Współczesny widok katakumb św. Kaliksta w Rzymie

Katakumby w Neapolu (1760 r.)

Paryskie katakumby

Katakumby ( gre. kata kymbe - blisko jamy, blisko wydrążenia) – cmentarz podziemny (starożytny etruski, rzymski, żydowski i starochrześcijański) w postaci nieregularnie rozplanowanego systemu korytarzy biegnących zazwyczaj w kilku kondygnacjach, rozgałęziających się, rozszerzających w komory, wydrążonych głęboko w ziemi.

Historia

Po raz pierwszy tego terminu użyli Rzymianie by określić miejsce na ulicy Via Appia, gdzie wydobywano skałę tuf , używaną do budowy umocnień. Miejsce wydobycia znajdowało się niedaleko jamy w której pochowany był Święty Sebastian , stąd miejsce to nazwano katakumbami. Nie był to pierwszy podziemny cmentarz i nie największy, jednak od IX wieku zaczęto używać słowa katakumby dla określenia wszystkich podziemnych cmentarzy.

Pierwsze podziemne cmentarze powstały w Rzymie w okresie od I w. do IV w . Na początku IV wieku w roku 313 wraz z Edyktem mediolańskim skończyły się prześladowania chrześcijan i przestano chować zmarłych w podziemiach. Nie ma przekonywujących podstaw aby twierdzić, że katakumby były miejscem zebrań i schronienia dla pierwszych chrześciajan. Zawsze miały charakter cmentarny^[1]. Podziemne korytarze i komory istniały zanim zaczęto chować w nich zmarłych.

Zmarłych chowano w niszach grobowych wzdłuż korytarzy lub w większych komorach, przerobionych na kaplice. Ściany zdobiono freskami , stiukami , marmurem – symbolami związanymi z religią chrześcijańską (ryby, winogrona, ptaki). W V wieku , katakumby stały się miejscem oddawania czci męczennikom i miejscem modlitw. Od VII wieku (za czasów papieża Honoriusza I ) rozpoczęto przenosić relikwie do kościołów. Proces ten w połączeniu z grabieżami przyczynił się do licznych zniszczeń.

W średniowieczu o katakumbach zapomniano. Ponowne odkrycie katakumb nastąpiło w 1849 ( Giovanni Battista de Rossi ).

Nazwa katakumby odnosi się także do grobowców egipskich . Budowane one były (podobnie jak i kolumbaria ) w I Okresie Przejściowym i w Średnim Państwie.

Zachowane katakumby

• Anglia – katakumby w Londynie
• Czechy – katakumby w Znojmo
• Egipt – katakumby Kaum asz-Szukafa w Aleksandrii
• Francja – Katakumby Paryża , to pozostałość po wydobyciu wapieni użytych do budowy między innymi Katedry Notre-Dame i Katedry w Chartres
• Hiszpania – katakumby Sacromonte w Grenadzie
• Malta – Rabat
  • katakumby św. Pawła
  • katakumby św. Agaty
• Peru – katakumby w Limie
• Szkocja – katakumby w Edynburgu
• Tunezja – katakumby w Sousse
• Ukraina – Odeskie katakumby
• Włochy
  • Rzym
    • katakumby świętego Kaliksta przy Via Appia (powstały jako pierwsze)
    • katakumby św. Agnieszki i św. Pryscylli przy Via Nomentana
    • katakumby św. Domitylli przy Via delle Sette Chiese
    • katakumby św. Giordanii przy Via Salaria
  • Neapol
    • katakumby San Gennaro ( św. Januarego )
    • katakumby San Gaudioso
    • katakumby San Severo
  • Syrakuzy – IV - V w. przy kościele San Giovanni

Źródła

• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, ss. 70, 71. . 

Zobacz też

• Arcosolium
• Cubiculum
• Sarkofag
• Krypta

Przypisy