Senat rzymski

Senat rzymski ( łac. Senatus) – w czasach republiki było to ciało ustawodawcze i wykonawcze, a w czasach cesarstwa rzymskiego było to najwyższe ciało ustawodawcze.

Dosłownie Senat to rada starszych. Senat decydował także o polityce wewnętrznej i zewnętrznej państwa.

Czasy republiki

W czasach królestwa rzymskiego w skład Senatu wchodziło 100 przedstawicieli najważniejszych gentes - rodów rzymskich (łac. patres - ojcowie, senatorowie). Republika rzymska przejęła po obalonej monarchii ten organ władzy. W II w p.n.e. liczbę senatorów zwiększono do 300, a w 80 r. p.n.e. do 600.

Senatorowie byli wybierani spośród dorosłych mężczyzn pochodzących z tzw. rodów senatorskich - czyli najbardziej wpływowych i najzamożniejszych rodzin patrycjuszy . Nowych kandydatów proponował za czasu wczesnej republiki konsul (z czasem rolę tę przejął cenzor ), a zatwierdzał ich cały senat. Stanowisko senatora było dożywotnie, chyba że dany senator splamił się hańbą i został przez senat wykluczony ze swojego składu. Senatorowie ginęli też nierzadko w walkach frakcyjnych. W samym senacie decyzje zapadały na ogół demokratycznie - poprzez jawne głosowania polegające na przechodzeniu (lub nie) przez linię narysowaną na posadzce Senatu. W trakcie niektórych ważnych głosowań dochodziło do przepychanek, czy wręcz zmuszania siłą opornych senatorów do przechodzenia na właściwą stronę.

Prawa senatorów i partie w Senacie

Każdy senator miał prawo do jednego wystąpienia w danej sprawie. Zgodnie z prawem nie wolno mu było przerywać, o ile sam nie przestał wygłaszać swojej mowy. Miał też prawo, zanim przeszedł do rzeczy, mówić o czym chciał i jak długo chciał. Było to wykorzystywane czasami do blokowania obrad poprzez niekończące się przemówienia, w trakcie których koledzy "głoszącego" senatora prośbą lub groźbą "organizowali" poparcie dla projektów, które chcieli przeforsować.

W senacie tworzyły się rozmaite frakcje, niektóre z nich trwałe, a inne tylko dla poparcia jednego projektu. W systemie politycznym republiki istniały dwie stałe partie zwane optymatami (którzy reprezentowali interesy najmożniejszych rodów Rzymu) oraz popularami (którzy nie tworzyli jednego programu, bazowali na populizmie). Podział ten miał swoje odbicie w senacie

Senat mógł obradować tylko w miejscu inaugurowanym, czyli konsekrowanym przez augurów na drodze auspicjów . Stały budynek posiedzeń - kuria , miał taką konsekrację tak samo jak rzymskie świątynie co sprawiało, że przelanie krwi wewnątrz budynku sprawiało, że morderca był natychmiast skazywany na śmierć. Stąd też posiedzenia senatu zwoływano niejednokrotnie w którejś ze świątyń, co przeważnie miało swoje znaczenie polityczne. Wyjątkiem była świątynia Westy , która nie miała konsekracji i senat nie mógł się tam zbierać.

Uprawnienia Senatu

• przydzielanie prokonsulom ich prowincji ,
• zarządzanie budżetem republiki,
• zawieranie i zrywanie sojuszy politycznych,
• deklarowanie wojen,
• ogólna kontrola nad armią,
• stanowienie prawa,
• sądzenie członków rodzin senatorskich.

Czasy Cesarstwa

Po ustanowieniu cesarstwa znaczenie senatu stopniowo malało, aż stracił on całkowicie znaczenie polityczne, a wybór na Senatora stał się tylko swojego rodzaju nobilitacją (zobacz: Adlectio ).

Oprócz Rzymu swoje senaty posiadały też municypia - zaanektowane miasta i kolonie - miasta założone przez obywateli rzymskich.