Pylica płuc – przewlekła
choroba układu oddechowego
, wywołana długotrwałym wdychaniem
pyłów
. Charakteryzuje się występowaniem
przewlekłego zapalenia oskrzeli
i postępowej
rozedmy płuc
, z czasem dochodzi do powstania
serca płucnego
i niewydolności krążenia.
Dotyczy ona grupy osób narażonych na wdychanie różnych pyłów np.
pył węglowy
powoduje pylicę węglową. Długotrwałe narażenie organizmu prowadzi do zmiany w obrębie tkanki płucnej, czego konsekwencją jest niewydolność oddechowa.
Pylica jest zaliczana do chorób zawodowych, mają z nią problemy np. górnicy[1].
Rys historyczny
W okresie
neolitu
człowiek zajmował się wydobywaniem różnych surowców. Na podstawie wykopalisk oraz badań prowadzonych przez naukowców wiadomo, że już wtedy mogło dochodzić do powstawania pylicy węglowej. Niewątpliwie występowała ona w
starożytnym Egipcie
, o czym świadczą badania mumii, wykazujące anatomopatologiczne zmiany, sugerujące jej istnienie. W piśmiennictwie greckim i rzymskim znajduje się wiele informacji dotyczących ciężkich warunków pracy w kopalniach, w tym narażenia na pyły, oraz w związku z tym używania przy pracy skórzanych masek jako ochrony osobistej.
Już w
XVI
wieku publikowano informacje dotyczące chorób górników. Ich autorami byli
Georg Bauer
oraz
Paracelsus
. Pierwszy z nich opisywał różne stopnie narażenia, a jego ciężkość łączył także z koniecznością pracy w "nadgodzinach", co wynikało z niskich płac.
Drugi opisał schorzenia
układu oddechowego
specyficzne dla górników, powodujące wykrztuszanie "
ropy
" i wyniszczenie organizmu. Sugerował on używanie urządzeń odpylających w celu zmniejszenia zapylenia oraz zraszanie suchych pokładów, żeby zmniejszyć wydzielanie
pyłu
, mającego szkodliwy wpływ na układ oddechowy górników. Przyłączał przy tym greckie określenie opisywanej choroby:
astma
.
W
XVII
wieku ukazało się szereg
monografii
dotyczących schorzeń górników. I tak Martin Pansa opisał złogi węglowe w tkance płucnej.
Stockhausen
zdefiniował "chorobę górników" (czyli nienazwaną jeszcze wtedy pylicę węglową) charakteryzującą się trudnościami w
oddychaniu
, "krótkim oddechem",
kaszlem
i chrypką oraz utratą apetytu, co w konsekwencji powodowało wyniszczenie organizmu i zgon.
Jednak największe zasługi w obserwacji pylicy miał Bernardino Ramazzinl, który mówił o konieczności używania indywidualnych ochronników oraz
wentylacji
całej
kopalni
.
Jeszcze pod koniec
XVIII
wieku Thomas Beddoes stwierdził szkodliwy wpływ wdychanego pyłu na stan płuc. W
1832
roku Charles Turner Thackrah (angielski lekarz) wydał pierwszą angielską książkę z dziedziny medycyny przemysłowej.
Jako pierwszy podał informacje dotyczące występowania chorób i śmiertelności u brytyjskich górników i spróbował dojść do przyczyn takiego stanu rzeczy. Co prawda, za najpoważniejszą chorobę uważał
oczopląs
górników, jednak na drugim miejscu wymieniał szkodliwy wpływ suchego pyłu kopalnianego na układ oddechowy. Stwierdzał, że warunki pracy były tak ciężkie, że nawet pracodawcy, którzy wyzyskiwali pracowników do granic możliwości, nie widzieli szans wydłużenia czasu pracy powyżej 6 godzin dziennie, a i tak górnicy nie mogli pracować dłużej niż do 40. roku życia.
Z doniesień Williama Farra dotyczących stanu zdrowia południowoafrykańskich górników (w kopalniach węgla oraz kopalniach złota) wynikało, że przeszło 50% z nich nie było w stanie dopracować do wieku emerytalnego, kiedy powinni zakończyć pracę, a częstość zachorowań na chorobę płuc wzrastała wraz z wiekiem i stażem pracy.[2] Wpływ
krzemionki
na powstanie pylicy płuc u górników kopalń
węgla
wykazał jako pierwszy dr Edward Headlam Greenhow, inspektor medyczny zakładów przemysłowych w Anglii. W
1864
roku zidentyfikował drobiny krzemionki w płucach osób narażonych, używając w tym celu
spolaryzowanego
światła.[3]
Terminu silicosis (krzemica) po raz pierwszy użył w
1871
roku włoski naukowiec - Rovide. Natomiast określenie pneumoconiosis (pylica) zostało po raz pierwszy użyte przez niemieckiego naukowca - Zenkera. W roku
1890
, na ziemiach polskich, doniesienie dotyczące pylic górników kopalń węgla opublikował dr
Aleksander Fabian
.
W
XIX
wieku bardzo trudno było leczyć pylicę płuc, bowiem lekarze zdani byli jedynie na swoje doświadczenie i wiedzę, natomiast nie mieli możliwości wykonywania badań diagnostycznych, którymi można się posłużyć obecnie. Oczywiście, pylica płuc powstaje nie tylko u górników narażonych na pył węglowy oraz wolną krystaliczną
krzemionkę
, występuje także poza górnictwem, bowiem na pyły narażeni są pracownicy wielu specjalności - np. pracownicy używający metody
piaskowania
.
Podział
W zależności od zmian anatomopatologicznych podzielono pylice na
kolagenowe
i niekolagenowe.
- Pylice kolagenowe wywołane są przez pył o działaniu zwłókniającym (
krzemionka
,
azbest
) i charakteryzują się trwałym uszkodzeniem lub zniszczeniem struktury
pęcherzyków płucnych
oraz włóknieniem typu kolagenowego.
- Pylice niekolagenowe są wywoływane przez pyły o słabym działaniu zwłókniającym (
tlenek cynku
,
siarczan baru
) typu retikulinowego, bez zmian w strukturze pęcherzyków płucnych.
Pylice kolagenowe
- pylica krzemowa (silicosis) - powstająca w następstwie wdychania pyłu
krzemionki krystalicznej
-
pylica azbestowa
(asbestosis) - charakteryzująca się śródmiąższowym włóknieniem tkanki płucnej, często z odczynem opłucnowym
- pylica talkowa (talcosis) - cechująca się włóknieniem tkanki płucnej typu śródmiąższowego a częściowo typu ogniskowego
- pylica aluminiowa (aluminosis) - zmiany w płucach spowodowane są wdychaniem pyłu drobno sproszkowanego glinu lub dymów powstających przy prażeniu boksytów
Pylice wywołane pyłem mieszanym
- pylica górników kopalń węgla - choroba rozwija się w następstwie wdychania pyłu kopalnianego, który jest mieszaniną
pyłu węglowego
, krzemionki,
glinokrzemianów
i wielu innych składników w tym metali śladowych
- zespół Caplana -
reumatoidalna
postać pylicy o nieznanym mechanizmie powstania, w jego rozwoju bierze się pod uwagę mechanizmy
immunologiczne
. W obrazie
RTG
można zaobserwować okrągłe, zwykle mnogie zacienienia. Towarzyszą im dodatnie odczyny serologiczne na obecność czynnika reumatoidalnego (RF), rzadziej objawy
reumatoidalnego zapalenia stawów
. Przebieg choroby jest powolny, postępujący. Nie ma specyficznego sposobu leczenia - obowiązuje leczenie objawowe, czyli leczenie objawów
przewlekłej obturacyjnej choroby płuc
i reumatoidalnego zapalenia stawów. Profilaktyką rozwoju zespołu Caplana jest unikanie narażenia na pyły u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów.
- pylica spawaczy elektrycznych - rodzaj wdychanych dymów i gazów zależy od rodzaju spawanego materiału i używanych elektrod. Najczęściej spawanie połączone jest z emisją : tlenków
Fe
,
Mn
,
Ti
,
N
,
CO
i
HF
.
Pylice niekolagenowe
To choroby wywołane wdychaniem pyłów niezwłókniających np. pyłu
żelaza
(siderosis),
cyny
(stannosis) i siarczanu baru (barytosis).
Objawy
- trudności w oddychaniu
- duszności
- kaszel
- stan podgorączkowy
- ból w klatce piersiowej
- bóle głowy
Leczenie
- badania diagnostyczne
- leczenie przez
pulmonologa
- leczenie przez internistów i lekarzy rodzinnych
- leczenie przez specjalistów medycyny pracy
Przypisy
- ↑ 5.2. W: Ewa Holak, Waldemar Lewiński, Małgorzata Łaszczyca, Grażyna Skirmuntt, Jolanta Walkiewicz: Biologa 2 Zakres rozszerzony. Cz. 2. Gdynia:
Wydawnictwo Pedagogiczne Operon
, 2006, s. 152. .
- ↑ William Farr. Mortality of Miners. „Vital statistics” (1885).
- ↑ A. J. Orenstein. The History of Pneumoconiosis. „Journal of the Mine Ventilation Society of South Africa” (1958).