Jerozolima

Nazwy miasta Historia miasta Religie w mieście Stare Miasto Wschodnia Jerozolima Zachodnia Jerozolima

Zniszczenie Jerozolimy przez Chaldejczyków (ilustracja z Kroniki norymberskiej )

Rekonstrukcja świątyni Salomona

Zniszczenie Jerozolimy przez Tytusa

Jerozolima – miasto o bardzo długiej historii, jego początki sięgają III tysiąclecia p.n.e. Najprawdopodobniej w ostatnich latach XI wieku p.n.e. (ok. roku 1003 p.n.e. ) miasto zamieszkane przez Jebusytów zostało zdobyte przez króla Dawida , który przeniósł do niego z Hebronu stolicę państwa Izrael . Gdyby Dawid nie uczynił z Jerozolimy swojej stolicy, miasto prawdopodobnie pozostałoby małym miasteczkiem leżącym pomiędzy górami i wzgórzami. Dawid obwarował i rozbudował całe miasto. Sprowadził do Jerozolimy Arkę Przymierza . Jego syn, król Salomon zbudował tam świątynię w X wieku p.n.e. (tzw. Pierwsza Świątynia). Miasto stało się centrum religijnym, kulturowym, politycznym, gospodarczym i militarnym państwa Izrael.

Po rozpadzie Izraela na dwie części – Izrael i Judę – Jerozolima pozostawała stolicą tego drugiego. W VI wieku p.n.e. zdobyli ją Babilończycy i zburzyli świątynię Izraelitów . Mieszkańcy miasta zostali wysiedleni do Babilonu ( niewola babilońska ). W latach 30. VI wieku p.n.e. Babilon został podbity przez Persów , którzy pozwolili Izraelitom powrócić do Judy. Żydzi odbudowali swoją świątynię. Po upadku Persji, miasto weszło w skład helleńskiego imperium Ptomeleuszy . Państwo króla Ptolemeusza obejmowało Egipt , Judeę , Fenicję i Cypr . Grecy nazwali Judę mianem Judei.

W 200 p.n.e. Judea weszła w skład królestwa Seleucydów , wciąż zachowywała jednak znaczną autonomię. Przywództwo w Jerozolimie spoczywało w rękach żydowskiego arcykapłana , która to godność była dziedziczona. W latach 175 p.n.e. - 164 p.n.e. w królestwie Seleucydów sprawował rządy Antioch IV . Był on zwolennikiem hellenizacji Judei i sprofanował żydowską świątynię w Jerozolimie. Z Jerozolimy uczynił greckie miasto pod nazwą Antiochia Judejska. Żydzi podjęli walkę o niepodległość i po zwycięstwie Jerozolima ( 164 p.n.e. ) stała się stolicą żydowskiego państwa Machabeuszy , rozpoczęły się rządy dynastii Hasmoneuszy .

W 67 p.n.e. Judeę podbili Rzymianie . Po długich walkach, w 63 p.n.e. opanowali również Jerozolimę. Rzymianie pozostawili Żydom swobodę w sprawach wewnętrznych. Władzę nad Judeą i Jerozolimą dzielili oni z królami z dynastii Herodów.

Około roku 30 n.e. w Jerozolimie ukrzyżowano Jezusa Chrystusa , uznawanego przez niektórych Żydów za długo oczekiwanego Mesjasza .

W maju 66 roku rzymski prokurator Cezarei (Judei) Gesjusz Florus bezlitośnie złupił całą prowincję. W odpowiedzi wybuchło żydowskie powstanie przeciwko Rzymianom. XII legion rzymski dowodzony przez Wespazjana , a następnie jego syna Tytusa przystąpił do jego tłumienia, czego najważniejszym momentem było oblężenie Jerozolimy w 70 . Miasto padło 11 września 70 roku. Tacyt podaje, że w walkach zginęło 600 tys. ludzi. Całe miasto zostało zamienione w ruinę. Zniszczeniu uległa Świątynia Jerozolimska (tzw. Druga Świątynia). Wszyscy Żydzi zostali wygnani z terenu miasta.

W 132 roku rzymski cesarz Hadrian postanowił odbudować Jerozolimę jako miasto hellenistyczne ze świątynią Jowisza i nazwą Colonia Aelia Capitolina. Wywołało to wybuch kolejnego powstania żydowskiego pod wodzą Bar-Kochby (lata 132 - 135 ). Żydzi odzyskali przejściowo Jerozolimę, jednak w 135 roku ich opór został złamany. Jerozolima została doszczętnie zniszczona, a na jej miejscu założono rzymskie miasto o nazwie Aelia Capitolina. Plac, na którym stała świątynia oraz jej otoczenie, został zaorany. Rzymianie zmienili nazwę kraju z Judei na Syria Palestina (Syria palestyńska, czyli filistyńska). Zakazano Żydom wstępu do miasta.

W 327 roku chrześcijanie odnaleźli grób Jezusa, co uczyniło Jerozolimę celem pielgrzymek.

W 362 roku cesarz rzymski Julian zezwolił Żydom na osiedlanie się w mieście Aelia Capitolina (Jerozolima).

Po podziale cesarstwa rzymskiego ( 395 r.) miasto znalazło się w Bizancjum .

W 613 roku Żydzi poparli Persów atakujących Palestynę . W 614 roku Persowie zdobyli Jerozolimę, którą doszczętnie złupili. W nagrodę za udzieloną pomoc, Żydzi mogli w latach 614 - 617 sprawować władzę w mieście. W 629 roku armia bizantyńska cesarza Herakliusza odbiła Jerozolimę. Równocześnie Żydzi zostali wypędzeni z miasta.

W latach 636 - 640 Palestyna została podbita przez będących od niedawna muzułmanami Arabów . W 637 roku została zdobyta Jerozolima. Z miasta wypędzono Żydów. Cała Palestyna weszła w skład arabskiego kalifatu Ummajjadów . Dynastia Umajjadów , sprawująca z Damaszku władzę nad Palestyną, z powodów politycznych chciała posłużyć się Jerozolimą, aby pomniejszyć znaczenie Arabii. Kalif Omar ogłosił Jerozolimę trzecim co do ważności (po Mekce i Medynie ) świętym miastem muzułmanów . W latach 688 - 691 zbudowali na pozostałościach żydowskiej świątyni pierwszą muzułmańską budowlę, Kopułę na Skale (Kubbat as-Sachra). Zmienili nawet w wyrafinowany i zawiły sposób tradycyjną interpretację Koranu , aby zrobić w nim miejsce dla Jerozolimy. Opisując Nocną Podróż Mahometa (isra) Koran podaje: "[Bóg] bierze Swego sługę [Mahometa] nocą ze Świętego Meczetu do najdalszego meczetu". Istniało wtedy (tj. około 621 r.) miejsce znane jako Święte Miejsce, w Mekce . Natomiast "najdalszy z meczetów " był zwykłą metaforą, a nie konkretnym miejscem. Niektórzy rozumieli to jako metaforę jakiegoś miejsca w niebie. W 715 roku Umajjadzi wznieśli w Jerozolimie, na Wzgórzu Świątynnym, meczet, nazwany "Najdalszym z Meczetów" (al-masjid al aksa, zwany w skrócie Al-Aksa ).

Zdobycie Jerozolimy przez Krzyżowców

Rok 750 to początek rządów Abbasydów w Jerozolimie. Wraz z upadkiem Umajjadów , Jerozolima popadła niemal zupełnie w zapomnienie. Miasto straciło rozgłos na 350 lat, a wzniesiona Kopuła na Skale zawaliła się w 1099 roku. Jerozolima została doprowadzona do ruiny. W 1009 roku fatymidzki kalif al-Hakim zburzył Bazylikę Grobu Świętego , co było jednym z nielicznych przypadków prześladowań religijnych chrześcijan.

W roku 1072 miasto zdobyli Turcy seldżuccy i zabronili chrześcijańskim pielgrzymom przybywać do miasta. W 1095 roku papież Urban II wezwał do krucjaty, mającej na celu wyzwolenie Ziemi Świętej . Armia krzyżowców zdobyła miasto w 1099 roku i uczyniła je stolicą Królestwa Jerozolimy . Zdobywcy wymordowali większość mieszkańców zdobytego miasta.

Jerozolima w 1883

Około 1150 roku przywódcy muzułmańscy zaczęli ponownie podkreślać znaczenie Jerozolimy dla Islamu . W 1187 roku Saladyn , kurdyjski sułtan Egiptu i Syrii , pokonał krzyżowców i zdobył Jerozolimę. Po odbiciu Jerozolimy zainteresowanie miastem zmalało do tego stopnia, iż w 1229 roku jeden z wnuków Saladyna scedował okresowo rządy nad nim na rzecz Cesarza Fryderyka II w zamian za obietnicę militarnego wsparcia przeciwko swemu bratu w walce o tron. Jerozolima została ponownie zdobyta przez krzyżowców w 1229 roku i ostatecznie utracona w 1244 roku.

W 1259 roku Tatarzy splądrowali Jerozolimę.

Rok 1260 to początek panowania egipskich Mameluków w Jerozolimie.

W 1517 roku Jerozolimę zdobyli Turcy . Pod panowaniem tureckiego Imperium Ottomańskiego ( 1517 - 1917 ) Jerozolimę zdegradowano do roli majątku dzierżawionego powoływanym na okres roku poborcom podatkowym. Czerpano dochody łupiąc chrześcijańskich pielgrzymów, przy czym nic nie robiono dla promowania rozwoju gospodarczego miasta. Jedynym towarem eksportowym, jaki figurował w ówczesnych rejestrach podatkowych, było mydło. Wyjątek stanowią tu mury obronne Jerozolimy wzniesione w 1538 roku przez tureckiego sułtana Sulejmana , które do dzisiaj otaczają Stare Miasto.

Panowanie osmańskie zakończyło się w grudniu 1917 roku, gdy do miasta wmaszerowały wojska brytyjskie . Na mocy międzynarodowych porozumień powojennych Palestyna weszła w skład brytyjskiego mandatu na Bliskim Wschodzie . Brytyjskie rządy nad miastem ( 1917 - 1948 ) jeszcze spotęgowały muzułmańską namiętność dla Jerozolimy. Mufti Jerozolimy, Hajj Amin al-Husayni, uczynił Wzgórze Świątynne głównym punktem swojej politycznej działalności, np. zbierając na całym świecie fundusze na odbudowę Kopuły Skały. Podczas wywołanych przez Arabów zamieszek w 1920 roku, Brytyjczycy usunęli siłą z części Starego Miasta Jerozolimy Żydów, ze względu na "ich własne bezpieczeństwo". Wtedy to dzielnicę mieszaną zaczęto nazywać dzielnicą muzułmańską. W latach 30. i 40. XX wieku miasto było świadkiem coraz częstszych starć arabsko-żydowskich.

W 1947 roku, w ONZ -owskich planach utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie, zlecono ustanowienie w i wokół Jerozolimy strefy pod międzynarodową kontrolą. Jednak gdy w 1948 roku powstało niepodległe państwo Izrael , jego arabscy sąsiedzi dokonali agresji. Wojska jordańskie wkroczyły do Starego Miasta Jerozolimy zajmując je wraz z jego świątyniami. W listopadzie tegoż roku koptyjski biskup koronował jordańskiego króla Abdallaha "Królem Jerozolimy". Jordańscy Haszemici nie mieli serca dla Jerozolimy i dokładali wszelkich starań, aby pomniejszyć znaczenie tego miasta na rzecz swej stolicy, Ammanu . Zamknięto wszystkie miejscowe urzędy państwowe, zlikwidowano część lokalnych instytucji (np. Wyższy Komitet Arabski), a skarbiec muzułmańskiej straży na Wzgórzu Świątynnym i inne religijne kosztowności przeniesiono do Ammanu. Nawet radiową transmisję modlitw piątkowych przeniesiono z jerozolimskiego meczetu Al-Aksa do meczetu w Ammanie. Jerozolima stała się prowincjonalnym miasteczkiem. W tym czasie Jordańczycy zniszczyli w mieście 58 żydowskich synagog i wiele bezcennych zabytków sztuki.

W 1951 roku arabski mieszkaniec Jerozolimy zastrzelił w mieście własnego króla Abdallaha.

W 1967 roku wojska izraelskie zajęły Jerozolimę. Aby zapewnić ochronę wszystkim miejscom kultu religijnego, izraelski parlament Kneset przyjął 27 czerwca 1967 roku specjalną ustawę gwarantującą każdemu nieskrępowany dostęp do takich miejsc. Święte miejsca znajdują się pod administracją odpowiednich wspólnot religijnych. Odpowiedzialność za Kopułę Skały i meczet Al-Aksa, a także wszystkie meczety, muzułmańskie cmentarze i instytucje w mieście ponosi administracja muzułmańskiej straży świątynnej, tzw. Waqf. Równocześnie przystąpiono do odbudowy miasta.

W 1967 roku muzułmanie ponownie uczynili Jerozolimę centralnym punktem swojego politycznego programu. Jerozolima stała się głównym motorem mobilizującym opinię świata arabskiego. Pożar w meczecie Al-Aksa w 1969 roku stał się dla króla Jordanii pretekstem do zwołania zebrania przywódców 25 muzułmańskich państw i założenia Organizacji Konferencji Islamskiej .

30 czerwca 1980 roku izraelski parlament uchwalił ustawę Podstawowe Prawo Jerozolimskie, która stwierdza, że zjednoczona Jerozolima jest stolicą Izraela (co oznacza, że jest ona siedzibą Prezydenta, Parlamentu, Rządu i Sądu Najwyższego państwa), że święte miejsca wszystkich religii są tu nietykalne, a Izrael zobowiązuje się zapewnić swobodny dostęp do nich, oraz że rząd Izraela będzie usilnie dążył do rozwoju i dobrobytu Jerozolimy i jej mieszkańców. Obecność w Jerozolimie tych wszystkich państwowych urzędów nadaje miastu rolę jedynej i wiecznej stolicy Izraela. Społeczność międzynarodowa nie uznaje jednak tej stolicy. Ambasady większości państw mieszczą się w Tel Awiwie .

Pretensję do wschodniej Jerozolimy zgłaszają również Palestyńczycy , uznający ją za stolicę ich przyszłego, niepodległego państwa. Konstytucja Organizacji Wyzwolenia Palestyny z 1968 roku określiła Jerozolimę jako "siedzibę OWP". Warto zwrócić uwagę, że w dokumencie założycielskim OWP, Palestyńskiej Karcie Narodowej z 1964 roku, o Jerozolimie nie wspomina się ani razu. Spór o status Jerozolimy jest jedną z głównych przyczyn konfliktu izraelsko-palestyńskiego .

Zobacz też

Nazwy Jerozolimy