Auspicjum (łac. auspicium) – starożytny rytuał rzymski o korzeniach praindoeuropejskich mający na celu wywnioskowanie woli bogów z lotu wielkich ptaków drapieżnych, przede wszystkim
orła
,
sępa
oraz kilku innych gatunków, których identyfikacja jest sporna.
Auspicja znano też w
Galii
,
Umbrii
,
Grecji
oraz
Azji Mniejszej
, jednak najwięcej wiadomości o nich mamy od
Rzymian
. Jest też prawie pewne, że tylko Rzymianie opracowali wszystkie rytuały dotyczące auspicjum z drobiazgową dokładnością i ustalili ścisłe przepisy ich stosowania. Było to konieczne, ponieważ auspicja, sprawowane przez specjalną
kastę
kapłanów
zwanych
augurami
, stanowiły pomost najściślej łączący ustrój
republiki
rzymskiej z jej religią państwową. Wszystkie niemal decyzje, jakie zapadały w republice, wszyscy wybrani urzędnicy, wszystko niemal wymagało przed wejściem w życie inauguracji, czyli potwierdzenia przez
augurów
i za pomocą auspicjów, że dane fakty są zgodne z wolą bogów (albo przynajmniej nie napotykają ich sprzeciwu). Na podstawie znaków wróżebnych orzekano, czy dzień nadaje się do pełnienia urzędów (dies fasti), czy też nie. System ten pozwalał nawet na blokowanie posiedzeń komicjów ludowych.
Ścisłe przestrzeganie tego wymogu utrzymało się przynajmniej do czasów
II wojny punickiej
. Po okresie schyłku za końcowych lat republiki auspicja zostały odnowione przez
Augusta
. Kres położyło im wprowadzenie
chrześcijaństwa
i zakaz uprawiania
kultu
pogańskiego
w
IV
wieku n.e.
Czy auspicja są wróżbami
Wbrew pospolitym mniemaniom, auspicja nie są
wróżbami
: tą drogą pytano bogów nie np. "co robić, żeby było dobrze" albo "czy bitwa zostanie wygrana", ale czy zrobienie tego czy owego (np. wydanie bitwy) danego dnia, w danych warunkach itp. ma aprobatę bogów. Odpowiedź mogła być twierdząca, przecząca lub nakazująca odłożenie decyzji na potem (na ogół na inny dzień, w którym auspicja sprawowano ponownie).
Od wróżb auspicja różnią się tym, że nie mają na celu przewidywania przyszłości ani pozyskania od bogów dodatkowej informacji ułatwiającej podjęcie kontrowersyjnej decyzji. Celem auspicjów jest jedynie wzmocnienie ważności takich decyzji przez poparcie jej autorytetem bogów (lub osłabienie jej przez wykazanie braku takowego poparcia).
Zobacz też