Immunologia – dziedzina
nauki
z pogranicza
biologii
i
medycyny
zajmująca się biologicznymi i biochemicznymi podstawami
reakcji odpornościowo-obronnej
ustroju na
patogen
lub inne obce organizmowi substancje i ciała jak np.
toksyny
lub
transplantaty
. Ponadto bada ona prawidłowość tejże reakcji i ewentualne jej zaburzenia.
Historia immunologii
Najstarsze znane dziś wzmianki, które można zakwalifikować jako obserwacje immunologiczne, pochodzą z roku 430 p.n.e. Podczas epidemii w czasie
wojen peloponeskich
w Atenach, historyk
Tukidydes
stwierdził, że jedynie osoby, które same przeżyły chorobę, nadają się do pielęgnacji chorych. W czasach historycznych ugruntował się pogląd, że przechorowanie niektórych chorób (chorób zakaźnych) daje odporność na ponowne zachorowanie. Stąd też pochodzi
łaciński
źródłosłów nazwy immunologii - immunitas to uwolnienie od obciążeń, w tym wypadku uwolnienie od niebezpieczeństw zachorowania na chorobę zakaźną.
Pierwsze informacje o profilaktycznym "szczepieniu" pochodzą z przełomu I i II w. p.n.e. z Chin. Dotyczą one zamierzonego, prewencyjnego zakażania
ospą
zdrowych ludzi. Metoda ta rozpowszechniła się w XV w. przede wszystkim w Chinach, Indiach i Turcji; znana jest pod nazwą
wariolacji
i polegała na przenoszeniu wydzieliny ropnej lekko chorych przy pomocy igły na osoby zdrowe.
Dzięki Lady Mary Wortley Montagu, żonie brytyjskiego ambasadora w Turcji, która w
1718
r. zleciła przeprowadzenie tej procedury u swojego syna, wariolacja dotarła ok. roku
1722
do Anglii, a stamtąd rozpowszechniła w kolejnych latach na dalsze kraje Europy. W tym samym czasie angielski lekarz
Edward Jenner
zauważył, że wieśniaczki, które zainfekowały się niegroźną dla ludzi
ospą krowią
, podczas epidemii przechodziły łagodniej
ospę prawdziwą
lub nie zapadały na nią w ogóle. Po długoletnich obserwacjach tego fenomenu, zainfekował
14 maja
1796
zdrowego ośmiolatka wydzieliną uzyskaną z
krosty
chorej na ospę krowią służącej. A następnie, po ustąpieniu łagodnych objawów zainfekował go ospą prawdziwą, która miała u chłopca bardzo łagodny przebieg. Metoda Jennera miała wiele zalet w porównaniu do wariolacji: osoby zaszczepione w ten sposób nie miały wysypki i powstałych z niej blizn, szczepienie nie mogło doprowadzić do zgonu, a zaszczepione osoby nie stanowiły źródła infekcji dla innych ludzi.
Dalszych przełomowych badań i odkryć dokonał francuski badacz
Ludwik Pasteur
w badaniach nad
atenuacją
drobnoustrojów, doprowadził do wytworzenia szczepionek, które okazały się skuteczne w chorobach ludzi i zwierząt (
wąglik
, cholera drobiu (pastereloza),
różyca
świń,
wścieklizna
).
W
XX wieku
dokonał się dynamiczny rozwój immunologii, a za przełomowe odkrycia w tej dziedzinie szereg naukowców uzyskał
Nagrody Nobla
:
Po odkryciach Jennera i Pasteura dotyczących powstawania odporności poszczepiennej przełomem w zrozumieniu odporności humoralnej okazały się badania naukowe Emila von Behringa i
Shibasaburo Kitasato
prowadzone pod koniec XIX wieku. Wykazali oni, że to surowica (płynny, bezkomórkowy składnik krwi) zawiera czynnik odpornościowy, który przeniesiony na nieszczepione osobniki zapewnia odporność przeciw chorobie zakaźnej (błonnicy). Za te badania von Behring w 1901 roku został uhonorowany przyznaniem Nagrody Nobla.
Obiekt badań
Obiektem badań immunologii jest
system immunologiczny
i procesy chemiczne i biochemiczne na poziomie
komórki
czy nawet
molekularnym
, związane z rozpoznaniem i zwalczaniem patogenu. Procesy te nazywa się wspólnym pojęciem reakcji lub odpowiedzi immunologicznej. W medycynie immunologia odgrywa centralną rolę w zrozumieniu,
zapobieganiu
,
diagnostyce
i
terapii
chorób.
Działy immunologii
W skład immunologii wchodzą m.in. takie działy nauki jak:
Zobacz też