Jakow Izaakowicz Sieriebrianski (Jasza) (ur. 1892 , zm. 30 marca 1956 ), pułkownik bezpieczeństwa państwowego, wieloletni funkcjonariusz radzieckich organów bezpieczeństwa i wywiadu, m.in. dowódca grupy specjalnej OGPU / NKWD , tzw. grupy Jaszy, odpowiedzialnej za porwanie generała Aleksandra Kutiepowa z Paryża w 1930 roku.

Młode lata i pierwsze aresztowania

Urodzony w Mińsku , w rodzinie rzemieślnika. Aresztowany w 1909 roku w Mińsku jako członek bojówki terrorystycznej, z którą brał udział w zabójstwie miejscowego urzędnika carskiego i oficerów policji i kontrwywiadu. Od 1910 do lipca 1912 roku pracował jako elektromonter w Witebsku , w tamtejszej elektrowni. Do armii rosyjskiej wstąpił w sierpniu 1912 roku, do 1914 służył w Charkowie . Od lutego 1915 do marca 1917 roku pracował jako elektromonter w gazowni w Baku .

W organach bezpieczeństwa

Do Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej wstąpił w marcu 1918 roku i do kwietnia 1919 dowodził oddziałem. Także od 1919 roku członek Partii Socjalistów Rewolucjonistów (PSR). Do organów bezpieczeństwa ( CzeKa ), gdzie był naczelnikiem oddziału, wstąpił w lipcu 1919 roku. W 1920 roku został przeniesiony do Moskwy , gdzie od sierpnia 1920 do 21 września 1921 roku stał na czele Oddziału Specjalnego (OO), zajmując się kontrwywiadem i kontrolą Armii Czerwonej . W następnych latach dwukrotnie aresztowany w grudniu 1921 roku oraz w 1922 roku. Po wstawieniu się za nim jednego z wysokich osobników radzieckich, pod koniec 1923 roku, powrócił do organów bezpieczeństwa, gdzie tym razem został skierowany do Zarządu zagranicznego ( INO ) przy Zjednoczonym Państwowym Zarządem Politycznym , jako tzw. nielegał. W grudniu 1923 roku wyjechał z zadaniem do Palestyny , gdzie przebywał do 1925 roku. Po powrocie do Związku Radzieckiego pracował jako nielegał kolejno w Belgii , a następnie we Francji , gdzie przebywał w Paryżu do 1929 roku.

Grupa Jaszy i gen. Kutiepow

Po powrocie do ZSRR został mianowany naczelnikiem Oddziału 1 (do zadań specjalnych) Zarządu zagranicznego (INO) OGPU . Sprawując to stanowisko wyjechał do Paryża, gdzie dowodził akcją porwania generała Aleksandra Kutiepowa . Po powrocie z Paryża został oficerem rezerwy INO-OGPU/ GUGB - NKWD , aż do drugiej połowy 1934 roku. Mimo to wyjeżdżał za granicę jako nielegał, m.in. do Stanów Zjednoczonych w 1932 i do Francji w 1934 roku. Z misjami wywiadowczymi do Paryża wyjeżdżał jeszcze raz w 1936 i 1937 r.

Czystki stalinowskie i aresztowanie

Wiktor Abakumow, późniejszy szef Smiersz i MGB, osobiście torturował Sieriebrianskiego podczas wielkiej czystki

Trwające wówczas w administracji partyjnej, wojskowej i organach bezpieczeństwa czystki, którymi na rozkaz Józefa Stalina przewodniczył ówczesny ludowy komisarz spraw wewnętrznych (szef NKWD) Nikołaj Jeżow , dotarły także i do Zarządu zagranicznego (INO), w którym pracował Sieriebrianski. Zostało aresztowanych m.in. pięciu ostatnich naczelników INO - Michaił Trilisser , Artur Artuzow , Abram Słucki , Zelman Pasow i Siergiej Szpigelglas , którzy następnie zostali rozstrzelani, a wielu bardzo doświadczonych pracowników wywiadu wylądowało w łagrach syberyjskich. 10 listopada 1938 roku aresztowany został także Jakow Sieriebrianski. Był przesłuchiwany i torturowany przez Wiktora Abakumowa, późniejszego szefa kontrwywiadu wojskowego Smiersz i ministra bezpieczeństwa państwowego. Skazano go na śmierć, lecz wyroku nie wykonano.

II wojna światowa

Wybuch wojny niemiecko-radzieckiej i ogromne klęski jakie poniosła Armia Czerwona w pierwszych miesiącach inwazji niemieckiej, sprawiły, że NKWD już pod dowództwem nowego szefa, Ławrientija Berii , postanowiło zwolnić z więzień i łagrów przetrzymywanych tam doświadczonych oficerów wywiadu, aby następnie przerzucić ich na tyły wroga w celu prowadzenia dywersji i sabotażu. Pomysł ten wyszedł z inicjatywy Pawła Sudopłatowa , byłego naczelnika INO, a wówczas (tj. 1941 ) szefa Wydziału do Zadań Specjalnych NKWD. Z jego inicjatywy zwolniono wielu oficerów NKWD aresztowanych podczas wielkiej czystki końca lat trzydziestych, w tym Jakowa Sieriebrianskiego. Po zwolnieniu z więzienia służył jako dowódca 2 Oddziału NKWD, 4 Zarządu NKWD i 4 Zarządu NKGB , werbujących niemieckich jeńców wojennych. Po zakończeniu II wojny światowej przeszedł na emeryturę w stopniu pułkownika .

Powrót do służby

W maju 1953 roku Sieriebrianski powrócił do służby w organach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ZSRR , jako funkcjonariusz 9 oddziału tej instytucji (tzn. MWD ) i jeden z zastępców Pawła Sudopłatowa . Pod koniec lipca tego samego roku został przeniesiony do wywiadu zagranicznego, czyli do II Zarządu Głównego MWD. Pracował tam do października 1953, kiedy ponownie został aresztowany wraz ze swoją żoną i osadzony w więzieniu. Oskarżono go o spiskowanie z Berią oraz planowanie wymordowania Prezydium Komitetu Centralnego.

Śmierć i rehabilitacja

Jakow Sieriebrianski zmarł w więzieniu podczas przesłuchań w 1956 roku. Pośmiertnie został zrehabilitowany w 1971 roku, przez samego ówczesnego przewodniczącego Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego ( KGB ) i późniejszego przywódcę ZSRR, Jurija Andropowa , który dowiedział się o jego losie, kiedy polecił napisać pierwszą historię radzieckiego wywiadu.

Zobacz też

Główny Zarząd Bezpieczeństwa Państwowego NKWD , Główny Zarząd Wywiadu , Pierwszy Zarząd Główny KGB , Komitet Bezpieczeństwa Państwowego , Komitet Informacji , Komisja Nadzwyczajna do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem , Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego , Wiktor Abakumow , Siemion Arałow , Artur Artuzow , Władimir Bakatin , Wiktor Barannikow , Jan Berzin , Wiktor Czebrikow , Nikołaj Chochłow , Iwan Cziczajew Jakow Dawtian ,