Szczawno-Zdrój
Herb Herb Szczawna-Zdroju Flaga Szczawna-Zdroju
Województwo	dolnośląskie
Powiat	wałbrzyski
Gmina • rodzaj	Szczawno-Zdrój miejska
Prawa miejskie	1945
Burmistrz	Tadeusz Wlaźlak
Powierzchnia	14,74 km²
Wysokość	400-430 m n.p.m.
Ludność (2008) •  liczba •  gęstość •  aglomeracja	5 586[1] 377 os./km² ok. 180 tys.
Strefa numeracyjna	+48 74
Kod pocztowy	58-310
Tablice rejestracyjne	DBA
Położenie na mapie Polski Szczawno-Zdrój
50°47'58″N 16°15'18″E / 50.79944, 16.255 Na mapach: 50°47'58″N 16°15'18″E / 50.79944, 16.255
TERC ( TERYT )	5020121031
Urząd miejski ul. Kościuszki 17 58-310 Szczawno-Zdrój
Strona internetowa miasta

Pijalnia uzdrowiskowa

Budynek UM w Szczawnie-Zdroju

Amfiteatr w Szczawnie-Zdroju

Budynek przy ul. Kolejowej

Szczawno-Zdrój ( niem. Bad Salzbrunn, do 1935 Ober Salzbrunn) to miasto i gmina w województwie dolnośląskim , w powiecie wałbrzyskim , położone w Górach Wałbrzyskich ( Sudety Środkowe ). W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego .

Znany ośrodek uzdrowiskowy.

Historia

Jest jednym z najstarszych uzdrowisk na Dolnym Śląsku. Bogate jest w wody lecznicze, szczawy wodorowęglanowo-sodowo-wapniowo-magnezowe. Po raz pierwszy właściwości lecznicze wód zbadał i potwierdził nadworny lekarz Hochbergów – Caspar Schwenckfeldt w 1598 .

Pierwsza wzmianka o wtedy jeszcze wsi książęcej została zawarta w "Księdze Henrykowskiej" (dokument Henryka I Brodatego) w 1221 . Pod koniec XIII włączono ją do dóbr zamku Książ . Losy wsi zmieniały się wraz z dziejami zamku. Początkowo wieś należała do księstwa wrocławskiego.

W 1392 , po śmierci ks. Agnieszki, żony Bolka II, "Szczawno" przeszło w ręce króla czeskiego Wacława. W 1410 wykupił je Janko z Chociemic z rąk braci Conrada i Albrechta Salzbornów. Od 1464 "Szczawno" wraz z Książem ponownie przechodzi w ręce króla czeskiego. W 1509 posiadłość nabył Conrad von Hochberg, którego potomkowie dziedziczyli Szczawno do 1931 .

W 1945 miejscowość została włączona do Polski. Jej dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W okresie od 1945 do 1946 administracja polska używała nazwy Solice Zdrój, ostatecznie przyjęto jednak obecną formę.

Położenie

Szczawno-Zdrój jest atrakcyjnie położonym miastem z bogatą szatą roślinną. Zalesione zbocza otaczających wzniesień i dość głęboko wcięte dolinki stanowią o atrakcyjności terenów widokowych i wypoczynkowych. Około 60% powierzchni zajmują tereny zielone: lasy, pastwiska i łąki oraz sady. W uzdrowisku znajdują się dwa parki utrzymane w stylu angielskim (Zdrojowy i Szwedzki – 26,5 ha) z bogatą roślinnością rodzimą i aklimatyzowaną (ok. 180 gatunków) wśród której wiele drzew i krzewów to pomniki przyrody (130). Na szczególną uwagę zasługują różaneczniki i azalie – z przepięknymi kwiatami w okresie wiosennym. Parki powstały na przełomie XVIII i XIX . Od 1996 prowadzona jest rewaloryzacja parku Zdrojowego. Celem rewaloryzacji jest odtworzenie charakteru parku z końca XIX , kiedy to cieszył się największą popularnością.

Edukacja i kultura

• Zdrojowe Centrum Kultury "MŁYN"
• Teatr Zdrojowy z 1860 z salą w stylu neorokoko, miejsce wielu koncertów, spektakli operowych i teatralnych.
• Przedszkole Miejskie
• Miejska Szkoła Podstawowa
• Gimnazjum Publiczne
• Zespół Szkół im. Marii Curie-Skłodowskiej
• Biblioteka Miejska

Transport

Łączna długość dróg na terenie miasta wynosi 23,22 km. Z tego 6 km to drogi wojewódzkie, podlegające Dolnośląskiemu Zarządowi Dróg Wojewódzkich we Wrocławiu. Są to ulice: Solicka, Kolejowa, Ułanów Nadwiślańskich, Mickiewicza, Sienkiewicza, Chopina i Łączyńskiego. Pozostałe drogi mają charakter dróg lokalnych a utrzymaniem ich zajmuje się Urząd Miejski.

Kontrowersje w sprawie nazwy

Nazwa miejscowości Szczawno-Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest formą zatwierdzoną urzędowo. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. Szczawno Zdrój, jest formą potoczną. Do niedawna forma Szczawno Zdrój była jednak podawana jako poprawna przez słowniki języka polskiego (np. przez "Nowy słownik ortograficzny PWN"). Powstawał przez to rozdźwięk pomiędzy formą urzędową nazwy tego miasta, a formą słownikową. Jednak te różnice przestały istnieć w 2004 . Wtedy to Rada Języka Polskiego uchwaliła, że dwuczłonowe nazwy wszystkich miejscowości z członem "Zdrój" występującym na drugim miejscu, należy pisać z łącznikiem, co znaczy, że również z językowego punktu widzenia obecnie jedyną poprawną formą jest Szczawno-Zdrój.

Zabytki

• zespół zabudowań zdrojowych:
  • Pawilon handlowy
  • Teatr
  • Klub Kuracjusza
  • Pijalnia
  • Hala spacerowa
  • Muszla koncertowa
  • Altana nad źródłem
• Dom Zdrojowy, Sanatorium Uzdrowiskowe Nr 1, ul. Kolejowa 14, wybudowany przez Jana Henryka XV Hochberga księcia von Pless jako Grand Hotel ( 1911 - 1934 ), duży wkład do aranżacji wystroju wnętrz obiektu wniosła była jego żona, Maria Teresa Oliwia von Pless, zwana księżną Daisy; w kilka lat później został przemianowany na na Dwór Śląski (Kurkotel Schlesische Hof ( 1935 - 1945 ); m.in. gościł Winstona Churchilla; był inspiracją dla architektów sopockiego Grand Hotelu
• wieża widokowa wzgórza Giedymina
• Park Zdrojowy im. H. Wieniawskiego
• Wieża Anny (wieża zegarowa), wzniesiona w 1818 r. na skarpie na terenie Parku Zdrojowego,w pobliżu miejsca,gdzie odkopano prehistoryczne ujęcie studzienne sprzed około dwóch tysięcy lat. Poniżej wieży, na skale umieszczona jest tablica upamiętniająca ten fakt.
• Park Szwedzki
• pawilon usługowo-handlowy, ul. Kościuszki 50
• willa, ul. Kolejowa 8
• Krzyż Jubileuszowy usytuowany u zbiegu ulic Wojska Polskiego i Kolejowej
• Kościół Wniebowzięcia NMP z 1936 - 1937

Ludzie

Najbardziej znamienici kuracjusze uzdrowiska

• Zygmunt Krasiński
• Henryk Wieniawski , który tu także koncertował ( 1855 - 1857 ), stąd od 1966 doroczne festiwale jego imienia
• Król August saski
• Cesarz Niemiec Wilhelm II
• Król Grecji Konstantyn I
• Car Mikołaj I
• Winston Churchill
• Iwan Turgieniew
• Agostino Casaroli
• kardynał Adam Sapieha
• Ludwik Zamenhof
• Hipolit Cegielski
• Jarosław Iwaszkiewicz
• Jan Brzechwa

Ludzie związani ze Szczawnem-Zdrój

• Gerhart Hauptmann , laureat nagrody Nobla z 1912

Struktura powierzchni

Według danych z 2002 ^[2] Szczawno-Zdrój ma obszar 14,87 km², w tym:

• użytki rolne (grunty orne i trwałe użytki zielone): 36%
• nieużytki i obszary leśne: 64%

Miasto stanowi 2,89% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[3]:

Według danych z 2002^[4] średni dochód na mieszkańca wynosił 3071,87 zł.

Szlaki turystyczne

Przez teren Szczawna Zdroju przebiegają następujące szlaki turystyczne:

1. – Europejski długodystansowy szlak pieszy E3
2. – Marciszów Górny – Krąglak – Gostków – Trójgarb – Bacówka Pod Trójgarbem – Lubomin – Chełmiec -Boguszów PKP – Dzikowiec Wielki – Unisław Śląski – Sokołowsko-Schronisko Andrzejówka – Rybnica Leśna – Wałbrzych Główny PKP
3. – Bolków – Półwsie – Nagórnik – Łysica – Nowe Bogaczowice – Trójgarb – Bacówka Pod Trójgarbem – Lubomin – Szczawno Zdrój
4. – Strzegom PKS – Stawiska – Dobromierz – Pietrzyków – Chwaliszów – Zamek Cisy – Struga – Czerwone Wzgórze – Szczawno Zdrój – Wałbrzych Podzamcze – Siodełko Pod Starym Książem – Zamek Książ – Witosz – Jeziorko Daisy – Witoszów Górny – Świdnica Miasto PKP

Linki zewnętrzne

• Deptak w Szczawnie-Zdroju (ul. Kościuszki) - panorama sferyczna 360°
• Hala spacerowa w Szczawnie-Zdroju - panorama sferyczna 360°
• Szczawno-Zdrój - Widok od strony parku zdrojowego na pijalnię wód mineralnych, halę spacerową i teatr zdrojowy - panorama sferyczna 360°
• Szczawno-Zdrój - Przewodnik turystyczny

Sąsiednie gminy

Boguszów-Gorce , Stare Bogaczowice , Wałbrzych

Zobacz też

• miasta w Polsce

Przypisy