| Oczopląs i inne nieregularne ruchy gałek ocznych |
|
| nystagmus |
|
Horyzontalny oczopląs optokinetyczny
Oczopląs (
łac.
nystagmus) –
objaw
wrodzony lub wywołany niektórymi
chorobami
lub
lekami
, polegający na mimowolnych, rytmicznych oscylacjach
gałek ocznych
w płaszczyźnie poziomej lub elipsoidalnej, które występują w następstwie fizjologicznego lub patologicznego pobudzenia komórek receptorowych narządu przedsionkowego. Drgania mogą być stałe lub zmieniać się zależnie od kierunku spojrzenia. Oczopląs związany jest z uszkodzeniem sensorycznym (obustronne bardzo słabe widzenie, np.
achromatopsja
) lub motorycznym (
zez
). Ze względów praktycznych za oczopląs należy uważać każdy ruch drgający gałek ocznych w odpowiedniej płaszczyźnie.
Oczopląs posiada następujące cechy:
- postać – poziomy, pionowy, obrotowy, skośny;
- kierunek – oznaczany wg fazy szybkiej ruchu;
- szybkość – wolny, średni, szybki;
- natężenie – określane w trójstopniowej skali;
- typ – rytmiczny lub wahadłowy.
Do głównych typów oczopląsu zaliczyć możemy oczopląs wahadłowy, gdy oczy wychylają się rytmicznie w obie strony w jednakowym czasie oraz oczopląs skaczący, występujący wtedy, gdy ruch oczu w jedną stronę jest szybszy niż w drugą (jego kierunek określa się zależnie od kierunku fazy szybkiej).
• Oczopląs ośrodkowy
• Oczopląs obwodowy
• Oczopląs samoistny – może być pochodzenia błędnikowego, ośrodkowego i ocznego (fiksacyjnego)
• Oczopląs wywołany – indukowany – może być patologiczny lub fizjologiczny. Może być wywołany bodźcami cieplnymi, kinetycznymi, oraz stymulacją galwaniczną i optokinetyczną
• Za pomocą pobudzeń cieplnych lub obrotowych można wywołać oczopląs błędnikowy z wyraźnie zaznaczoną fazą szybką i wolną. Kierunek oczopląsu określa się zgodnie z kierunkiem fazy szybkiej. Uważa się, że faza wolna zależy od pobudzeń receptorów błędnikowych, a faza szybka stanowić ma komponent ośrodkowy i jest wyrazem kompensacji
• Stosując zmienne przyspieszenie kątowe udaje się wywołać w czasie obrotu ciała tzw.oczopląs podczasobrotowy, skierowany w stronę działającego przyspieszenia. Po zatrzymaniu badanego występuje oczopląs poobrotowy, z kierunkiem odwrotnym do kierunku dokonywanych obrotów.
• Oczopląs cieplny można wywołać przez wprowadzenie do przewodu słuchowego zewnętrznego wody o temperaturze innej niż temperatura ciała badanego. W przypadku wody zimniej (30˚C) wystąpi oczopląs skierowany w stronę przeciwną do oziębianego ucha, natomiast w przypadku stosowania wody ciepłej (44˚C) – oczopląs będzie skierowany w stronę badanego ucha.
• Oczopląs optokinetyczny– występuje podczas patrzenia na obrazy szybko przesuwające się przed oczami obserwatora. Jest następstwem dążenia do zatrzymania ruchomego obrazu na siatkówce oka. Na przykład podczas jazdy środkami komunikacyjnymi.
• Ruchy nystagmoidalne gałek ocznych – wychylenia oczu z mniejszym lub większym zaznaczeniem fazy szybkiej i wolnej. Są to więc ruchy bez wyraźnego zaznaczenia faz, mające charakter pływania lub niepokoju gałek ocznych. Wahadłowe ruchy oczu o cechach pływania lub niepokoju,a także drganie o zmiennej częstotliwości i różnym kierunku są niezwykle charakterystyczne dla pobudzeń płynących z
ośrodkowego układu nerwowego
. Ruchy nystegmoidalne tego typu stwierdza się w wielu chorobach
OUN
Oczopląs nigdy nie może być symulowany.
Leczenie może przynieść poprawę w tych przypadkach, w których istnieje "blokada" ("strefa ciszy") oczopląsu przy pewnym ustawieniu gałek. Polega ono na odpowiednim
chirurgicznym
ustawieniu oczu. Niekiedy ustawienie takie można uzyskać stosując szkła
pryzmatyczne
.
Bibliografia
Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej pod redakcją Władysława Z. Traczyka i Andrzeja Trzebskiego
