Jean Louis Xavier François Darlan (ur.
7 sierpnia
1881
w
Nérac
, zm.
24 grudnia
1942
w
Algierze
) - francuski polityk i wojskowy; od
1939
admirał i naczelny dowódca francuskiej floty.
W
1902
ukończył
École Navale
i w stopniu
podporucznika
rozpoczął służbę w artylerii nadbrzeżnej. Podczas
I wojny światowej
był dowódcą baterii, służąc w batalionie piechoty morskiej, w
Tulonie
. Po zakończeniu przeniesiony został do służby na okrętach. W
1925
nominowany na dyrektora gabinetu Ministra Marynarki. W
1926
awansował do stopnia
komandora
, trzy lata później został
kontradmirałem
, a w
1932
osiągnął rangę
wiceadmirała
. Zapamiętano go jako oficera o dużej wiedzy (stale ją poszerzał) i o sporych umiejętnościach wojskowych, świadomego potrzeby rozbudowy i modernizacji francuskiej marynarki wojennej, która w
latach 20.
ustępowała
Royal Navy
zarówno pod względem tonażu, jak i jakości jednostek. W
1936
został szefem sztabu marynarki wojennej. Przeforsował w parlamencie zwiększenie funduszy przeznaczonych na marynarkę, zwłaszcza że
III Rzesza
po podpisaniu traktatu morskiego z Wielką Brytanią przystąpiła do rozbudowy własnej floty. W
1939
został admirałem floty, co było równoczesne z powierzeniem mu dowództwa nad marynarką wojenną. W czerwcu
1940
w obliczu klęski armii francuskiej Darlan wydał rozkaz, żeby wszystkie jednostki pływające udały się do portów w Afryce Północnej. Dzięki temu uratowano trzon floty przed przejęciem przez III Rzeszę.
W rządzie marszałka
Philippe'a Pétaina
objął stanowisko ministra marynarki. Kiedy
Royal Navy
zaatakowała francuskie okręty w Mers-El-Kébir
, usiłując nie dopuścić do tego, by dostały się one w ręce niemieckie, zginęło 1287 francuskich marynarzy, a około tuzina jednostek zostało zniszczonych. Był to osobisty cios dla Darlana, który do tego czasu był zwolennikiem współpracy z Brytyjczykami. W wyniku "zdrady z Mers-El-Kébir" stał się ich przeciwnikiem. Od grudnia 1940 jako zaufany marsz. Pétaina był odpowiedzialny w rządzie francuskim za sprawy wewnętrzne, obronę i
politykę zagraniczną
. Pomimo jego proniemieckiego nastawienia
Niemcy
nie darzyli go zaufaniem. W kwietniu
1942
Darlan został głównodowodzącym francuskich sił zbrojnych.
7 listopada
1942 dzień przed rozpoczęciem
operacji "Torch"
, Darlan przybył do Algieru. Zbieg okoliczności sprawił, że 21-letni syn admirała przeszedł atak
polio
i Darlan postanowił go odwiedzić w szpitalu w
Maillot
. O północy ok. 400 francuskich powstańców zaatakowało stanowiska artylerii nadbrzeżnej w Sidi Ferruch. Akcja ta była uzgodniona z Amerykanami. Siły powstańcze, w których skład wchodzili głównie studenci i młodsi oficerowie, zaatakowały też prefekturę policji, siedzibę gubernatora generalnego, pocztę oraz koszary policji. Dowodzący w
Algierze
generał Mast był zwolennikiem aliantów i już
23 października
zawarł z generałem
Markiem Clarkiem
tajne porozumienie o niestawianiu oporu. Jednak zarówno oddziały policji, jak i marynarki nie zamierzały się poddać. Grupa uzbrojonych studentów wdarła się do siedziby sztabu armii francuskiej w Algierii. Znajdowali się tam przedstawiciele armii amerykańskiej, którzy prowadzili pertraktacje z admirałem Darlanem i głównodowodzącym wojskami francuskimi w Afryce Północnej generałem
Alphonse'em Juinem
. Kilka godzin później Darlan, otrzymawszy informację o desantach w
Oranie
i
Casablance
, miał powiedzieć: "Stawką jest Francja i jej honor. Zostaliśmy zaatakowani. Będziemy się bronić". Willa Des Oliviers, w której mieścił się sztab, została odbita przez lokalne oddziały armii francuskiej, a amerykańskich negocjatorów uwięziono. Armia i
policja
zaczęły walkę z powstańcami. Opór Francuzów wiernych Vichy ustał dopiero po wkroczeniu do Algieru oddziałów amerykańskich. Darlan rozpoczął rozmowy z gen. Clarkiem, które dotyczyły przejścia armii francuskiej na stronę aliantów. W ich wyniku opór oddziałów francuskich ustał
11 listopada
.
14 listopada
Darlan został wysokim komisarzem we francuskiej Afryce Północnej. Gen.
Dwight Eisenhower
rozpoczął współpracę z admirałem Darlanem jako jedynym przedstawicielem Francji.
24 grudnia
1942
do gabinetu Darlana wdarł się 20-letni monarchista
Fernand Bonnier de La Chapelle
, który dwoma strzałami zabił admirała. Prowadzone śledztwo wykazało, że zamachowiec działał na własną rękę, a jego motywem była zemsta za zlikwidowanie powstania w Algierze (de la Chapelle znajdował się w grupie, która opanowała pocztę). Po śmierci Darlana nowym komisarzem został gen.
Henri Giraud
, który wydał rozkaz rozstrzelania zamachowca.