sztuki Islamskiej – prezentuje eksponaty sztuki islamskiej , w tym tkaniny, biżuterię, przedmioty świąteczne i inne.
• Muzeum Holokaustu – znajduje się na wzgórzu Syjon. Posiada niezwykle bogatą kolekcję literatury antysemickiej.

Kościoły

• Katedra św. Jerzego – kościół anglikański , wybudowany w 1898 .
• Kaplica św. Polieuktusa – ormiańskie sanktuarium z piękną posadzką mozaikową z XV wieku .
• Bazylika Agonii – nazywana też Kościołem Wszystkich Narodów, położona na Górze Oliwnej.
• Kościół Wniebowstąpienia – zemknięty kościół położony na Górze Oliwnej.
• Kaplica Wniebowstąpienia – według tradycji jest to miejsce wniebowstąpienia Jezusa Chrystusa. Jest ono położone na Górze Oliwnej.
• Kościół Paternoster – kościół i klasztor są prowadzone przez Karmelitanki . Są one położone na Górze Oliwnej.
• Kościół Dominus Flevit – wybudowany w 1953 na ruinach wcześniejszego z V wieku , na Górze Oliwnej.
• Rosyjska cerkiew św. Marii Magdaleny – na Górze Oliwnej.
• Kościół św. Piotra in Galicantu – wybudowany w 1931 na wzgórzu Syjon. Upamiętnia trzykrotne zaparcie się Apostoła Piotra .
• Kościół Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny – malowniczy kościół wzniesiony z jasnego piaskowca w XIX wieku na wzgórzu Syjon. Według legendy w miejscu tym umarła Maria z Nazaretu .

Inne obiekty

• Jaskinie Zedechiasza – system podziemnych tuneli o długości około 200 m , ciągnący się przy murach Starego Miasta . Według legendy, podczas podboju Jerozolimy przez babilończyków, w jaskiniach ukrywał się Zedechiasz z setkami Żydów.
• Grobowce Królów – zespół katakumb z I wieku . Sarkofagi z grobów znajdują się obecnie w muzeum w Luwrze , w Paryżu .
• Miasto Dawida – rozległe stanowisko archeologiczne położone na wzgórzu Ofel . Utworzono tutaj Ogród Archeologiczny Ofel.
• Getsemani – ogród oliwny, będący domniemanym miejscem nocnej modlitwy Jezusa Chrystusa przed ukrzyżowaniem.
• Wieczernik – tradycyjne miejsce, w którym Jezus Chrystus spożywał na wzgórzu Syjon wraz ze swymi uczniami Ostatnią wieczerzę przed swoją śmiercią. Na dole budynku znajduje się grób króla Dawida .
• Grób Marii Panny – podziemna krypta położona u podnóża Góry Oliwnej.

Inne miejsca

• Góra Oliwna – jest położona na wschód od Wzgórza Świątynnego. Większość tutejszych gruntów wykupiły różne instytucje kościelne. Dlatego wybudowano tutaj liczne kościoły chrześcijańskie.
• Dolina Cedronu – dolina pomiędzy Wzgórzem Świątynnym a Górą Oliwną. Jej dnem w porze deszczowej płynie potok Nahal Kidron. Znajdują się tutaj liczne groby postaci biblijnych oraz zamożnych Żydów.
• Góra Syjon – niewielkie wzgórze położone w południowo-wschodniej części Starego Miasta.
• Góra Scopus – na jej szczycie znajduje się Uniwersytet Hebrajski oraz szpital Hadassah.
• Wzgórze Amunicyjne – położone na północno-wschodnim skraju miasta wzgórze było wykorzystywane przez wojsko jordańskie jako stanowisko artylerii. Podczas Wojny Sześciodniowej w 1967 Izraelczycy zdobyli wzgórze, tracąc w walce 183 żołnierzy. Na wzgórzu utworzono muzeum-pomnik, ukazujący pole bitwy z 1967 roku, z zachowanym podziemnym punktem dowodzenia Jordańczyków.

Przypisy

Zobacz też

• Zachodnia Jerozolima
• Autonomia Palestyńska