Eczmiadzyn (
orm.
Էջմիածին) - miasto w
Armenii
, w prowincji
Armawir
, nad granicą z
Turcją
, 18 km na zachód od
Erywania
. 68 tys. mieszkańców (
2003
), ośrodek handlowy i przemysłowy. Zabytkowy zespół katedralny - najstarszy kościół Armenii i całego byłego
ZSRR
, siedziba najwyższego
patriarchy
Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego
, noszącego tytuł
Katolikosa Wszystkich Ormian
. Czwarte pod względem wielkości miasto kraju.
W miejscu dzisiejszego Eczmiadzyna osiedla istniały już w
epoce kamienia
, a potem w
epoce brązu
i
żelaza
. Z
VIII wieku p.n.e.
datuje się inskrypcja klinowa opisująca otwarcie kanału doprowadzającego wodę z rzeki Ildaruni do miasta Kwarlini, leżącego w miejscu centrum dzisiejszego Eczmiadzyna. W
VI wieku p.n.e.
miasto zostało przebudowane i nazwane Wardkesawan.
Za panowania króla Armenii
Tigranesa Wielkiego
w
I wieku p.n.e.
miasto stało się ośrodkiem handlu i do pewnego stopnia się
zhellenizowało
.
W
IV w. n.e.
miasto straszliwie ucierpiało od najazdów perskich, a zwłaszcza za panowania króla perskiego
Szapura II
(
310
-
379
), który dokonał niszczącego najazdu na Armenię: po straceniu jej władcy
Arszaka II
, w roku
367
, Szapur celowo wydał Armenię na łup swojej armii, wskutek czego zniszczeniu i rozgrabieniu uległo wiele miast w tym kraju, m.in. właśnie Wagarszapat. Gruntownej przebudowie poddał miasto król Waharszak z dynastii
Arsacydów
, który panował w latach
378
-
386
n.e. Powstałe w ten sposób Waharszapat było drugą rezydencją królewską po stolicy Armenii -
Artaszat
. Po interwencji rzymskiej władzę w Armenii objął Pap (
368
-
374
), za którego panowania
Katolikosi Wszystkich Ormian
, czyli przywódcy
Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego
, wybierani byli w Wagarszapacie, które w ten sposób awansowało do rangi stolicy tegoż Kościoła.
Największy skarb Eczmiadzyna powstał wskutek chrztu Armenii i bezpośrednio po tym zdarzeniu. "Kościół-Matkę" - katedrę w Eczmiadzynie - zaczęto budować już w
301
, a ukończono w
303
. Legenda głosi, że miejsce budowy katedry wskazał
świętemu Grzegorzowi Oświecicielowi
sam
Chrystus
- w każdym razie tak powstała nazwa "Edż Miacin", znacząca "Zstąpienie Jednorodzonego". Kompleks katedralny stał się siedzibą biskupów, a potem patriarchów
Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego
, ośrodkiem szkolnictwa i nauki w czasach rozkwitu ormiańskiej kultury, które niedługo później nadeszły. Katedrę kilkakrotnie burzyły obce najazdy - dzisiejszy gmach pochodzi z
480
. Katedrę odnowiono na początku
VII wieku
. Wtedy też zbudowano klasztory świętej
Rypsymy
(
618
) i świętej
Gajany
(
632
).
Na przełomie
IV
i
V wieku
w Eczmiadzynie przebywał z przerwami, twórca alfabetu armeńskiego (używanego aż po dziś dzień),
Mesrop Masztoc
(
359
-
440
). Jego pobyt w tym mieście miał miejsce w czasach panowania Chosroesa IV (
385
-
388
) z dynastii Arsacydów i później Masztoc przybył tutaj ponownie w roku
396
, kiedy to został uroczyście powitany przez ówcześnie panującego Wramszapuha (
392
-
414
).
W
X wieku
, po niszczących najazdach
Turków
,
Mongołów
i
Tatarów
, okolice Eczmiadzyna zostały opuszczone przez ludność, która emigrowała do
Cylicji
i utworzyła kolejne ormiańskie państwo -
Królestwo Małej Armenii
. Wraz z wiernymi wyemigrowała także hierarchia duchowna, opuszczając Eczmiadzyn. Dopiero po upadku Małej Armenii, w
1441
, Eczmiadzyn znów stał się siedzibą patriarchów. Nastąpił okres rozkwitu, trwający do
XVII wieku
. Wtedy wschodnia Armenia stała się polem wyniszczających granicznych wojen persko-tureckich, trwających do początku
XIX wieku
, które zrujnowały miasto i okolice. Kolejne lata na początku XIX wieku to dalszy wzrost konfliktów o kraje zakaukaskie między Rosją, Persją i Turcją. W
1804
roku wojska rosyjskie wkroczyły do Armenii i doszło do bitwy między nimi, a armią perską w tymże roku, pod Eczmiadzynem, w której Persowie ponieśli klęskę, ale i Rosjanie nie mogli się wtedy tam utrzymać. Ostatecznie jednak w wyniku dalszych działań wojennych, w
1828
tereny te zdobyła nowa kaukaska potęga -
Rosja
. Z
Persji
powrócili
Ormianie
przesiedleni tam przymusowo przez
szachów
i Eczmiadzyn zaczął się spokojnie odradzać i rozwijać. Jednakże panowanie rosyjskie przyniosło również istotne zmiany m.in. właśnie dla władz kościelnych w Armenii, a szczególnie w Eczmiadzynie. Przede wszystkim carat ograniczył wpływy polityczne katolikosów w Eczmiadzynie, pozostawił jednak wszystkie prawa Eczmiadzyna do posiadłości ziemskich.
W
1915
rosyjska część Armenii stała się azylem dla Ormian uciekających przed falą
tureckiego ludobójstwa
. Gdy w
1918
Turcy wtargnęli w granice Rosji, Eczmiadzyn został obroniony wysiłkiem militarnym całego narodu - w
bitwie pod Sardarapatem
Turcy zostali zatrzymani przed Eczmiadzynem i zmuszeni do odwrotu. Po zakończeniu
I wojny światowej
Eczmiadzyn znalazł się w granicach dzisiejszej Republiki Armenii.
Kompleks katedralny w Eczmiadzynie jest świętością narodową Ormian i zabytkiem wpisanym na
listę światowego dziedzictwa UNESCO
(obok drugiego kompleksu kościelnego w pobliskim
Zwartnoc
). W eczmiadzyńskiej katedrze są przechowywane zabytkowe iluminowane
rękopisy
,
ikony
, rzeźby,
krucyfiksy
. Nad głównym wejściem wisi
włócznia
(Geghard), podobno ta, którą przebito bok Chrystusa na krzyżu.
Linki zewnętrzne