Żelazna korona Longobardów

Państwo Longobardów w dniu śmierci Alboina , 572 r. (kolor błękitny)

Longobardowie, Langobardowie ( łac. Langobardi, starsza nazwa Wannilowie) – lud zachodniogermański. Ich nazwa pochodzi od łac. longa barba czyli długa broda, gdyż w przeciwieństwie do romańskiej ludności Italii nosili właśnie długie, barbarzyńskie brody. Inna wersja pochodzenia nazwy Długobrodzi, przytoczona przez Pawła Diakona , mówi, że przed walką z Wandalami Wannilowie-Longobardowie użyli podstępu, który miał zwiększyć ich pozorną liczebną przewagę. Ich ówcześni wodzowie – Ibor i Agio – nakazali kobietom przebrać się za wojowników, rozpuścić włosy i spiąć je w taki sposób, by przypominały brody.

Początki Longobardów

Wywodzili się ze Skandynawii , skąd przeprawili się na kontynent do krainy nazwanej przez nich Scoringa. W czasach antycznych zasiedlali obszar nad dolną Łabą , graniczący z terytoriami Cherusków , Semnonów i Chauków . Longobardowie podporządkowali się w pewnym okresie Marbodowi , który stworzył duży związek plemion germańskich. W czasie konfrontacji Arminiusza , wodza Cherusków , z Marbodem opowiedzieli się za tym pierwszym. W 166 r. n.e. wraz z Objami napadli na rzymskie prowincje – Panonnię i Noricum . Potem dotarli na Morawy i do Panonii nad Dunajem . W V w. toczyli wojny z Herulami , zakończone zwycięstwem w 491 r. Nad Dunajem zorganizowali swoje pierwsze państwo. Po rozbiciu wspólnie z Awarami Gepidów , Longobardowie pod wodzą króla Alboina w 568 r. wdarli się do Italii. W 569 r. zdobyli Mediolan , a w 572 r. – Pawię , która stała się stolicą ich nowego państwa – Królestwa Longobardów .

Obok królestwa na północy Italii Longobardowie utworzyli dwa praktycznie niezależne księstwa Toskanii , Spoleto i Benewentu . W rękach Bizancjum pozostawał egzarchat Rawenny , obejmujący Istrię , Rzym , Neapol , Kalabrię , Kampanię i Sycylię . Faktycznie Italia rozpadła się na dwie części: longobardzką i bizantyjską. Na podbitych terenach Longobardowie odebrali Rzymianom prawa polityczne i zlikwidowali rzymską administrację.

Przyczyny inwazji

Dalszy podbój Półwyspu był niemożliwy nie z powodu oporu sił bizantyjskich czy z niechęci ludności miejscowej do najeźdźców, lecz przyczyną było panujące przez 10 lat ( 574 - 584 ) bezkrólewie wśród Longobardów. Wynikało to z niechęci starszyzny plemiennej do centralizacji władzy w rękach jednej osoby, która byłaby w stanie zapanować nad znaczną ilością obszarów i wprowadzić dziedziczność władzy w plemieniu, uniezależniając się od wiecu . Dzięki temu resztka włości Bizancjum w Italii ocalała.

Można dopatrywać się kilku przyczyn podboju Italii przez Longobardów:

1. Nałożenie olbrzymich podatków na ludność miejscową przez władze bizantyjskie po odzyskaniu tych terenów podczas wojny z Ostrogotami .
2. Samowola i znaczne nadużycia cesarskich urzędników (urzędnicy często przekraczali swe kompetencje i nadużywali swej władzy, zmuszając miejscowych siłą do płacenia podatków).
3. Ingerowanie Cesarstwa w sprawy kościoła italskiego (mieszkańcy Półwyspu przyzwyczajeni byli do dużej autonomii własnego kościoła i niechętnie podporządkowywali się decyzjom religijnym Konstantynopola ).
4. Ucieczka Longobardów przed Awarami (konieczność założenia gdzieś własnego państwa przez plemię germańskie).
5. Słaba obrona garnizonowa w północnej Italii (Bizancjum wyczerpały tzw. "wojny gockie" oraz wojna z Persją i kraj ten nie był w stanie utrzymywać dostatecznej liczby żołnierzy daleko od centrum państwa, za jakie uważano stolicę).

Etap stabilizacji

Po dziesięcioletnim bezkrólewiu starszyzna plemienna dostrzegła nieskuteczność działania bez obranego wodza. Dlatego też w roku 584 syn ostatnio obranego władcy Klefa , Autaris , otrzymał koronę z rąk "rady starszych". W rzeczywistości władza króla longobardzkiego pozostawała ograniczona. Książęta panujący w Spoleto oraz w Benewencie nie uznawali zwierzchnictwa króla i w praktyce ich niezależność była niezagrożona. Co więcej, tereny te zabezpieczał od części głównej państwa pas ziemi należący do Egzarchatu Raweńskiego , którego słabość pozwalała ustabilizować się nowemu organizmowi państwowemu na Półwyspie.

Kolejny król longobardzki, Autaris , ożenił się z księżniczką bawarską Teudelindą. Po śmierci tego pierwszego Teudelinda wyszła za mąż za następcę Autarisa, Agilulfa . Pomimo sojuszu bawarsko-longobardzkiego Frankowie zmusili Longobardów do płacenia trybutu. Natomiast za sukces Cesarstwa można było uznać pokój zawarty z królem Agilulfem, który przyniósł wyczekiwane odprężenie na Półwyspie. Wtedy to też papież Grzegorz I zdobył sławę w pertraktacjach z najeźdźcami i chroniąc Rzym przed splądrowaniem i zniszczeniem zwiększył prestiż papiestwa wśród mieszkańców Wiecznego Miasta. W rzeczywistości rządy Autarisa oraz Agilulfa w niewielkim stopniu zmieniły sytuację na Półwyspie, gdyż południowi książęta nadal nie uznawali ich władzy.

Ich ostatni król, Dezyderiusz , w 774 r. został pokonany i zdetronizowany przez Karola Wielkiego , który sam przyjął tytuł króla Longobardów i koronował się longobardzką żelazną koroną . Niektórzy królowie wschodniofrankijscy, potomkowie Karola Wielkiego, używali tytułu "król Franków i Longobardów".

W późniejszych wiekach Longobardowie ulegli całkowitej asymilacji, rozpływając się w masie rdzennej ludności romańskiej. Język longobardzki miał istotny wpływ na powstanie dialektów północnowłoskich, od niego też zapewne pochodzą istniejące w języku włoskim germanizmy. Od Longobardów pochodzi nazwa Lombardii - krainy historycznej w Północnych Włoszech, której stolicą jest Mediolan.

Zobacz też

• Germanie
• plemiona germańskie
• Królestwo Longobardów
• władcy Longobardów
• język longobardzki

Źródła

• Benedykt Zientara Świt narodów europejskich. Powstawanie świadomości narodowej na obszarze Europy pokarolińskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985,