Gmina Chorkówka –
gmina
wiejska
w
województwie podkarpackim
, w
powiecie krośnieńskim
.
W latach 1975-1998
gmina położona była w
województwie krośnieńskim
. Siedziba gminy to
Chorkówka
. Według danych z 31 grudnia 2008[1] gminę zamieszkiwało 13 431 osób.
W skład Gminy Chorkówka wchodzi 14 miejscowości:
Bóbrka
,
Chorkówka
,
Draganowa
,
Faliszówka
,
Kobylany
,
Kopytowa
,
Leśniówka
,
Machnówka
,
Poraj
,
Sulistrowa
,
Szczepańcowa
,
Świerzowa Polska
,
Zręcin
,
Żeglce
.
Położenie
Gmina położona jest w dorzeczu
Jasiołki
i Iwełki. Środkowa i południowa część leży na
Pogórzu Środkowobeskidzkim
, subregionie
Pogórza Jasielskiego
. Północna część gminy znajduje się w
Kotlinie Jasielsko-Krośnieńskiej
.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002[2] gmina Chorkówka ma obszar 77,62 km², w tym:
- użytki rolne: 72%
- użytki leśne: 18%
Gmina stanowi 8,4% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004[3]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 13 087 | 100 | 6735 | 51,5 | 6352 | 48,5 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 168,6 | 86,8 | 81,8 |
Według danych z roku 2002[4] średni dochód na mieszkańca wynosił 1214,63 zł.
Historia
Najstarsze odkrycia archeologiczne świadczące o bytności
człowieka
na terenie wchodzącym w skład gminy Chorkówka sięgają
neolitu
(4200-1700 p.n.e.). Potwierdzają to zjawiska na terenie
Kopytowej
i
Zręcina
. Następne odkrycia pochodzą z
epoki brązu
i świadczą o osadnictwie reprezentowanym przez
kulturę łużycką
lub formy jej pokrewne.
Dalsze odkrycia skupione są wokół rzeki
Jasiołki
, co spowodowane było tym, że na jej trasie przebiegał szlak komunikacyjny w stronę
Przełęczy Dukielskiej
i dalej na
Słowację
. Znaleziska archeologiczne wskazują na ciągłość trwania osadnictwa na tym terenie, jednak gęstość zaludnienia była we wczesnym okresie
średniowiecza
większa niż w czasach późniejszych, z uwagi na częste najazdy
Rusinów
i
Tatarów
.
Tereny te zostały włączone w granice państwa polskiego prawdopodobnie przez księcia
Leszka Białego
. W
XI
w. wsie wchodzące w skład dzisiejszej gminy Chorkówka stanowiły osady królewskie (
Szczepańcowa
), kościelne (
Bóbrka
,
Kopytowa
,
Machnówka
,
Zręcin
), szlacheckie (
Chorkówka
,
Draganowa
,
Faliszówka
,
Kobylany
,
Leśniówka
,
Poraj
,
Sulistrowa
,
Świerzowa Polska
,
Żeglce
).
II połowa
XIX
w. charakteryzowała się szybkim rozwojem
górnictwa naftowego
. Znane od dawna na terenie m.in. Bóbrki wycieki
ropy naftowej
, używanej do celów leczniczych, zainspirowały
Ignacego Łukasiewicza
i
Tytusa Trzecieskiego
do wykorzystania oleju skalnego, jak wówczas nazywano ropę naftową, do celów gospodarczych.
Założyli z ówczesnym właścicielem Bóbrki
Karolem Klobassą-Zrenckim
spółki i w
1854
r. rozpoczęli poszukiwanie ropy naftowej. W ten sposób powstała
kopalnia
wraz z warsztatem mechanicznym,
kuźnią
,
kotłownią
i budynek administracyjny. Obok kopalni Łukasiewicz zajmował się także
rafinerią nafty
, która była w tym czasie największym zakładem krajowego przemysłu naftowego (roczna produkcja
1500
ton). Bóbrka i Chorkówka stała się w tym czasie znaczącym ośrodkiem gospodarczym, natomiast dworek Łukasiewicza w Chorkówce – centrum życia towarzyskiego regionu.
W
1904
r. spłonęła rafineria, a w latach powojennych doszczętnie zrujnowany i ograbiony został dworek, w którym Łukasiewiczowie udzielali schronienia
powstańcom
z
1863
r.
Ostatnie lata przed wybuchem
I wojny światowej
charakteryzowały się obniżeniem produkcji ropy naftowej i zubożeniem ludności, co spowodowało masową emigrację. W okresie I wojny światowej przez okoliczne tereny przebiegała linia frontu wschodniego, toczyły się tu ciężkie walki, powodując ogromne zniszczenia materialne.
Do
1934
r. każda wieś miała charakter gminy, jako samodzielnej jednostki samorządowej. Reforma administracyjna przemianowała wsie na gromady, w których utworzono gminy zbiorowe.
Gmina Chorkówka weszła w skład
powiatu krośnieńskiego
i liczyła 13 gromad. Kształt gminy w tamtym czasie różnił się od obecnego. Zawierał bowiem na swym terytorium gromady Łęki (obecnie:
Łęki Dukielskie
) i
Wietrzno
– aktualnie pozostające w
gminie Dukla
, lecz nie zawierał Świerzowej Polskiej, która należała do
gminy Jedlicze
i Szczepańcowej przynależnej do
gminy Miejsce Piastowe
.
W okresie okupacji w Chorkówce zlokalizowane były
Związek Walki Zbrojnej
oraz straż chłopska. W lasach, głównie na trasie Chorkówka –
Kobylany
, akcje partyzanckie przeprowadzały oddziały
Armii Krajowej
oraz
Batalionów Chłopskich
.
Na terenie gminy toczyły się ciężkie walki, a
operacja dukielsko-preszowska
przerodziła się na ziemiach nad górną Jasiołką i
Beskidzie Dukielskim
, w jedną z najkrwawszych bitew górskich w czasie
II wojny światowej
.
W latach powojennych na terenie gminy realizowano, głównie w drodze czynów społecznych szereg inwestycji o charakterze komunalnym, m.in. zelektryfikowano wsie, budowano szkoły i domy ludowe.
Sąsiednie gminy
Dukla
,
Jedlicze
,
Krosno
,
Miejsce Piastowe
,
Nowy Żmigród
,
Tarnowiec
Zobacz też
Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza
Przypisy
Linki zewnętrzne