Kremacja hinduistyczna na wyspie
Bali
Kremacja (
łac.
cremare – spalić) – forma
pogrzebu
zwłok zmarłego, polegająca na spaleniu ciała, znana i uznawana przez wiele
religii
.
Techniczne aspekty kremacji
Proces kremacji
Nowoczesna kremacja przeprowadzana jest w piecu kremacyjnym – przynajmniej dwukomorowym, którego konstrukcja oparta jest na zasadzie wielokrotnej rekuperacji ciepła, tak usytuowanym i zorganizowanym urządzeniem wprowadzającym, aby rodzina i osoby bliskie miały możliwość, na swoje życzenie, bezpośrednio obserwować wprowadzenie zwłok.
Piec może być zasilany
olejem opałowym
,
gazem ziemnym
lub
LPG
, proces spalenia odbywa się w pełni automatycznie i nad jego przebiegiem, czasem trwania, związaną z nim emisją spalin czuwa zintegrowany
komputer PLC
– jedynie w starszych modelach operator steruje manualnie pracą pieca za pomocą panelu sterowniczego – nowe piece są wyposażone w ciekłokrystaliczny ekran dotykowy zamontowany bezpośrednio na piecu – dzięki czemu nie jest potrzebne dodatkowe centrum sterownicze dla pieca i filtrów spalin.
Spaliny z procesu kremacji przed wydostaniem się do środowiska są dopalane w specjalnej komorze i przez odpowiedni ceramiczny kanał spalinowy, w którym utrzymywana jest temperatura 850 °C i do którego dostarczane są właściwe proporcje
tlenu
. Tak dopalone spaliny są przekazywane do komina, lub opcjonalnie do odpowiednich filtrów.
Prochy osoby skremowanej po spaleniu są jeszcze rozdrabniane w odrębnym urządzeniu, przed umieszczeniem ich w urnie. W starszych piecach granulator był zintegrowany z piecem, jednak ze względu na bezpieczeństwo operatorów jak i ochronę środowiska, ustawodawcy wielu państw europejskich żądają rozdzielenia tych funkcji. Piec podczas przeprowadzenia kremacji zużywa do 12 kg oleju opałowego, lub 10 m³ gazu ziemnego.
W
Europie
nie są stosowane piece zasilane prądem elektrycznym, mimo iż pierwsze urządzenie tego typu w czasach nowożytnych wyprodukowane przez
Siemens
było elektryczne. Jest to spowodowane tym, że piece elektryczne są bardzo mało efektywne, a co za tym idzie czas trwania kremacji jest bardzo długi, ale przede wszystkim emitują do środowiska bardzo dużą ilość spalin.
Piece kremacyjne a krematoryjne
Przyjęte jest rozgraniczenie terminów "kremacyjne" i "krematoryjne", sprowadzające się do tego, że mówiąc o akceptowanych w naszej kulturze urządzeniach służących do spopielania ciała ludzkiego, czyli takich, w których przeprowadzana była lub jest kremacja wyłącznie jednej osoby, używane jest pojęcie pieca lub urządzenia "kremacyjnego", w odróżnieniu od urządzeń lub pieców "krematoryjnych" – stosowanych chociażby przez hitlerowców w czasie
II wojny światowej
– gdzie spalano zwłoki wielu osób równocześnie.
Piecem krematoryjnym jest więc każdy piec, w którym możliwe jest równoczesne spalenie więcej niż jednych zwłok. Również współcześnie w niektórych krajach dopuszczalne jest stosowanie pieców krematoryjnych – gdzie równocześnie spalane są ciała kilku osób umarłych – ze względów kulturowych jest to akceptowane jedynie w niektórych krajach azjatyckich, wyjątkowo w
Niemczech
, ale w piecach o specjalnej trójkomorowej konstrukcji.
Niemniej jednak piece amerykańskie produkowane na rynki wschodnie (stosowane w niektórych krematoriach w Polsce: w
Łodzi
,
Rudzie Śląskiej
i
Głogowie
) również dają taką możliwość, przy czym trumny ze zwłokami nie są wprowadzane do pieca równocześnie, a w odstępie kilkunastu lub kilkudziesięciu minut – o czym decyduje samodzielnie operator. W takiej sytuacji obydwie kremacje odbywają tuż się obok siebie – bez żadnej przegrody zabezpieczającej przed mieszaniem prochów. Inaczej jest to rozwiązane w niektórych niemieckich piecach, gdzie również równocześnie w jednym piecu mogą znajdować się zwłoki dwóch osób, ale są one oddzielone od siebie specjalnym rusztem – rozgraniczającym komory pieca.
Poza Niemcami żaden inny naród w Europie nie akceptuje wykorzystania pieców krematoryjnych, ale również przepisy dotyczące ochrony środowiska nie pozwalają na montaż amerykańskich lub azjatyckich pieców krematoryjnych na terenie Europy – z wyjątkiem obszaru Polski,
Ukrainy
,
Bułgarii
i dwóch republik bałtyckich – gdzie kwestia ta nie została jeszcze uregulowana przez ustawodawcę.
Aspekt prawny
Rozsypywanie prochów zmarłych w Polsce jest nielegalne[1]. Według ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. 1959 nr 11 poz. 62), zmarłego można pochować jedynie na
cmentarzu
, w
katakumbach
lub w szczególnych wypadkach, gdy zgon nastąpił podczas rejsu – zatopić w morzu, natomiast prochy osoby skremowanej mogą być pochowane na cmentarzu lub wsypane do morza. W 2005 r. przygotowywane były przynajmniej trzy projekty nowej ustawy o cmentarzach[2].
Obecnie nie jest dopuszczalne w Polsce rozsypywanie prochów osoby zmarłej, czy to na "polach pamięci" usytuowanych na cmentarzach, czy poza nimi, oraz przechowywanie urny z prochami w innym miejscu niż na cmentarzu (czy to w niszy urnowej, pochowanej w grobie urnowym, czy przypochowanej do tradycyjnego grobu).
Nie jest uregulowana jeszcze kwestia tworzenia biżuterii z prochów osoby zmarłej, jednak z formalnego punktu widzenia, zgodnie z polskim ustawodawstwem zwłoki ludzkie mogą być pogrzebane na cmentarzu, zatopione w morzu, lub skremowane i pochowane na cmentarzu – jest to zamknięty katalog, który nie zawiera chociażby przetwarzania ich na syntetyczne kamienie szlachetne lub noszenia ich jako biżuterii.
Kremacja w poszczególnych systemach religijnych
Rekonstrukcja średniowiecznego pochówku ciałopalnego – Wolin, 2009
Religie pierwotne
Kremacja była powszechną forma pochówku w większości systemów
wierzeń pierwotnych
,
etnicznych
. W Europie
pochówek ciałopalny
był m.in. dominującym w okresie
środkowolateńskim
300 l. p.n.e. do 100 l. p.n.e. (regionalnie do ok. 150 l. p.n.e.). Wśród pochówków ciałopalnych, w których zastosowano kremację można wyróżnić groby popielnicowe z pochowanymi spopielonymi szczątkami ludzkimi w urnie (glinianym naczyniu – popielnicy) i groby jamowe z bezpośrednio wsypanymi spopielonymi szczątkami do jamy grobowej[3].
Słowianie
W okresie przedchrześcijańskim zmarły odziany w najlepsze szaty, ozdabiany biżuterią, nierzadko wyposażany w różnego rodzaju przedmioty codziennego użytku (czasem nawet w broń), podlegał spaleniu na stosie. Prochy umieszczano w glinianych naczyniach (tzw. popielnicach) i zakopywano w grobach (zwykłych, płaskich lub
kurhanach
)[4]. Współcześnie, za tą formą
pochówku
opowiadają się słowiańskie,
rodzimowiercze
związki wyznaniowe, takie jak
Rodzimy Kościół Polski
.
Judaizm
Współczesny
judaizm reformowany
zgłasza niewielkie zastrzeżenia przeciwko kremacji. Natomiast
ortodoksja
wysuwa już dużo więcej argumentów przeciwko tej formie pochówku (m.in. kremacja jest pogańską praktyką, której judaizm zawsze się przeciwstawiał; kremacja narusza zakaz uszkodzenia zwłok w jakiejkolwiek formie). Ponadto dyskutuje się nad kwestią czy skremowane prochy można chować na żydowskich
cmentarzach
– ortodoksi się temu sprzeciwiają, liberałowie pozwalają, a niektóre gminy żydowskie (np: w Anglii) starają się łączyć oba podejścia i zezwalają na pochówek jeśli popioły zostaną złożone w trumnie.
Chrześcijaństwo
Tradycyjnie
chrześcijaństwo
nie pochwalało kremacji zwłok z kilku powodów: 1) ciało było uważane za uświęcone przez przyjęcie
sakramentów
[5], 2) ciało stanowiło jedność z zamieszkującą je za życia duszą, 3) kremacja była praktyką rozpowszechnioną w religiach
pogańskich
, a więc odrzucaną, 4)
Jezus
został pochowany, a nie skremowany.
Tym niemniej, kremacja była niekiedy praktykowana w krajach chrześcijańskich już we wczesnym
średniowieczu
i to na masową skalę w sytuacjach "wyższej konieczności", np. nagromadzenia dużej ilości zwłok z powodu wojny, zarazy lub klęski głodu. Zwłoki palono, aby uniknąć rozprzestrzeniania się "złego powietrza" (tak określano zagrożenie chorobami).
Katolicyzm
W
XVIII w.
nasiliły się żądania ze strony
racjonalistów
, aby pozwolić na kremację. Spowodowało to tylko podkreślenie zakazu kremacji przez
Kościół rzymskokatolicki
.
W latach 60.
XX w.
nastąpiło złagodzenie tego zakazu, a obecnie Kościół katolicki pozwala na kremację zwłok pod warunkiem, że nie jest ona traktowana jako manifestacja braku wiary w
zmartwychwstanie
zmarłych[6] W katolicyzmie nadal jest preferowane grzebanie nieskremowanych zwłok. Od
1997
pozwala się (za zgodą miejscowego
biskupa
) na odprawianie mszy pogrzebowej nad urną z prochami zmarłego. Współcześnie wiele cmentarzy katolickich posiada specjalnie wydzielone miejsca do pochówku urn z prochami (tzw.
kolumbaria
).
Protestantyzm
Kościoły protestanckie zaakceptowały kremację znacznie wcześniej niż katolicyzm, ale nie zawsze jednomyślnie. Pierwsze krematoria w krajach protestanckich powstały w latach 70. XIX w., a w
1908
anglikańskie
Opactwo Westminsterskie
zarządziło przymusową kremację zwłok, grzebanych na swoim terenie[7]. Obecnie większość Kościołów protestanckich akceptuje kremację i nawet rozsypywanie prochów w specjalnych "ogrodach pamięci". Takie praktyki stosują również
Świadkowie Jehowy
.
Do przeciwników kremacji zaliczają się m.in.
mormoni
.
Prawosławie
Prawosławie
stanowczo zakazuje kremacji (którą uważa za znak niewiary w zmartwychwstanie), ale dopuszcza wyjątki od tej reguły np. zarządzenie władz państwowych lub masowa
epidemia
. Nie odprawia się żadnych obrzędów religijnych nad zwłokami skremowanymi.
Islam
W świecie muzułmańskim nie dyskutuje się o spopielaniu zwłok,
Islam
jest przeciwny kremacji, m.in. dlatego, że po niej ciała nie można ułożyć tak, by było zwrócone w kierunku
Mekki
, jak nakazuje rytuał.
Buddyzm
Buddyzm
traktuje spopielenie jako okazję do ukazania człowiekowi z całą wyrazistością przemijalności, nietrwałości i bezsubstancjalności egzystencji. Każda cielesna i duchowa egzystencja podlega przymusowi wędrówki w kręgu narodzin i śmierci. Świadomość tego pomaga człowiekowi nie przywiązywać się do rzeczy i okazywać współczucie wszystkim istotom.
Hinduizm
Dla
hindusów
spopielenie ciała na stosie jest zwykłą formą pochówku. Wynika to z przekonania, że ciało jest tylko chwilowym i pełnym cierpienia miejscem przebywania wiecznej duszy (
atmana
). Zwłoki należy spalić, aby ułatwić duszy osiągnięcie wyzwolenia (
moksza
). Od tej reguły istnieją wyjątki: nie pali się zwłok dzieci poniżej 5 lat, zwłok
sannjasinów
oraz zwłok
transseksualistów
(tzw.
hidźra
). Popioły oraz zwłoki dzieci z reguły wrzuca się do świętej rzeki lub jeziora, a niespalone ciała sannjasinów i hidźrów są zakopywane w ziemi.
Przypisy
Zobacz też