Pop-art, popart (z
ang.
popular art = sztuka popularna) – prąd artystyczny w sztuce po
II wojnie światowej
, wywodzący się z
ekspresjonizmu abstrakcyjnego
. Termin pop-art został po raz pierwszy użyty przez angielskiego krytyka sztuki Lawrence’a Allowaya w „Przeglądzie Architektonicznym” („Architectural Digest”) z
1952
[1] roku do opisania tych obrazów, które ilustrowały powojenny
konsumpcjonizm
i czerpały z dóbr
materializmu
.
Geneza i program
Na ukształtowanie się pop-artu miał wpływ konsumpcyjny charakter zachodniej cywilizacji, zwłaszcza mechanizmy
reklamy
. Styl ten czerpał z
surrealizmu
, co widać m.in. w paradoksalnych zestawieniach,
komiksów
, przenosząc je na płótna, jak i
naturalizmu
, przedstawiając niekiedy przedmioty codziennego użytku z werystyczną dokładnością. Wyróżniał się nieograniczoną swobodą twórczą, dążącą do zobrazowania cywilizacji wielkomiejskiej i jej
kultury masowej
. Początkowo wyrażał się za pomocą
malarstwa
, z czasem zaczął wykorzystywać inne środki plastyczne tworząc aranżacje przestrzenne,
instalacje
itd.
Opisując pop-art należy pamiętać o jego dwutorowości: europejskiej, przede wszystkim angielskiej, oraz amerykańskiej historii.
Pop-art w Wielkiej Brytanii
Początki pop-artu sięgają
londyńskiej
grupy Independent Group, którą tworzyli między innymi
Richard Hamilton
i
Eduardo Paolozzi
(połowa
lat 50. XX wieku
). Lansowali oni nowy kierunek w sztuce, bliski
dadaizmowi
. Charakteryzował go
eklektyzm
, mieszanie różnych gatunków sztuki, tworzenie kompozycji z przedmiotów codziennego użytku, przesiąknięcie wielkomiejskim charakterem.
Przedstawiciele pop-artu w Wielkiej Brytanii, obok R. Hamiltona i E. Paolozziego:
Peter Blake
,
David Hockney
, Patrick Caulfield, Allen Jones,
Peter Phillips
.
Pop-art w Stanach Zjednoczonych
W Stanach Zjednoczonych pop-art zaczął rozkwitać na początku
lat 60.
XX wieku
, kiedy w
Anglii
właściwie wygasał. Cechy amerykańskiego pop-artu – obok wspomnianych wcześniej – to szczególnie widoczna gigantyczność formatów, używanie jaskrawych lub mdłych kolorytów, wirtuozeria rysunku, a przede wszystkim wyraźny zwrot ku figuracji. Wbrew różnym upodobaniom było to zdecydowanie najważniejsze zjawisko artystyczne w latach
1960
-
1970
. W czasie gdy wszelkie artystyczne skandale były już – jak się wydawało – przeszłością, pojawiający się nurt sztuki pop-art odrażał i budził gwałtowne protesty.
Przedstawiciele pop-artu w Stanach Zjednoczonych:
Jasper Johns
,
Roy Lichtenstein
,
Claes Oldenburg
,
Tom Wesselmann
,
Robert Rauschenberg
,
Andy Warhol
, Jim Dine, Robert Indiana, Mel Ramos, James Rosenquist, Ed Ruscha.
Pop-art w Polsce
Pop-art nie przyjął się w Polsce tak jak w Stanach Zjednoczonych czy zachodniej Europie, gdyż nie istniały tu wówczas odpowiednie warunki polityczne, ekonomiczne i kulturowe. Kierunek ten zwrócił jednak uwagę polskich artystów ponownie na sztukę figuratywną, nowy sposób wykorzystania przedmiotów pospolitych.
Pewien wyjątek stanowi twórczość takich artystów jak Benon Liberski czy
Jerzy Krawczyk
, którzy zaadaptowali styl pop-artu dając fotograficznie przedstawionym przedmiotom główną rolę w swoich dziełach. Ważną rolę w dobie polskiego pop-art odegrali twórcy polskiego plakatu, tacy jak Roman Cieślewicz, czy Jan Młodożeniec.
Za polską odmianę pop artu uważa się sztukę tworzących w latach 70. jako grupa Neo Neo Neo Jana Dobkowskiego i Jerzego "Jurry" Zielińskiego. W kategoriach pop artu można także patrzeć na sztukę
Natalii LL
- szczególnie jej prace Sztuka konsumpcyjna i Sztuka postkonsumpcyjna oraz na prace artystów z kręgu warszawskiej Galerii Współczesnej, m.in
Teresy Tyszkiewicz
i
Zdzisława Sosnowskiego
, solowe realizacje Zdzisława Sosnowskiego czy prace Janusza Haki.
Chronologia
Chronologicznie uszeregowane wydarzenia związane z rozwojem pop artu[2]:
- 1956
- Krytyk Lawrence Alloway, autor terminu pop art, zorganizował wystawę zatytułowaną This Is Tomorrow w Whitechapel Art Gallery w Londynie. Prezentowane prace łączyły w sobie elementy kultury masowej takie jak wizerunki
Marilyn Monroe
czy reklamy filmu
Zakazana planeta
.
- 1957
- Leo Castelli, jeden z najbardziej aktywnych popularyzatorów pop artu, otworzył w Nowym Jorku swoją galerię.
- 1958
- Pierwsze indywidualne wystawy
Jaspera Johnsa
i
Roberta Rauschenberga
w galerii Lea Castelli.
- 1960
-
Andy Warhol
stworzył swoje pierwsze prace malarskie wykorzystujące kreskówki (Dick Tracy, Superman, Popeye i inne).
- 1961
- Pierwsza indywidualna wystawa R. Rauschenberga w
Paryżu
(Galerie Daniel Cordier).
Claes Oldenburg
otworzył The Store (
ang.
sklep), gdzie wystawiał swoje tzw.
Happeningi
. W następnych latach to przedsięwzięcie przekształciło się w Ray Gun Theater.
- 1962
-
Roy Lichtenstein
po raz pierwszy pokazał swoje prace bazujące na
komiksach
(Leo Castelli Gallery). W sierpniu umarła Marilyn Monroe, w związku z czym jej wizerunki pojawiały się w każdym czasopiśmie. Andy Warhol zaczął wtedy tworzyć serię jej portretów. W październiku w Sydney Janis Gallery w Nowym Jorku odbyła sie wystawa
Nowych Realistów
, na której europejscy artyści przedstawiani byli jako prekursorzy prądu myślowego, który rozwinęli potem artyści pop artu. Ileana Sonnabend (pierwsza żona Lea Castelli) otworzyła galerię w Paryżu, gdzie prezentowała twórczość artystów amerykańskich. W 1962 odbyła się tam wystawa Jaspera Johnsa, w 1963 R. Rauschenberga, a w 1964 - A. Warhola.
- 1963
- W listopadzie A. Warhol przekształcił pomieszczenia przemysłowe w pracownię artystyczną i nazwał ją The Factory (
ang.
fabryka). Stała się ona potem legendarnym miejscem dla pop kultury. Spotykali się tam wszyscy wpływowi ludzie ówczesnego nowojorskiego
undergroundu
. Tam też, A. Warhol zrealizował swoje pierwsze filmy: Eat i Kiss.
- 1964
- R. Rauschenberg otrzymał główną nagrodę na 34.
Biennale w Wenecji
.
- 1965
- Warhol zaczął współpracę z zespołem
Velvet Underground
.
- 1967
- Sydney Janis Gallery w Nowym Jorku zorganizowała wystawę pt. Hołd dla Marilyn Monroe, w której zaprezentowała dzieła artystów amerykańskich i europejskich tworzących w stylistyce pop artu.
- 1968
- Warhol został poważnie ranny, kiedy aktorka Valerie Solanas, feministka i założycielka SCUM (ang. the Society for Cutting up Men), strzeliła do niego kilka razy z rewolweru. Tragedia rozegrała się w Fabryce.
- 1969
-
Museum of Modern Art
w Nowym Jorku otworzyło dużą wystawę retrospektywną Claesa Oldenburga.
- 1971
- Warhol zaprojektował okładkę albumu
Sticky Fingers
zespołu
The Rolling Stones
. Stanowi to przykład współpracy pomiędzy różnymi sferami
popkultury
.
- 1974
- Lawrence Alloway zorganizował w Whitney Museum of American Art w Nowym Jorku retrospektywną wystawę poświęconą pop artowi.
Bibliografia
- Wojciechowski Aleksander, Młode malarstwo polskie 1944-1974, Zakład narodowy im. Ossolińskich - wydawnictwo, Wrocław 1975.
- Urszula Czartoryska, Od pop artu do sztuki konceptualnej, Warszawa 1973.
- Pierwszy krok... w stronę kolekcji zachodniej sztuki współczesnej, kat. wyst. Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2008.
Przypisy
- ↑ Dorota Folga-Januszewska, „Pop-art”, artykuł z„Wiedzy i Życia” nr 5/1998 -
archiwum
- ↑ za: Centre Pompidou (patrz: linki zewnętrzne)
Linki zewnętrzne