Gajówka, pokrzewka ogrodowa (Sylvia borin) – mały ptak wędrowny z rodziny pokrzewkowatych.
Występowanie
To jeden z 14 gatunków pokrzewek zamieszkujących większość
Europy
oraz zachodnią
Azję
. Nie występuje jednak w krajach śródziemnomorskich i na dalekiej północy. To ptak wędrowny na dalekie odległości - zimuje w środkowej i południowej
Afryce
. Aby wytrwać swój nieprzerwany lot przez Morze Śródziemne i Saharę gromadzą zapasy tłuszczu do 30% normalnej masy ciała. Przylot w maju i odloty w sierpniu-wrześniu. Podgatunek S. b. borin swoje lęgowiska ma w środkowej, zachodniej i północnej Europie, a S. b. pallida w europejskiej części Rosji aż po Syberię.
- W Polsce średnio liczny (lokalnie liczny) ptak lęgowy[3]. W całym kraju spotkać można podgatunek S. b. borin, a w górach do wysokości 1300 m n.p.m.
Charakterystyka
Porównanie pokrzewek - Sylvia curruca (od góry), Sylvia communis (w środku) i Sylvia borin (na dole)
Cechy gatunku
Ptak o krępej sylwetce, okrągłej głowie i grubym dziobie. Obie płci ubarwione jednakowo, skromnie. Niepozorne upierzenie wynika to z tego, że w gęstym podszycie i podroście nie ma ono znaczenia sygnalizacyjnego, a ptaki między sobą komunikują się za pomocą śpiewu. Wierzch jednolicie brązowy, lekko oliwkowy, o mysim odcieniu, spód jasnobeżowy, z białym brzuchem, płowymi bokami i pokrywami podogonowymi. Na bokach szyi widać popielatą plamę. Skrzydła brązowe, ciemniejsze od grzbietu. Ogon też szarobrązowy. Oczy ciemnobrązowe z jasną obwódką, słabo zaznaczoną brwią. Dziób jest długi i szydłowaty (choć dość tępy), co świadczy o sposobie pobierania pokarmu. Ma podobny kolor co nogi - łupkowoszary. Młode i dorosłe ptaki nie różnią się ubarwieniem.
Rozmiarami porównywalna do smukłego wróbla. Nieczęsto można ją zauważyć - prowadzi skryty tryb życia w gęstym listowiu. Lot gajówki nie jest charakterystyczny dla tego gatunku.
Głos
Swoją obecność gajówka zdradza melodyjnym, głośnym i urozmaiconym śpiewem samca z wieloma fletowymi i szczebiotliwymi tonami. W ukryciu oznajmia konkurentom, że dany teren jest zajęty. Już w starożytności hodowcy ptaków uznawali trel gajówki wraz z kapturką za drugi najpiękniejszy słyszany w Europie zaraz po słowiku rdzawym. Ostatnie frazy melodii nie są tak dźwięczne. Fragmenty barwą śpiewu mogą przypominać odgłosy kosa. Głos wabiący przypomina "czek czek", "tek tek", a ostrzegawczy "wed wed". Ptaka można usłyszeć w czasie całego okresu lęgowego.
Wymiary średnie
- Długość ciała ok. 15 cm
- Rozpiętość skrzydeł 23 cm
- Masa ciała ok. 18 g
Biotop
Wilgotne
lasy łęgowe
i
olsy
od nizin po tereny górskie. Także inne
liściaste
i
mieszane
oraz ich obrzeża z obfitym podszytem, warstwą wrzosów, nad strumieniami, zagajniki, zadrzewienia śródpolne, liściaste młodniki i parki wiejskie. Omija parki w miastach, rzadko można ją spotkać w zdziczałych ogrodach. Najchętniej przebywa w gęstych krzaczastych zaroślach, które opuszcza dość rzadko. Na obszary górskie dociera przeważnie wzdłuż dolin rzek i większych potoków. W dogodnych siedliskach jest jednym z najpospolitszych przedstawicieli wróblowatych.
Okres lęgowy
Gajówka na swym niepozornym gnieździe
Gniazdo
Na wysokości 30-80 cm nad ziemią w bocznych gęsto rosnących gałązkach krzewu, w bylinach o twardych łodygach, w miejscu dobrze nasłonecznionym, bardzo dobrze ukryte w trawie i roślinności zielnej, choć o bardzo luźnej konstrukcji (takiej, że czasem dziwi, że jest w stanie utrzymać jaja i pisklęta). Podstawę gniazda stanowi cienka warstwa poprzeplatanych łodyżek traw i mocnych korzeni, a wyściółka nie stanowi solidnego zabezpieczenia. Czasem lęgnie się w maliniakach i zaroślach jeżynowych. Gniazdo jest budowane przez samicę.
Jaja
Od maja do lipca składa 4-6 jaj o średnich wymiarach 20x14 mm, brązowobiałych z zielonkawymi plamkami. W ciągu roku wyprowadza 1-2 lęgi w ciągu roku.
Wysiadywanie
Od złożenia ostatniego jaja trwa 13-14 dni. Wysiadują i opiekują się młodymi oboje rodzice. Ptaki często wysiadują jajo
kukułki
. Pisklęta opuszczają gniazdo po 12-14 dniach, czasem nawet wtedy, gdy nie potrafią jeszcze latać.
Pożywienie
Drobne i miękkie
owady
we wszystkich stadiach rozwojowych zbierane z gałązek i liści krzewów oraz drzew, natomiast jesienią i w czasie migracji jedzą dużo mięsistych owoców roślin drzewiastych, jagód, zwłaszcza
bzu czarnego
.
Ochrona
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty
ścisłą ochroną gatunkową
[4].
Przypisy
- ↑
Sylvia borin
w: Integrated Taxonomic Information System (
ang.
)
- ↑
Sylvia borin
. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (
ang.
)
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 648. . Wg skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego średnio liczny oznacza zagęszczenie 10–100 par na 100 km2, a liczny – 100–1000 par na 100 km2.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną,
Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237
Bibliografia
- Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. .
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. .
Zobacz też